بانک مرکزی، پیش‌فروش سکه در بازه یک‌ماهه را متوقف کرد. هفته گذشته، بانک مرکزی طرح پیش‌فروش سکه را در بازه‌های زمانی، یک‌ماهه تا ۲۴ ماهه اجرایی کرد؛ اما جدیدترین گزارش‌ها حاکی از آن است که در حال حاضر، طرح یک‌ماهه پیش‌فروش سکه با مبلغ یک میلیون و ۵۹۰ هزار تومان متوقف شده است.
به نظر می‌رسد بانک مرکزی به‌دلیل برخی از عوامل دست به تغییر تاکتیک در پیش‌فروش سکه زده است. پس از اعلام یکسان‌سازی ارزی و کنترل فضای بازار، سیاست‌گذار برای به دست گرفتن عنان بازار، طرح پیش‌فروش سکه را کلید زد که با استقبال مناسبی به‌خصوص در طرح‌های کوتاه‌مدت مواجه شد؛ اما عواملی نظیر نرخ سود بالا، صیانت از ذخایر طلا، محدودیت فنی در ضرب سکه و جذاب کردن طرح‌های بلندمدت باعث شد که بانک مرکزی در طرح پیش‌فروش دست به تغییر تاکتیک بزند. کارشناسان معتقدند اجرای طرح‌های پیش‌فروش در بازه زمانی بلندمدت می‌تواند علاوه‌بر کاهش هزینه‌ها برای سیاست‌گذار نتایج بهتری به همراه داشته باشد. بانک مرکزی در گام نخست توانست با جذاب کردن نرخ سود طرح سکه پیش‌فروش، اعتماد متقاضیان را کسب کند و در گام دوم می‌تواند با متناسب‌سازی نرخ‌های سود با فضای بازار و حرکت به سمت طرح‌های بلندمدت، انتظارات تورمی را نیز مدیریت کند.
تغییر تاکتیک در بازار سکه
گزارش‌ها حاکی از متوقف شدن طرح پیش‌فروش سکه یک ماهه است، طرحی که یک هفته پیش کلید خورد و نرخ بازدهی بالایی داشت، با تغییر تاکتیک سیاست‌گذار پولی، اتمام یافت. این در حالی است که دیگر طرح‌های پیش‌فروش سکه فعال است. بررسی‌ها نشان می‌دهد «نرخ سود بالا»، «صیانت از ذخایر طلا»، «محدودیت فنی در ضرب سکه» و «تغییر تاکتیک بانک مرکزی در کنترل انتظارات» چهار عامل مهم در متوقف شدن این طرح بودند.
دلایل استقبال از پیش‌فروش یک ماهه
بانک مرکزی، پیش‌فروش یک ماهه سکه را متوقف کرد. این نهاد یک هفته پیش جدول زمان‌بندی پیش‌فروش سکه را منتشر کرده بود که در یکی از این جداول قیمت پیش‌فروش یک ماهه سکه را با قیمت یک میلیون و ۵۹۰ هزار تومان اعلام کرد. اما به‌تازگی گزارش‌ها حاکی از آن است که طرح پیش‌فروش سکه یک ماهه متوقف شده است. گفته‌می‌شود این تصمیم در جلسه سه‌شنبه‌شب مسوولان عالی‌اقتصادی دولت اتخاذ شده است. البته باید تاکید کرد که طرح پیش‌فروش سکه در سایر سررسیدهای تعیین شده ادامه دارد. در روز گذشته، متقاضیان خرید سکه با سررسید یک ماهه با پاسخ منفی بانک ملی روبه‌رو شدند که این روند به‌دلیل تصمیم بانک مرکزی بوده است. به بیان دیگر، استراتژی بانک مرکزی این بوده که طرح پیش‌فروش یک ماهه پس از یک هفته متوقف شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد قیمت سکه آتی در حال حاضر یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار تومان بوده است. در نتیجه به‌طور ساده یک فرد در صورت خرید سکه، حدود ۱۰ درصد سود خواهد کرد، این در حالی است که در یک بازار متعارف، کسب نرخ سود ۳ درصدی، یک سود قابل‌قبول خواهد بود. با نرخ سود ۱۰ درصدی در یک ماه، نرخ سود سالانه یک ساله به شکل موثر رقم بسیار بالایی بوده است که با روند دیگر بازارها همراستا نبوده و در نتیجه این میزان سود باعث شده تقاضای قابل‌توجهی برای پیش‌خرید سکه یک‌ماهه وجود داشته باشد. یکی دیگر از دلایل استقبال ملی این طرح، کوتاه‌مدت بودن آن است؛ زیرا در شرایطی که ریسک‌های اقتصادی و غیر‌اقتصادی، در بازار وجود دارند، سرمایه‌گذاران نیز سعی می‌کنند برای حفظ دارایی‌های خود، به سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت روی آورند. دلیل سوم برای بالا بودن تقاضای این نوع سرمایه‌گذاری این بوده که بانک مرکزی آن را تضمین کرده بود و در حقیقت ریسک سرمایه‌گذاری در آن به صفر رسیده بود؛ بنابراین در مقایسه با سایر بازارها که از ریسک بیشتری برخوردار بودند، یک گزینه ارزشمند محسوب می‌شد. دلیل چهارم را نیز می‌توان فضای بازار ارز دانست. در حقیقت تصمیم دولت در خصوص منع خرید و فروش دلار در بازار به شکل قانونی به قیمت غیر از ۴ هزار و ۲۰۰ تومان (در شرایطی که عملا این دلار با این نرخ در بازار معامله نمی‌شود) باعث شد برخی از سرمایه‌گذاران سرگردان، سر از بازار سکه درآورند. این موارد باعث شد استقبال از طرح پیش‌فروش سکه، بسیار قابل‌توجه باشد و در بین گزینه‌های پیشنهادی بانک مرکزی، طرح پیش‌فروش یک ماهه نیز از استقبال قابل‌توجهی برخوردار باشد. البته در شرایط کنونی همچنان استقبال از دیگر طرح‌های پیش‌فروش سکه نیز در سطح بالایی قرار دارد.
