حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان صبح امروز (شنبه 5 اسفند) در سی‌ویکمین جشنواره بین‌المللی خوارزمی با بیان اینکه علم اسلامی به این معنا است که در خدمت بشر باشد، اظهار داشت: علم باید با هدف خدمت، شناخت خالق و کمک به بشریت باشد و غم و رنج را از بیمار دور و سرزمین خشک را سیراب کند؛ به این معنا همه علومی که برای خدمت به انسان و فهم بیشتر این عالم بزرگ است؛ البته همه این را می‌دانیم که علم بشر بسیار بسیار محدود است، نه امروز بلکه میلیون‌ها سال بعد هم محدود خواهد بود.
وی با بیان اینکه قرآن می‌گوید ما نمونه‌ای از علم و دانش را در اختیار شما قرار دادیم، افزود: امتیاز انسان هم از دیدگاه قران با علم شروع می‌شود و این آیه شریفه را همه می‌دانید که وقتی فرشته‌ها از خداوند سوال کردند و مثلا با یک لحن اعتراض‌آمیز که چرا اینها را خلق کردی، اینکه خداوند می‌خواهد برای فرشته‌ها روشن شود که خدا می‌شود معلم و آدم می‌شود دانش‌آموز و به او یاد می‌دهد و به آدم می‌گوید آنچه به تو یاد دادم برای فرشته‌ها بگو این قدرت فراگیری انسان است و همه امتیاز بشر در این است.
روحانی با بیان اینکه قران اساس عظمت بشر را علم و دانش می‌داند، اظهار داشت: قرآن امتیاز بشر بر فرشتگان را نیز یادگیری آنها می‌داند، انسان موجودی است که یاد می‌گیرد اما فرشته آنچه را که می‌داند، می‌داند.
رئیس‌جمهور با بیان اینکه بنابراین ما اساساً به دنبال علم و دانش هستیم و تقسیم‌بندی‌هایی که بعد از انقلاب در جامعه رخ داده خیلی دقیق نیست، به نظر من علم اسلامی و علم غیراسلامی مخصوصا در علوم تجربی آنجا است که هدف‌ها فرق می‌کند وگرنه همه علوم شبیه هم هستند، تفاوتی وجود ندارد.
وی ادامه داد: دانش و علمی که در بخش‌های مختلف یاد می‌گیرید نمی‌توانید بگویید یک اتومبیل اسلامی است و اتومبیل دیگر اسلامی نیست، اینکه شما در داشبورد ماشین یک قرآن بگذارید که نمی‌شود خودروی اسلامی، اتومبیل اتومبیل است؛ اسلامی و غیراسلامی نداریم، درست استفاده کردن را داریم اینکه آدم با چه هدفی ماشین می‌خرد بله این وجود دارد، اینکه ما دقت کنیم که مردم چگونه از این ماشین استفاده کنند بله؛ این درست است.
وی گفت: مرحله سومی که در جامعه ما بوجود آمده مرحله تمدن قبل از اسلام، بعد از اسلام و امروز بعد از انقلاب اسلامی است. در این مرحله ما می‌توانیم سازنده یک تمدن بزرگ باشیم؛ همچنین خدای ناکرده می‌توانیم نباشیم. این به برنامه‌ریزی دقیق ما بستگی دارد و کار و تلاش فوق‌العاده ما.
روحانی ادامه‌داد: چگونه است که بسیاری از کشورهای آسیایی که فکر نمی‌شد اینها به سرعت پیشرفت کنند امروز حتی در برخی زمینه‌ها رقابت با غرب را آغاز کرده‌اند. هر چند این رقابت هنوز به آن نقطه‌ای نرسیده است که بتوان به آن تکیه کرد اما بالاخره شروع شده است. همه می‌گویند پایان این قرن از آن آسیا است تا آمریکا و اروپا.
