ماجرای طلاق‌های صوری حکایت تازه‌ای نیست، اما به تناسب خلأهای قانونی و بنیان‌های اجتماعی نامناسب تغییر شکل داده و به روز شده‌اند. حالا هم طلاق برای دریافت مستمری تأمین اجتماعی پدرخانم‌ها یا با هدف درست کردن حضانت برای معافیت سربازی تک پسرها ترفندهایی است که برخی افراد به کار می‌گیرند تا به مقصود برسند.
این بی‌قانونی‌ها در کنار به رخ کشیدن خلأهای قانونی بیانگر چالش‌های اجتماعی و اقتصادی است که منجر به سوق دادن مردم به سمت‌وسوی این روش‌های خلاف و میانبرهای غیراخلاقی می‌شود. در این بین هستند کسانی که برای دور زدن قانون خودشان دور می‌خورند و طلاق صوری‌شان به جدایی واقعی منتهی می‌شود.
هر جا راه‌های میانبر و خلاف شکل می‌گیرد، یعنی چالش‌هایی جدی در آنجا ریشه کرده و بررسی این تخلفات بدون در نظر گرفتن ریشه‌های شکل‌گیری آن در نهایت راه به جایی نمی‌برد و ممکن است مانع از تکرار نوع خاصی از تخلف شود، اما بی‌تردید تخلفات تازه‌تری مجال سربرآوردن خواهند داشت.
ماجرای طلاق‌های صوری برای حضانت مادر و به‌منظور معاف شدن تک پسرها از سربازی یا طلاق‌هایی که برای دریافت مستمری تأمین اجتماعی رخ می‌دهد، هم تخلفاتی است که به ریشه ساختارهای اقتصادی و اجتماعی نادرست رهنمون می‌شود. با این همه نمی‌توان بر تخلف و غیرقانونی و غیراخلاقی بودن چنین رفتارهایی چشم‌پوشی کرد؛ رفتارهایی که موجب بالاتر رفتن آمار طلاق در جامعه شده و فرصت را از نیازمندان واقعی می‌گیرد.
قانون خوب برداشت بد
براساس بند ۳ ماده ۴۸ قانون حمایت از خانواده مصوب یکم اسفند سال ۱۳۹۱ مصوبه مجلس شورای اسلامی فرزندان مونث (دختر) مستمری‌بگیران به شرط نداشتن شوهر و شغل می‌توانند از مزایای مستمری بازنشستگان بهره‌مند شوند.
این بند قانونی، اما منجر به شکل‌گیری تخلفاتی شده است. سیدمحمدعلی جنانی، مدیرکل امور فنی مستمری‌های سازمان تأمین اجتماعی درباره طلاق‌های صوری می‌گوید: در ارتباط با اجرای این قانون گاهی گزارش‌هایی مبنی بر اینکه اقدام به طلاق صوری می‌شود و به منظور بهره‌گیری «من غیر حق» از قانون یادشده به دست ما می‌رسد که در این خصوص استعلامی که از دفتر مقام معظم رهبری داشتیم، فرمودند سوء‌استفاده از مقررات جایز نیست و موجب ضمان است.
جنانی تأکید می‌کند: طلاق‌های صوری به‌عنوان یک مسئله‌ای است که برای ما مشکل زیادی ایجاد کرده و می‌کند، چون برای بهره‌برداری از این قانون، به یکسری روش‌های غیرقانونی روی می‌آورند و همین امر هزینه‌های زیادی بر سازمان تحمیل می‌کند.
وی اضافه می‌کند: این سازمان براساس قانون یاد شده وظیفه دارد که به تمام دختران مطلقه فاقد شغل مستمری‌بگیران و بازنشستگان تا زمانی که زنده هستند، این تسهیلات (پرداخت حقوق پدر به دختر) را ارائه دهد، اما نه اینکه دختران به‌خاطر بهره‌مندی از این حقوق به طلاق‌های صوری روی بیاورند تا علاوه بر پایان زندگی خودشان، هزینه‌هایی نیز برای تأمین اجتماعی بتراشند.
وی با بیان اینکه آماری از میزان طلاق‌هایی که به صورت صوری است، وجود ندارد، می‌افزاید: نمی‌توان تشخیص داد که فردی (یک خانم) که برای دریافت مستمری پدرش به شعب ما مراجعه می‌کند از چه طلاقی استفاده کرده است، آیا طلاقش صوری است؟
وی تأکید می‌کند: افزایش میزان طلاق‌های صوری با افزایش میزان پرداخت مستمری‌ها رابطه مستقیم دارد، چون هرچه که تعداد افرادی که از طلاق‌های صوری استفاده کنند، بیشتر شود، میزان پرداخت مستمری‌ها نیز افزایش می‌یابد.
دور خوردن در زندگی برای دور زدن قانون
هستند زوج‌هایی که پس از چنین طلاق‌هایی دوباره به زیریک سقف بازمی‌گردند و بدون اینکه در جایی ثبت شود دوباره عقد می‌کنند، اما در این میان ممکن است زوج‌هایی که تنها برای داشتن درآمد بیشتر از هم جدا شده‌اند یا بهانه جدایی آنها حضانت مادر و معافیت فرزند پسرشان از سربازی است، دیگر امکان بازگشت به زندگی را نداشته باشند و برای دور زدن قانون خودشان هم دور بخورند.
عالیه شکربیگی در نگاه جامعه شناختی به این مسئله معتقد است: متأسفانه اکنون در جامعه ما اجرای قوانین و خود قوانین شفاف نیست و مردم ما نیز شفاف عمل نمی‌کنند، در این شفاف عمل نکردن یک نکته مشترک وجود دارد؛ مشکل نگاه مادی‌گرایانه به مسائل است و نگاه ناشی از فقر اقتصادی هم است. ممکن است طبق قوانین و عرف اجتماعی حق این را نداشته باشد که حقوق پدرش را داشته باشد. وی با طرح این سؤال که چه اتفاقی می‌افتد که دختر طلاق صوری بگیرد که این کار را انجام دهد؟ تصریح می‌کند: باید به رفاه اجتماعی مردم فکر کنیم؛ یعنی تأمین معیشت اقتصادی و رفاه اجتماعی مردم را در دستور کار قرار دهند.
این جامعه‌شناس آسیب‌هایی را که در پس چنین طلاق‌هایی امکان وقوع دارد را اینگونه تشریح می‌کند: با وقوع طلاق واقع شکاف‌هایی ایجاد می‌شود و ممکن است اثرات بسیار منفی روی زندگی این قبیل زوج‌ها داشته باشد و ممکن است شرایط خوبی در زندگی خودشان نداشته باشند و اینکه طلاق صوری می‌گیرند، ممکن است طبق یک نقشه باشد، این احتمال هم وجود دارد که دیگر برنگردد.