تاکتیک جدید بانک مرکزی
مسوولان بانک مرکزی به‌طور رسمی، دلایل لغو پیش‌فروش سکه یک‌ماهه را تشریح نکردند، اما به‌نظر می‌رسد چند عامل در این خصوص موثر بوده است. یکی از این دلایل بحث صیانت از ذخایر طلا بوده است. گزارش سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا از ذخایر ارز و طلای کشورها حاکی از آن است که میزان ذخایر ارز و طلای ایران در پایان سال ۲۰۱۷ میلادی به بیش از ۱۳۲ میلیارد دلار رسیده که در بین ۱۷۵ کشور در رتبه ۱۹ قرار دارد. بنابراین این آمار نشان می‌دهد وضعیت کشور از حیث ذخایر در سطح قابل‌قبولی قرار دارد، البته باید توجه داشت که در حال حاضر به چه میزان از این ذخایر می‌توان دسترسی داشت. به هر روی، با افزایش تقاضا برای سکه، از میزان ذخایر طلای دولت کاسته می‌شود. بنابراین روند پیش‌فروش سکه اگر چه باعث می‌شود که نقدینگی سرگردان از بازارها جمع شود، اما از سوی دیگر، باعث افت ذخایر می‌شود، این در حالی است که طلا به‌عنوان یک ذخیره استراتژیک از اهمیت بالایی برای هر اقتصادی برخوردار است. بحث دیگر، موضوع ضرب سکه‌های طلا است که با توجه با حجم بالای طلا، باید میزان ضرب سکه نیز افزایش یابد، این در حالی است که به لحاظ فنی محدودیت‌هایی در خصوص ضرب سکه وجود دارد. هرچندبه‌نظر می‌رسد تقاضای خرید بیش از سطح عرضه حداکثری بوده است. نکته سوم را می‌توان یک نوع تغییر تاکتیک در نرخ سود تعادلی از سوی مسوولان بانک مرکزی دانست. یکی از اهداف ارائه نرخ سود بالا در بازه زمانی کوتاه‌مدت و بهره‌گیری از منحنی نزولی بازدهی، کنترل انتظارات بازار در شرایط التهاب بود، حال بانک مرکزی با جلب اعتماد برای سرمایه‌گذاری در بازار سکه، می‌تواند نرخ بازدهی و زمان‌های سررسید را متناسب با شرایط اقتصاد و هدف‌گذاری‌های سیاست‌گذار پولی تنظیم کند. کارشناسان معتقدند بهره‌گیری از بازه‌های بلند مدت می‌تواندشرایط بهتری برایکنترل نرخ سود و انتظارات بازار فراهم آورد. برخی این انتقاد را وارد می‌کنند مبنی‌بر اینکه کار بانک مرکزی برای حذف شرایط پیش‌خرید سکه موجب بی‌اعتمادی نزد سرمایه‌گذاران خواهد شد. این در حالی است که بانک مرکزی پیش از این اعلام نکرده بود که این طرح به شکل دائمی اجرا خواهد شد و در این خصوص تضمینی وجود نداشته است. از سوی دیگر، باید توجه کرد که طرح پیش‌خرید سکه در دیگر بازه‌های زمانی نیز هنوز از جذابیت بالایی برای سرمایه‌گذاری برخوردار است و به‌نظر می‌رسد تقاضای خرید پیش‌خرید سکه، به سمت دیگر طرح‌ها منتقل خواهد شد. نکته دیگر این است که خبرهایی مبنی‌بر انتقال سازوکار پیش‌فروش سکه به بازار بورس کالا مطرح شده، اما هنوز جزییاتی در این خصوص وجود ندارد. روندی که می‌تواند به افزایش شفافیت و متناسب شدن نرخ سود آن با شرایط بازار کمک کند.
