از تاخیر دولت در اعلام نرخ خرید تضمینی گندمکاران تا پرداخت دیرهنگام مطالبات کشاورزان، مطرح شدن مباحثی مبنی بر عدم تصمیم دولت برای افزایش نرخ خرید تضمینی برای سال زراعی جاری و اخیرا انتقادات مطرح شده از سوی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و زیر سوال بردن کیفیت تولید داخل همه و همه باعث دلسردی کشاورزان و تولیدکنندگان شده آن هم در شرایط حساسی که بعد از سال‌ها کشور در زمینه تولید گندم به خودکفایی رسیده است.به نظر می رسد خودکفایی در تولید چندان به مذاق برخی خوش نیامده و در تلاش هستند این دستاورد بزرگ را با مقایسه‌های نادرست، بی ارزش جلوه داده و بر تنور واردات بدمند؛ این در حالی است که خودکفایی در زمینه محصولات اساسی تاکید مقام معظم رهبری است و دولت وظیفه دارد در این مسیر حرکت کند؛ وزارت جهاد کشاورزی نیز در این راستا برنامه مدونی دارد و در تلاش است تا خواسته رهبر انقلاب محقق شود؛ در همین ارتباط با اسماعیل اسفندیاری پور، مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی گفتگویی انجام داده ایم که مشروح آن از نظرتان می گذرد:
برنامه اقتصاد مقاومتی در حوزه گندم چند سال است اجرا می‌شود و تاکنون چقدر پیشرفت داشته است؟
اسفندیاری‌پور: وزارت جهاد کشاورزی براساس بخشنامه اقتصاد مقاومتی به خصوص بند ۶ و ۷؛ طرحی ۱۰ ساله(تا افق ۱۴۰۴) برای گندم تهیه کرده است.در چهار سال گذشته براساس این طرح و با رویکرد افزایش بهره وری و عملکرد در واحد سطح، مقدار برداشت در هکتار افزایش یافت و روند تولید طی این چهارسال رو به رشد بود به طوری که ما در سال سوم موفق شدیم نیاز کشور به گندم را به طور کامل تامین کنیم. نتیجه حمایت هایی که طی این مدت دولت از تولید انجام داد باعث شد درآمد کشاورزان افزایش یابد. در سه سال قبل از دولت یازدهم (سالهای ۹۰، ۹۱ و ۹۲) متوسط خرید گندم کشور ۴ میلیون و ۷۰ هزارتن بوده در حالی که این عدد در سال ۹۳ به ۶ میلیون و ۷۱۶ هزار تن، سال ۹۴ به ۸ میلیون و ۱۰۰ هزارتن، سال ۹۵ به ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تن و امسال نیز به مرز ۹ میلیون تن رسید؛ به عبارتی طی این ۳ سال به طور متوسط ۸ میلیون و ۸۳۰ هزارتن میانگین خرید گندم از کشاورزان کشور بوده است.
*طی این مدت در زمینه توسعه مکانیزاسیون چقدر پیشرفت حاصل شده است؟
- نزدیک به ۸۰ هزار دستگاه تراکتور نو وارد مزارع کشور شد، ۲۱۰۰ دستگاه کمباین نو وارد مزارع شد، چند ده هزار انواع ادوات کشاورزی شامل کارنده، سم پاش و دنباله بند وارد شد که این به معنای توسعه کشاورزی کشور است. انواع دنباله بند از تولید داخلی وارد مزارع کشور شده وتوسعه مکانیزاسیون را در پی داشته، عوامل دیگری همچون توسعه روَش های آبیاری نوین و کنترل آفات و بیماری ها نیز در افزایَش تولید محصول در۴ سال گذَشته موًثر بوده است.
*مباحثی مطرح شده مبنی بر اینکه دولت قصد افزایش نرخ خرید تضمینی را برای سال زراعی جاری ندارد و حتی عنوان شده واردات گندم برای دولت خیلی به صرفه‌تر است. این به چه معنی است؟
- خرید تضمینی گندم قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۸ است؛ ضمن اینکه مقام معظم رهبری در شهریور ۹۴ به هیات دولت دستور دادند و فرمودند که ما باید در زمینه تولید محصولات اساسی به خودکفایی برسیم و نیازمان در داخل کشور تامین شود؛ که در پی این خواسته رهبر انقلاب، وزارت جهاد کشاورزی برنامه ریزی‌های لازم را انجام داد و این هدف در زمینه گندم محقق شد. در قانون برنامه ششم نیز خودکفایی محصولات کشاورزی مصوب شده و دولت و وزارت جهاد کشاورزی خود را مکلف به اجرای آن می‌دانند.اجرای برنامه ۱۰ ساله تدوین شده نیز ادامه دارد بنابراین بنده نقل قول‌های مطرح شده را مبنی بر اینکه دولت قصد دارد تولید را کاهش و واردات انجام دهد، رد می‌کنم؛ دولت موظف به اجرای این برنامه است و وزارت جهاد کشاورزی نیز قصد کاهش تولید را ندارد؛ این مباحث حدس و گمان است.
