آیت الله محمدتقی مصباح یزدی درباره شب زنده داری و عبادت شبانه را از آثار حداقلی محبت نسبت به خداوند دانست و اظهار داشت: آیا هر عاشقی دوست ندارد با معشوق خود خلوت کند؟
وی افزود: در همه ادیان، روایات شیعه و متن قرآن عنایت خاصی به این مطلب شده است که انسان در شب با خدا ارتباط خاصی برقرار کند از جمله این آیه که آن اوایل بر پیامبر(ص) نازل شده است«یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلاَّ قَلِیلاً نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً».
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به آیه«إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنَى مِنْ ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طَائِفَةٌ مِنَ الَّذِینَ مَعَکَ»گفت: خداوند می فرماید نصفی از شب یا دو ثلث و یا حداقل ثلث شب را به عبادت برخیز؛ یعنی حداقل 4 ساعت از شب را برای عبادت بگذاریم و می فرماید تو تنها نیستی بلکه جمعی از کسانی که به تو ایمان آورده اند این چنین هستند.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم در بیان روایتی در این خصوص، ابراز داشت: در این روایت آمده محبین خدا اندکی از شب را آرام می گیرند و استراحت می کنند و بیشتر آن را به عبادت اختصاص می دهند؛ در روز چندین بار خداوند را عبادت می کنیم اما اینها در مقابل عبادت شب کمرنگ است، اهتمام بیشتر به عبادت شب است.
آیت الله مصباح یزدی به روایتی قدسی اشاره کرد که خداوند می فرماید: ای موسی کسی که می گوید من خدا را دوست دارم اما شب را به خواب می گذراند، دروغ می گوید؛ مگر می شود کسی زمینه خلوت با محبوبش فراهم شود و خود داری کند؟
وی با بیان این که شب وقت خلوت با خدا است، گفت: در طول روز وظایف اجتماعی، تکالیف و مسؤولیت ها نمی گذارند با خدا خلوت کنیم؛ البته امروزه شب ها نیز مثل روزها شده، برخی شب ها سر کار می روند؛ به هر حال همانطور که وقت برای استراحت هست برای عبادت هم وقت پیدا می شود.
عبادت و خلوت با خدا در شب چه لزومی دارد؟
نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری در پاسخ به این پرسش که خلوت با خدا و عبادت در شب چه خصوصیت و لزومی دارد؟ بیان داشت: علت اصلی این کار جنبه روانشناختی دارد؛ قطعا یکی از خواسته های محب این است که با محبوب خویش درد دل و گفت و گویی خصوصی داشته باشد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: لازمه محبت این است که انسان دلش می خواهد محبوبش نیز وی را دوست بدارد و برای تقویت این رابطه در هر فرصتی کاری می کند که توجه او تنها به خودش باشد و خود نیز تنها به او توجه می کند؛ در خلوت دیگر کسی مزاحم نیست و چیزی او را از توجه باز نمی دارد به ویژه زمانی که نور زیاد و سرو صدا نباشد در این حالت توجه به طرف مقابل بسیار زیاد می شود.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم وجود رقیب را یکی از دغدغه های عشاق در داستان های عاشقانه دانست و گفت: در بین انسان ها راه فراری از رقیب نیست، در دنیا بعید است عشق طرفینی کامل وجود داشته باشد اما در مورد محبت خدا اینگونه نیست؛ درست است که میلیاردها مخلوق وجود دارد اما خدا با هریک از آنها می تواند به گونه ای باشد که انگار بنده دیگری ندارد.
رییس مؤسسه امام خمینی(ره) اظهار داشت: در مورد محبت خدا این نگرانی وجود ندارد که نسبت به من محبتش کم شود و مسأله رقابت در اینجا معنا ندارد حتی اگر میلیاردها نفر به او محبت داشته باشند؛ ما نمی توانیم این مطلب را تصور کنیم زیرا با خودمان قیاس می کنیم.
آیت الله مصباح یزدی نوع ابرازمحبت بندگان خاص خدا را نیز شبیه به محبت خدا دانست و گفت: در حرم حضرت معصومه(س) هرکس به زبان خود سخن می گوید، در یک لحظه هزاران نفر ایشان را صدا می زنند و عرض حاجت می کنند ایشان همه این صداها را می شوند و جواب می دهند و می دانند که حاجت هر کسی چگونه برآورده می شود.
پیامبر(ص) سه بار در طول شب برای عبادت بیدار می شدند
وی در بیان نحوه شب زنده داری پیامبر(ص) اظهار داشت: سنت حضرت این بود که شب برای نماز 3 مرتبه بلند می شدند؛ یک بار 4 رکعت، بار دیگر 4 رکعت و بار سوم نماز شفع و وتر را می خواندند، تهجد یعنی همین؛ بسیاری از بزرگان و علمای ما که مقید به سنت پیامبر(ص) بودند به همین ترتیب عمل می کردند.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم گفت: تأکید شده اگر همه نمازشب را نمی توانید بخوانید حداقل شفع و وتر را بخوانید و اگر آن را نیز نمی توانید کامل بجا بیاورید حداقل با یک سوره حمد بخوانید؛ حتی می گویند بهتر است اگر موفق به نماز شب نشدید قضای آن را بجا آوردید.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که تفکر در مورد نعمت های الهی، بزرگواری و گذشت های او ایجاد محبت می کند، افزود: خدا با همه رسوایی و آبروریزی هایی که انجام داده ایم ما را پذیرفته آنوقت حیف نیست در پاسخ به این همه لطف و نعمت، بخوابیم؟
رییس مؤسسه امام خمینی(ره) ادامه داد: آن افرادی که تمام شب را می خوابند دشمن خدا نیستند بلکه اینها حق دوستی را ادا نمی کنند و محبتشان در حدی نیست که از خواب خود بگذرند؛ حداقل نشانه محبت فرد نسبت به خدا این است که در 24 ساعت چند ساعتی را به عبادت مشغول شود اما اشتغالات دیگر وی را از این کار باز داشته است.
شب زنده داری در تزاحم با تکالیف واجب نیست
آیت الله مصباح یزدی با تأکید بر این که خواندن نماز شب مانع انجام تکالیف واجب نیست، گفت: برخی می گویند اگر بخواهیم سحر خیز باشیم باید بخاطر این عمل مستحب از برخی واجبات خود مانند درس خواندن و تبلیغ کم بگذاریم آیا این کار جایز است؟ اگر بین واجب و مستحب تزاحم باشد همه فقها قطعا می گویند به واجب عمل کرده و مستحب را رها کنید.
وی افزود: اما حقیقت این است که در طول 24 ساعت جدای از ساعت درس و بحث، زمان های دیگری داریم که اگر برنامه ریزی کنیم می توانیم سحرها را به عبادت برخیزیم؛ کل نماز شب را می تواند در نیم ساعت و یا حتی در یک ربع خواند.