رئیس‌جمهور با بیان اینکه حرکت، حرکت پرشتابی است که شروع شده اظهار داشت: خداوند این توانمندی را در ما قرار داده است. ما ایرانی‌ها هم تمدن‌ساز بوده‌ایم، هم تمدن را پرورش داده‌ایم مثل تمدن اسلامی و هم در منطقه خودمان اولین کشوری بودیم که دموکراسی را آ‌وردیم. بیش از صد سال پیش در سایه انقلاب مشروطه انتخابات در این کشور برگزار شد.
وی با اشاره به اهمیت پژوهش اظهار داشت: پژوهشی که در بخش‌های مورد نیاز از جمله خدمات باشد این پژوهش، پژوهش مفیدی می‌شود یا پژوهش‌های ویژه‌ای که در مرز دانش انجام می‌شود که در آنجا باید با آینده‌نگری به مساله نگاه کنیم، اساساً پژوهش ما باید منتهی شود به تجاری شدن، صنعتی شدن و درنهایت به تصرف بازار منجر شود و دانشگاه‌های ما باید معیارشان کارآفرینی باشد.
روحانی افزود: این کار نیاز به برنامه‌ریزی دارد، همچنین تجدیدنظر در برنامه‌ها را لازم دارد، تجدیدنظر در کنکور دانشگاه، تجدیدنظر در جذب و نیز به آمایش نیاز دارد. اینکه در چه استانی کدام رشته علمی می‌تواند مفید باشد و چه زمینه‌ای وجود دارد مثلا ما اگر کشتی‌سازی را به کویر ببریم و آنجا آموزش بدهیم و در مقابل معادنی که در کویر وجود دارد را ببریم لب دریا به آنها درس بدهیم معلوم است که این اشکال است و ما یک مشکلی داریم.
رئیس‌جمهور ادامه داد: دانشگاهی که در قلب کشور وجود دارد یک طور است و دانشگاهی که در شمال قرار دارد طور دیگری است و ما باید بر مبنای زمینه‌هایی که وجود دارد از این علم و دانش و استعداد و محیط مناسبی که امروز در کشور بوجود آمده برای آینده کشورمان استفاده کنیم.
وی با بیان اینکه من مطمئن هستم آینده بهتری در انتظار دانشگاه‌های ما است و آینده بهتری در انتظار پژوهش ما قرار دارد اظهار داشت: همچنین آینده بهتری برای رفع مشکلات ما وجود دارد و آینده بهتری در انتظار فناوری و تولید علم است همه ما باید در این زمینه تلاش کنیم و دست به دست هم دهیم.
رئیس‌جمهور با تشکر از دست‌اندرکاران جشنواره خوارزمی تصریح کرد: اینگونه جشنواره‌ها می‌تواند مشوق بسیار خوبی برای علم و دانش و تحقیقات باشد.
روحانی افزود: ایران کشوری است که در دو مقطع پیش از اسلام و پس از اسلام نقشی ارزنده در تولید و رشد علم و ایجاد و پرورش تمدن بشری داشته است.
رئیس‌جمهور تصریح‌کرد: پیش از اسلام در ایران باستان صاحب‌نظران، اندیشمندان، هنرمندان، معماران و عالمانی در این کشور داشتیم که با خلق تمدنی در خور رقابت با تمدن‌های بزرگ و باستانی آن زمان مثل تمدن مصر، چین و یونان خلق ، ایران را به کشوری بزرگ که اندیشه، حرف، برنامه و مراکز علمی و دانشوری برجسته داشت، تبدیل کرده بودند.
روحانی در توضیح مقطع دوم و پس از اسلام، اظهار داشت: اساساً اسلام نه تنها پیروان خود را به علم و دانش دعوت می‌کرد، بلکه این مکتب با امر به خواندن آغاز شد. اسلام آیینی است که به علم و دانش مزیت بخشیده و برای آن برتری قایل است.
رئیس جمهور تصریح کرد: اسلام در دوره‌ای که باسواد بودن در شبه جزیره عربستان مزیت به حساب نمی‌آمد و اشراف و بزرگان در آن دوره سواد نداشتن را برای خود مزیت می‌دانستند و حتی باسوادی را برای خود عار می‌دانستند، برای علم و دانش مزیت و برتری قایل شد و به پیروان خود آموخت که باید علم را از هر کجا که مقدور است، آموخت.
