تصور کنید در حال ورزش کردن هستید. از شدت فعالیت عرق میکنید، به سختی نفس میکشید، قلبتان تاپتاپ میکند و خون در رگهای شما در جریان است تا برای ادامهی فعالیت به عضلهها اکسیژن برساند و شما بتوانید مدت بیشتری به فعالیت ورزشی خود ادامه دهید. به این گونه ورزشها هوازی (یا در اصطلاح کاردیو) میگویند. به عبارت دیگر، هر گونه ورزشی که فعالیت قلب، ریهها و عضلات شما را زیاد کند تا شما مدت زمان بیشتری به ورزش ادامه دهید، هوازی (کاردیو) محسوب میشود. مهم نیست افزایش ضربان قلب و تنفس از چه طریقی باشد: دویدن، دوچرخهسواری، شنا و ....
در ادامه به بررسی مکانیسمهای ورزش هوازی میپردازیم که عبارتند از: نقل و انتقال و مصرف اکسیژن، نقش قلب و عضلات، مزایای ثابتشده ورزشهای هوازی و موارد دیگر.
نقطهی آغاز
این ورزش با تنفس شروع میشود. یک فرد بزرگسال سالم بطور متوسط در هر دقیقه حدود ۷ تا ۸ لیتر هوا را در عمل دم و بازدم در سیستم تنفسی خود جابهجا میکند. زمانی که ریههایتان را از اکسیژن پر میکنید (هوا حاوی تقریبا ۲۰ درصد اکسیژن است)، اکسیژن از شاخههای کوچکی از لولهها (نایژک) عبور میکند تا به کیسهی هوایی برسد. کیسهی هوایی محل اصلی مبادلهی گازهای هوای تنفسی با گازهای خون است. مسیر رسیدن اکسیژن به قلب، یکراست از کیسهی هوایی است.
ایستگاه قلب
قلب چهار دریچه (دو دهلیز و دو بطن) برای دریافت خون و پمپاژ کردن آن و همچنین تعدادی شریان یا سرخرگ تاجی بسیار فعال دارد.
قلب برای انجام تمام این مأموریتها به ذخیره تازهای از اکسیژن نیاز دارد و همانطور که میدانیم، ریهها این نیاز قلب را برآورده میکنند.
زمانی که نیاز قلب برآورده شود، خون، اکسیژن و مواد مغذی دیگر را از طریق بطن بزرگ چپ به بیرون پمپاژ میکند و آنها را از طریق سیستم گردش خون به تمام اندامها، عضلات و بافتهایی میرساند که به این مواد نیاز دارند.
میزان ضربان و پمپاژ قلب
ضربان قلب انسان در حال استراحت تقریبا بین ۶۰ تا ۸۰ بار در دقیقه است و در هر ضربان قلب انسان، حجمی از خون به همراه اکسیژن و بسیاری مواد مغذی دیگر در تمام بدن توزیع میشود. قلب یک فرد بالغ بزرگسال در هر دقیقه حدود ۵ لیتر خون پمپاژ میکند.
عضلات و مصرف اکسیژن
تمام اکسیژن پمپاژ شده توسط خون اهمیت دارد. حتما با اصطلاح «مصرف اکسیژن» آشنا هستید. در علم به آن VO۲ یا حجم اکسیژن مصرفی میگویند. عضلات مانند موتورهایی هستند که برای کار کردن به سوخت احتیاج دارند (درست مانند ماشین که برای حرکت به بنزین احتیاج دارد)، با این تفاوت که این سوخت، چربی و کربوهیدرات است.
اکسیژن بازیکن مهمی است، زیرا هنگام حضور در عضلات برای سوزاندن چربی و کربوهیدراتها به کار میرود تا سوخت موتورهای ما را تأمین کند. هر قدر ماهیچهها در مصرف اکسیژن مؤثرتر عمل کنند، ما میتوانیم سوخت بیشتری بسوزانیم، به اندام متناسبتری برسیم و مهمتر از آن، زمان بیشتری ورزش کنیم.
تعداد و فعالیت میتوکندریهای درون عضله افزایش مییابد
میتوکندریها، نیروگاههای سلولهای ما هستند. تمام کارهای سنگین بر عهدهی آنها است تا ما به حرکت ادامه دهیم. آنها با استفاده از اکسیژن، چربی و کربوهیدراتها را میسوزانند و سوخت حرکت ما را تأمین میکنند. خبر خوب این است که تعداد و فعالیت میتوکندریها در واکنش به ورزشهای هوازی منظم، تنها ظرف چند روز تا چند هفته، تا ۵۰ درصد در بزرگسالان افزایش مییابد.