*عدم پایبندی به زمانبندی های قانونی، یعنی زمان اعلام نرخ خرید یاعدم تسویه به موقع مطالبات گندمکاران عملا روی کشت اثر نمی گذارد؟ هنوز بسیاری از آنها عنوان می کنند درصد زیادی از مطالباتشان باقی مانده است.
- یک سوم مطالبات کشاورزان (حدود ۳ هزار میلیارد تومان) باقی مانده؛ که ما پیگیر هستیم هر چه سریع‌تر به حساب گندمکاران واریز شود. تا آنان بتوانند راحت‌تر نهاده‌های مورد نیاز خود را برای کشت جدید تهیه کنند.
*آقای اسفندیاری پور بفرمایید برنامه وزارت جهاد کشاورزی برای کشت سال زراعی جاری چیست و پیش بینی می شود چه میزان کشت انجام شود؟
- برای سال آینده حدود دو میلیون و ۵۰ هکتار کشت گندم آبی و حدود ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار کشت گندم دیم را پیش بینی و متناسب با نیاز کشور برای استانها سهم مشخص کرده ایم. همچنین سطح زیرکشت مقداری کاهش می یابد تا محصولاتی مانند چغندر قند و کلزا کشت شود چراکه ما بیشتر به این محصولات نیاز داریم؛ خودکفایی شکر در حال حاضر حدود ۷۰ درصد است و سالانه حدود ۴ میلیارد دلار منابع کشور صرف واردات روغن می شود ضمن اینکه هم اکنون ۱۲ میلیون تن گندم در سیلوهای کشور داریم و مشکلی در این زمینه نیست.
*گویا برای کشت گندم دیم برنامه‌های ویژه‌ای دارید، لطفا جزئیات بیشتری از این برنامه‌ها را ارائه کنید؟
- برای گندم دیم با همکاری موسسه بین المللی ایکاردا(مناطق خشک و دیم جهان) در ۴ استان کرمانشاه، کردستان، لرستان و آذربایجان شرقی پروژه‌ای در دست اجرا داریم که امسال سال دوم اجرای آن است و در دوره دوم اجرای پروژه را به ۱۱ استان که شرایط همگن دارند تسری خواهیم داد ضمن اینکه این پروژه شامل ارقام جدید گندم که کیفیت و عملکرد بالایی دارند، قرار گرفتن گیاهان جدید زراعی مانند لگوم های علوفه ای و گیاهانی مانند گلرنگ در ترکیب کشت، افزایش مواد آلی خاک و کشاورزی حفاظتی که منجر به افزایش درآمد و پایداری تولید خواهد شد، است. سال گذشته که سال اول اجرای پروژه بود ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش عملکرد در این مناطق داشتیم، امسال هم درحال حاضر کشت فعلا شروع شده است.
*تولید گندم در سال ۹۶ با کاهش همراه بود، شما دلیل این کاهش تولید را چه می دانید؟
- دو سوم گندم کشور به صورت دیم تولید می شود، در اقلیم سرد که حدود ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار گندم کشت می شود در پاییز سال گذشته بارندگی خوبی نداشتیم، در دهم آذرماه اولین بارندگی اتفاق افتاد که مصادف با سرمای شکننده‌ای بود که باعث شد گندم دیم ما فرصت نکند سر از خاک بیرون بیاورد. از ۱۵ اردیبهشت به بعد نیز در همان اقلیم سرد که غالبا شامل استانهای غرب و شمال غربی کشور مانند آذربایجان شرقی، بخشی از اردبیل، آذربایجان غربی، زنجان، کردستان، کرمانشاه، بخشی ازلرستان، همدان و استان مرکزی است، بارندگی نداشتیم که همین عوامل باعث شد دو میلیون کاهش تولید داشته باشیم.با این حال کل تولید و خرید گندم بیش از نیاز یکسال خبازی های کشور است.
*برخی عنوان می کنند کاهش تولید در سالجاری به افزایش ناچیز نرخ خرید تضمینی و تاخیر در اعلام آن نیز مربوط می شود.
- خیر، این مساله ربطی به کاهش تولید نداشته وقتی کشت انجام شده این امر تاثیری ندارد؛ البته ما نیزعلاقه مند هستیم قیمت افزایش بیشتری داشته باشد ضمن اینکه قانون نیز می گوید که نرخ خرید تضمینی حداقل باید به میزان نرخ رسمی تورم افزایش یابد.