وی با اشاره به اینکه اسلام تأکید دارد که برای علم و دانش نمی‌توان مرز و محدودیت قائل شد، تصریح کرد: علم، علم است و به نوع تفکر و ایدئولوژی وصل نمی‌شود. عده‌ای در کشور ما سال‌ها وقت صرف کردند تا ریاضی و شیمی و فیزیک اسلامی درست کنند؛ ایشان پول، وقت و امکانات زیادی صرف کردند، اما حاصلی به دست نیاوردند.
رئیس جمهور خاطر نشان کرد: این عده حتی تلاش کردند، علوم را در دسته‌بندی‌های علوم مرتبط با دین و علوم ضددینی و یا علوم سنتی و جدید تقسیم‌بندی کنند و اصرار داشتند که نباید علوم جدید را بپذیریم و می‌گفتند ما هر چه از علم نیاز داریم می‌توانیم از حوزه‌های علمیه به دست بیاوریم و لذا نیازی به دانشگاه نداریم.
روحانی با بیان اینکه امروز دیگر این تفکرات در جامعه ما طرفداری ندارد، اضافه کرد: عده دیگری بودند که سعی داشتند ثابت کنند، آغاز و منشأ همه علوم از اسلام بوده است و برای ربط دادن هر شاخه‌ای از علم به اسلام به دنبال آیه و روایت می‌گشتند.
رئیس جمهور اظهار داشت: این باور نیز صحیح نیست و ما تأکیدات موکد پیامبر اسلام(ص) را داشتیم که پیروان اسلام را به علم‌آموزی از هر نطقه جهان تشویق می‌کردند. بنابراین هرگونه تلاش برای تقسیم‌بندی علم محکوم به شکست است. اساساً اینکه شاخه‌ای از علم را به جنبه‌ای از دین وصل کنیم برای آن علم شأن و جایگاه ایجاد نمی‌کند و اگر آن را به دین وصل نکنیم هم چیزی از ارزش آن کم نخواهد شد.
روحانی تصریح کرد: دین یک نگاه، رویکرد و تفکر بلند برای هدایت زندگی بشر است که علوم مختلف در ذیل آن تعریف می‌شوند و علوم از لحاظ اهداف و نتایج آنها البته به دو دسته کلی قابل تقسیم هستند. یک دسته که علم را بر مبنای تفکر مادی ابزار سلطه و اعمال قدرت بر دیگران می‌داند و دسته دیگر که علم را در خدمت رشد و تعالی انسان ها می‌خواهد.
رئیس جمهور ادامه داد: در تفکر مادی علم وسیله‌ای برای قدرت یافتن و سلطه بر دیگران است و بر این مبنا همه علوم از سیاست تا فیزیک و شیمی بر مبنای تفوق یابی تعریف می‌شوند که امروز نیز شاهد توجه و توسعه به این رویکرد از علم در بسیاری از مراکز سیاسی دنیا هستیم.
روحانی با بیان اینکه البته طبیعی است که علم باعث توانمندی می‌شود، افزود: مهم این است که از توانمندی و قدرتی که در نتیجه رشد علمی حاصل می‌شود در چه جهت و به چه منظوری استفاده می‌شود، اگر از این قدرت برای توسعه سلطه بر دیگران استفاده شود، این علم اسلامی به حساب نمی‌آید.
روحانی ادامه داد: از ابتدای نهضت اسلامی دانشگاه و حوزه در کنار هم بودند و دانشگاه همچون حوزه در پیروزی انقلاب اسلامی و در اداره جامعه پس از پیروزی انقلاب نقش اساسی داشته است.
