بحث پخش سریال سرزمین مادری این روزها بسیار داغ شده است اما همچنان صحبت‌های ضد و نقیضی از سرنوشت این مجموعه پر هزینه به گوش می‌رسد. در حالی تیزر «سرزمین مادری» در اوایل ماه جاری به روی آنتن رفت که هنوز خبری از پخش آن نیست و مدیران رسانه ملی هر بار تنها از عبارت «آماده پخش» برای آن استفاده می‌کنند. از طرفی نامه شورای بازبینی اما و اگرهای پخش این مجموعه را بیشتر کرده است.
در این نامه آمده است: «عطف به نامه‌ی قبلی و مشکلات پیش آمده در خصوص سریال «سرزمین مادری» به اطلاع می رساند، علیرغم همکاری شورای بازبینی و مشاهده تمام بخش های سریال و اعمال حسن نیت جهت رفع معضلات، متأسفانه مصاحبه های غیرکارشناسانه برخی از مدیران و هم چنین کارگردان سریال مذکور نه تنها کار پیش نرفته بلکه دردسرهای تازه ای نیز به کار افزوده شده است و مشکلات را دو چندان کرده است.»
این شورا تاکید میکند که واجب است کارگردان «سرزمین مادری» هر چه زودتر مراتب عذرخواهی خود را نسبت به مسائل پیش آمده ابراز کند: «شورای بازبینی ضمن تاکید موکد بر رعایت دقیق بند بند مفاد بیانیه ده ماده ای و اجرای منویات و مواد و اعمال آن در سریال پیش از پخش با توجه به شرایط حاصله و موجود، پخش آن را به صلاح نمی داند.»
این شورا در ادامه نامه اقدام به انتشار 9 بند تذکرات و پیشنهادهای شورای علمی بازبینی سریال مذکور که قبلاَ برای رئیس صدا و سیما ارسال شده کرد. در بند اول این تذکرات پخش نشدن این سریال را کم هزینه‌ترین اقدام از نظر فرهنگی و اجتماعی ذکر میکند که در نوع خود جالب توجه است. (در پایان همین گزارش پیشنهادات شورای علمی بازبینی آورده شده است)
اما ماجرای این سریال و علت عدم پخش آن از کجا آغاز شد؟
کار فیلمبرداری مجموعه تلویزیونی «سرزمین کهن» در آذر ماه سال 87 و به کارگردانی کمال تبریزی در شهرک غزالی آغاز شد. فاز اول این سریال که در گروه الف های ویژه مجموعه های صدا و سیما قرار می‌گیرد در سال 89 به اتمام رسید. این فاز از سال 1320 تا 1332 را شامل می‌شود و حوادث این دوران از قبیل موقعیت ایران در جنگ جهانی دوم و ملی شدن صنعت نفت و سایر حوادث را تا کودتای 28 مرداد 1332 را در 22 قسمت نشان می‌دهد.
فاز اول روایتگر داستان کودکی «رهی» (با بازی علی شادمان) که شخصیت اصلی مجموعه سرزمین مادری است به تصویر کشیده می‌شود. وی بعد از بمباران دهکده محل سکونت‌شان توسط نیروهای متفقین، از زیر آوار بیرون کشیده می‌شود و پس از چند روز مراقبت توسط مادرش راهی تهران می‌شود. سال‌ها بعد «رهی» در یک خانواده توده‌ای بزرگ می‌شود، اما پس از وقوع یک سلسله اتفاقات به یک خانواده درباری سپرده می‌شود. در این خانواده است که او رفته رفته به هویت خود پی می‌برد. همین باعث می‌شود به یک خانواده دیگر که مذهبی هستند، سپرده شود و ...
فاز دوم سریال نیز از دی ماه 89 شروع شد و در شهریور92 به اتمام رسید.(این فاز از سال 1338 تا 1342 را شامل می‌شود که حوادث این دوران را تا قیام 15 خرداد 1342 نشان می‌دهد که شامل 21 قسمت است.) با اینکه قرار بود در دی ماه آن سال این مجموعه روی آنتن برود به دلیل آنچه که بازنگری در پوشش بازیگران زن و کم‌رنگ بودن نقش جریانات اسلامی در پیروزی انقلاب 1357 عنوان شد اولین تاخیر برای پخش «سرزمین کهن» اتفاق افتاد. اما بلاخره این سریال با اصلاحات انجام شده در سوم بهمن سال 92 روی آنتن شبکه سه رفت.
ولی چیزی نگذشت که نمایش آن دوباره به تاخیر افتاد! پس از نمایش تنها چهار قسمت از «سرزمین کهن»، پخش سریال به دلیل اعتراضات گسترده برخی از نمایندگان مجلس به دیالوگ‌های این مجموعه تلویزیونی متوقف شد. (در بخشی از دیالوگ‌های این سریال چهره فرقه دموکرات آذربایجان خطاب به خانواده بختیاری جملاتی را به کار می‌برد که باعث خدشه دار شدن غرور برخی از اقوام ایرانی شد) بلافاصله بعد از این ماجرا، سازمان صدا و سیما و همچنین عوامل سریال از مردم عذر خواهی کردند اما از آن پس پخش این سریال متوقف ماند. در همان سال مدیر شبکه سه سیما تغییر کرد و مدیر جدید ادامه تولید این سریال در فاز سوم را به علت بازنگری در آن متوقف کرد.