*آقای اسفندیاری پور مباحثی نیز درباره قیمت گندم داخلی مطرح شده که نسبت به گندم خارجی بسیار گران تر است و واردات این محصول برای کشور به صرفه تر است. نظر شما چیست؟
- برخی به ناحق مقایسه‌هایی می کنند و می گویند گندم در خارج از کشور ارزان تر است، که این مقایسه ها غیرکارشناسی و بخشی از آن ناشی از عدم اطلاعات کافی نسبت به موضوع است.کشورهای صادرکننده گندم در دنیا شامل آمریکا، اتحادیه اروپا، آرژانتین و استرالیا هستند که ۸۰ درصد تجارت جهانی گندم دست آنهاست ضمن اینکه اکثر این کشورها نیز چندان سر سازش با ما ندارند، تاریخ ۴۰ ساله نیز این مساله را ثابت کرده است. اخیرا روسیه و قزاقستان نیز به این جمع اضافه شده اند و حدود ۹۵ درصد صادرات گندم دنیا در اختیار این گروه قرار گرفته است. چگونه ممکن است ما بخواهیم مستقل باشیم و بگوییم گندم مورد نیازمان را این کشورها تولید کنند؟ اگر داشتند و ندادند چه خواهیم کرد؟ ما وقتی در داخل کشور تولید می کنیم منافع آن به جیب کشاورزان داخلی می رود.
در سال ۹۱ نیز عده ای همین مباحث را مطرح کردند که قیمت جهانی گندم به ۳۸۵ دلار در هر تن رسید؛ الان هم که قیمت آن به ۱۹۰ تا ۲۰۰ دلار در هر تن رسیده به دلیل حذف تقاضای ایران از بازارهای جهانی است. آن سال که همین ادعاها مطرح بود، حدود ۶ میلیون و ۸۰۰ هزارتن گندم وارد و ۲.۶ میلیارد دلار منابع کشور خارج شد و کشاورزان خارجی غنی شدند.
*بنابراین شما معتقدید حذف تقاضای ایران از بازارهای جهانی منجر به کاهش قیمت جهانی گندم شده است؟
- قطعا وقتی ۷ میلیون تن تقاضا از بازار جهانی حذف شود، قیمت افت خواهد کرد. واردات ۷ میلیون تن گندم افراد زیادی را تحریک می کند که بر سر تولید ملی بزنند و بهانه بگیرند، مگر اجداد ما غیر از گندم تولید داخلی استفاده می کردند. الان بهانه، بهانه واردات چی هاست.
درحال حاضر، مباحثی مطرح شده مبنی بر اینکه گندم های داخلی از کیفیت لازم برخوردار نیستند، شما چه نظری در این زمینه دارید؟ آیا این مساله را قبول دارید که گندم های وارداتی کیفیت بالاتری دارند؟
- خیر؛ گندم در ۴ اقلیم کلان در کشور ما کشت می شود تمام گروه های گندمی که در دنیا کشت می شود در کشور ما قابل تولید است، برای ماکارونی بیش از نیاز واحدهای ماکارونی سازی گندم اختصاصی دوروم تولید می شود ضمن اینکه اخیرا ایتالیا اقدام به واردات گندم دوروم از ایران کرده است، که با آن ماکارونی تولید و به دیگر نقاط دنیا صادر کند.
برای تولید انواع نان های حجیم ما بیش از ۴ میلیون تن گندم ممتاز تولید می کنیم.برخی دوستان کم لطفی می کنند و می گویند به خمیر نان نمک می زنند، در کجای دنیا برای ورآمدن خمیر از نمک استفاده می کنند؟ تمام اجداد ما نیز از خمیر مایه استفاده می کردند؛ مسئولان مربوطه قسمتی از کارهای خودشان را که دچار مشکل است اصلاح کنند نه اینکه بر سر کشاورز بزنند و تولید را زیر سوال ببرند اگر در نانوایی تخلف صورت می گیرد و از نمک استفاده می شود این چه ربطی به کیفیت گندم و کشاورز دارد؟
الان مسئولان این مساله را دنبال کنند که گندم ما ۱۵ تا ۱۸ درصد سبوس گیری نشود، قسمت های مغذی گندم را به دام می دهیم و آرد سفید را که ارزش غذایی کمتری دارد برای مصارف انسانی به کار می بریم! باید درصد سبوس گیری را پایین بیاوریم، کجای دنیا ۱۵ تا ۱۸ درصد سبوس گیری می شود؟ مسئولان به جای اینکه بیهوده بر سر تولید داخل بزنند به این مسائل رسیدگی کنند.
باید بسیار مراقب باشیم؛ در این نقطه ای که تولید گندم کشور قرار گرفته است باید درست از آن حمایت کنیم تا این گروه ها نخواهند اقتصادیون، سیاستمداران و دولتمردان را دچار تردید کنند که از کشاورز داخلی حمایت نکنند. نتیجه این امر آن خواهد شد که منابع داخلی به جیب کشاورز خارجی خواهد رفت.
*توجیه شما در برابر کسانی که می گویند گندم خارجی ارزان تر از گندم داخلی و برای کشور به صرفه تر است که واردات انجام شود، چیست؟
- من از شما سوال می کنم اگر پول داشتید و به شما گندم ندادند چه خواهید کرد؟ ۳۸ درصد کالری و ۴۰ درصد پروتئین ۸۰ میلیون نفر از طریق گندم تامین می شود.امنیت غذایی ما به این محصول وابسته است، مگر می شود ما بگوییم امنیت غذایی ما آن طرف مرزها تامین شود؟