رئیس جمهور با اشاره به اینکه امروز نیز دانشگاه در برهه‌های مختلف نقش اساسی را در جامعه ایفا می‌کند، افزود: در جریان انتخابات‌های گوناگون در کشور، هنگامی که اساتید و دانشجویان وارد صحنه می‌شوند، همه جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
روحانی با اشاره به اینکه رتبه شانزدهم رشد دانشگاه‌های کشور و پیشرفت‌هایی که در برخی فناوری‌های نو به طور قابل ملاحظه به دست آمده که می‌تواند ما را به مرحله رقابت با کشورهای صنعتی جهان برساند، افزود: خوشبختانه امروز در رشته‌های های تک، سلول‌های بنیادی، ژنتیک، علوم فضایی، هسته‌ای، آی‌سی‌تی و بیو و نانوتکنولوژی، جزو کشورهای پیشرفته جهان هستیم.
رئیس جمهور با بیان اینکه امروز جوانان این کشور، اراده و انگیزه لازم برای رسیدن به پیشرفت دارند، اظهار داشت: دولت باید محیط لازم را ایجاد کند و اگر می‌خواهیم کشور پیشرفته در علم و فناوری باشیم، محیط علمی باید برای پژوهش آزاد باشد.
روحانی افزود: اساتید در دانشگاه‌ها باید بتوانند راحت‌تر نظرات خود را به صورت آزادانه بیان کنند؛ البته این به معنای آن نیست که بخواهند در دانشگاه ترویج مسایل سیاسی داشته باشند، چرا که محل ترویج مسایل سیاسی کلاس درس و دانشگاه نبوده بلکه احزاب است. استاد از لحاظ علمی باید آزاد باشد تا هر نظری که به آن رسیده را در تمامی علوم چه حقوق، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و غیره عالمانه و آزادانه بیان کند. اگر استادی مجبور شد در بیان نظر، خود را سانسور کند، مشخص است که در شیوه‌های خود مشکل داریم.
رئیس جمهور با بیان اینکه باید در پژوهش آزاد باشیم و نباید هدف پژوهش را از ابتدا تعیین کنیم، خاطر نشان کرد: در رابطه با یک نظریه، فرضیه و چارچوبی که مطرح می‌شود، تحقیق لازم صورت گیرد تا نتیجه مشخص شود، نه اینکه از پیش هدف یک پژوهش مشخص باشد.
وی ادامه داد: خداوند به ما استعداد و انگیزه لازم را عطا کرده و جوانان مشتاقانه در این مسیر حضور دارند و باید دولت، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه‌ها، مجلس و دستگاه قضایی دست به دست هم داده و محیط مناسب را برای انجام پژوهش و آزادی در علم در دانشگاه‌ها بوجود آورد، اگر اینطور شد، پیشرفت در کشور، تحرک و سرعت می‌یابد.
رئیس جمهور با تأکید بر ضرورت ارتباط با مراکز علمی جهان برای پیشرفت در موضوعات مختلف علمی، گفت: هیچ کشوری با انزوا به رشد و پیشرفت دست پیدا نخواهد کرد، اگر روابط علمی خود را با دنیا محدود کنیم هیچ فایده‌ای برای ما نخواهد داشت.
روحانی افزود: اگر دانشجویی می‌خواهد در سمیناری در خارج از کشور حضور پیدا کند، نباید قبل و بعد از حضور، او را مورد سوال و جواب قرار دهیم چرا که در دنیای علم این حرف‌ها وجود ندارد و در رشته‌های تخصصی باید بتوانیم با دنیا تعامل کنیم؛ این بسیار نادرست است که به اساتید و پژوهشگران مشکوک باشیم.
رئیس جمهور اظهار داشت: اساتید، دانشجویان و پژوهشگران ما به دین، فرهنگ، کشور و آینده ملت خود علاقه مند هستند و سختگیری‌های بی‌جا باید از مسیر فعالیت آنها کنار رود.
روحانی افزود: اگر با دنیا و مراکز تحقیقاتی جهان تعامل خوبی داشته باشیم و پروژه‌های مشترک را تعریف و به نتیجه برسانیم سریع‌تر به اهداف خود دست پیدا خواهیم کرد. باید از آنچه دنیا به آن رسیده استفاده کرده و آن مسیر را ادامه دهیم.
رئیس جمهور با اشاره به اینکه باید در تحقیق‌ها و پژوهش‌ها مشکلات روز کشور و تحقیقات کاربردی که این مشکلات را به نتیجه برساند مد نظر قرار دهیم، افزود: ما امروز در کشور مشکلات فراوانی نظیر آلودگی هوا داریم که مردم با آنها مواجه‌اند و ناچار می‌شویم روزهایی مدارس را بخاطر آلودگی هوا تعطیل کنیم و این در حالی است که این مشکل قابل حل است و باید پژوهشگران، دانشگاه‌ها و اندیشمندان دست به دست هم داده و راه‌حل و منشأ آلودگی را پیدا کرده و با آن مقابله کند.
روحانی با بیان اینکه صنعت ناقص باعث کاهش هوای تنفسی مردم شده است، گفت: مطمئناً همه منابع آلودگی مانند خودروها، کارخانه‌ها و موتورها، قابل حل و یا برطرف شدن هستند که باید با پژوهش به راه‌حل این مشکلات دست پیدا کنیم.
وی با بیان اینکه مشکل ترافیک و آلودگی هوا در همه شهرهای بزرگ جهان وجود دارد، افزود: کاهش آلودگی‌ها یکی از موضوعات اولویت‌دار در دولت دوازدهم است که در بودجه سال آینده نیز منابع خوبی برای آن در نظر گرفته شده است و هر طرح و پژوهشی که بتواند موجب کاهش آلودگی هوا شده و هوای سالم را به ریه‌های مردم برساند و بتواند با گرد و خاک و ریزگرد مقابله کرده و در زمینه بهره‌وری آب و رفع مشکل کم‌آبی و بی‌آبی کمک کند، برای ما اولویت دارد.
روحانی با بیان اینکه در تحقیق و پژوهش باید مرز علم و دانش افراد مشخص و برای پژوهش در موارد خاص زمینه فراهم شود تا به اکتشافات و اختراعات مهم دست پیدا کنیم، گفت: ما در کشور مشکل زلزله داریم و شاید بشود بشر در مسیر پیشرفت علم و دانش به جایی برسد که زلزله را پیش‌بینی کند، اما امروز پژوهشگران ما می‌توانند در ساختن سازه مقاوم در برابر زلزله طراحی‌های خود را انجام داده و حرکت جدیدی را در این راستا سامان دهند.
رئیس جمهور با اشاره به اینکه تاکنون تأکید بر این بود که دانشگاه باید پژوهش محور باشد و بتواند علم جدیدی را در اختیار بگذارد، گفت: دانشگاه نقال علوم گذشته نیست، بلکه برای خلاقیت و ابداع است؛ چرا که علم باید ما را به سخن، تحقیق، نتیجه و ابداعی جدید و نو برساند.
روحانی تأکید کرد: امروز دانشگاه ما باید علاوه بر پژوهش‌محوری در راستای حل مشکلات جامعه از جمله معضل اشتغال، کارآفرین هم باشد و آن دانشگاهی امتیاز دارد که همه فارغ‌التحصیلان آن پس از 2 سال بیکار نباشند.
رئیس جمهور با اشاره به اینکه جذب دانشجو و دروس دانشگاهی، هنگامی که منجر به تولید کار و اشتغال در جامعه نشود، ایراد دارد، افزود: سازمان برنامه و بودجه در سال‌های آینده باید بودجه دانشگاه‌ها را بر مبنای کارآفرینی آنها اختصاص دهد.
روحانی افزود: امروز باید در کشور بازار کار بزرگی را ایجاد کنیم، چرا که استخدام دولتی بسیار محدود است و خود دولت هنوز به چابکی مورد نظر دست نیافته است؛ معیار پژوهش باید صنعتی شدن محصول و به دست آوردن بازار بوده و معیار دانشگاه خوب باید کارآفرینی آنها باشد.