در سال 94 و در حالی که فیلمبرداری فاز سوم این مجموعه 66 قسمتی آغاز شده بود، (فاز سوم از سال 1354 تا 1357 را شامل می‌شود و روایتگر حوادث این دوران تا 29 بهمن 1357 است. این فاز 23 قسمت دارد.) شایعاتی مبنی بر از سر گرفته شدن پخش سرزمین کهن که به نام «سرزمین مادری» تغییر اسم داده بود شنیده می‌شد که البته هرگز اتفاق نیفتاد. این تغییر نام به علت تاکید مسوولان رسانه ملی در پی تغییراتی که جهت رفع سوءتفاهمات صورت گرفت انجام شد.
ضبط فاز آخر تا تیر ماه سال 96 ادامه پیدا کرد تا تولید این سریال «فاخر» پس از حدود 10 سال به پایان برسد. کمال تبریزی سال گذشته و قبل از آغاز فاز سوم «سرزمین مادری» با تصریح اینکه اگر مشکلات مالی باعث شود که کار متوقف شود دیگر نمی توان «سرزمین کهن» را ساخت، از اتمام حجت با صدا و سیما برای تضمین دادن حمایت مالی از پایان تولید این مجموعه خبر داده بود! چرا که اگر متوقف شود دیگر نمی‌توان عوامل تولید فاز سوم را جمع کرد.
اما در حالی که همگان تصور می‌کردند پس از گذشت چهار سال و اصلاحات انجام شده، پخش سریال «سرزمین مادری» در نخستین ماه از پاییز امسال رقم خواهد خورد و تیزرهای تلویزیونی هم این موضوع را تاکید می‌کرد، طلسم متوقف ماندن این مجموعه شکسته نشد.
علی اصغر پورمحمدی مدیر شبکه سوم سیما در آخرین اظهار نظر خود در رابطه با عدم پخش «سرزمین مادری»، مشکلات فنی را به عنوان دلیل اصلی توقف این سریال عنوان کرد. روابط عمومی شبکه سوم سیما قبل از اظهارات پورمحمدی، با اشاره به جلسات متعددی که در سه سال گذشته با نخبگان، چهره های فرهنگی و همچنین نمایندگان قوم بختیاری صورت گرفته است از انجام شدن اصلاحات در آن خبر و به ملت ایران اطمینان داده بود که هیچ شائبه ای درباره هیچ قوم و گروهی در محتوای آن وجود ندارد.
البته شبکه سوم سیما بر روی این موضوع تاکید کرد که «سرزمین مادری» از تولیدات مرکز سیما فیلم است و تمامی امور مربوط به بازبینی و اصلاح تمامی سریال‌ها در مرکز سیما فیلم صورت می‌پذیرد فلذا اخبار مربوط به آن را نیز باید از طریق رئیس مرکز سیما فیلم پیگیری کرد و نه شبکه‌های تلویزیونی.
در حقیقت شبکه سوم سیما با این بیانیه توپ را در زمین سیما فیلم انداخت تا فشار رسانه ها را از روی خود بردارد.
با همه این اوصاف باید منتظر ماند و دید کلاف سردرگم پخش این مجموعه تلویزیونی پر هزینه چه سرنوشتی پیدا میکند. کارگردان سریال «سرزمین مادری» در آخرین اظهار نظر خود ابراز امیدواری کرده پخش این سریال از اول و بدون حذفیات شروع شود چون حدود دو قسمت سریال زمانی که نمایش داده شد حذف شدند.
«سرزمین مادری» بازیگران پرتعدادی دارد که بخشی از آنها به شرح زیر هستند:
شهاب حسینی، نیکی کریمی، محمدرضا فروتن، حسن پورشیرازی، فرشته صدر عرفایی، جعفر دهقان، امیر آقایی، شبنم قلی خانی، الهام حمیدی، ثریا قاسمی، علی شادمان، پژمان بازغی، هنگامه قاضیانی، میتراحجار، پرویز پورحسینی، فرهاد قائمیان، حسین محجوب، بیتا فرهی، هومن سیدی، مهرداد ضیایی، لیلا زارع، آشا محرابی، محسن تنابنده، جواد عزتی، رسول نقوی، شیوا بلوچی، متین حیدرنیا، امین رحیمی، درشن سینک، بهرام کمیجانی، فریبرز گرم رودی و… در این اثر تلویزیونی به ایفای نقش می پردازند.
گزارش پیشنهادات شورای علمی بازبینی به صدا و سیما:
1. پخش نشدن این سریال، کم هزینه‌ترین اقدام از نظر فرهنگی و اجتماعی است و هنوز هم یک پیشنهاد جدی از سوی شورای بازبینی است؛ منتها به شرط لحاظ اصلاحات و اضافاتی که در بندهای دیگر می‌آید، پخش آن می‌تواند مورد موافقت مشروط قرار گیرد. این پیشنهادها معطوف است به بازگرداندن اعتماد جامعه بختیاری به سازندگان این سریال و باور ایشان به حسن نیت و حسن عمل آنان؛ حسن نیت و حسن عملی که ان شاء الله به اصلاح این سریال محدود نگردد و شاهد اقدامات بعدی برای تقویت روح برادری باشیم.
2. شورای بازبینی تأکید دارد که به منظور ایجاد باور به حسن نیت و تفاهم و همدلی هرچه بیشتر و حسن اعتماد مخاطبان و از بین بردن زمینۀ واکنش های اجتماعی قبلی، نام سریال تغییر یابد که در این خصوص عنوان «شکوه ماندگار» یا عناوین دیگر پیشنهاد می‌گردد.
3. در کلیه قسمت‌های این سریال نام «بختیاری» از شخصیت منفی سریال حذف شود که البته در بازبینی نسخه اصلاح شده سریال مشاهده شد که این توصیه در کلیه قسمت ها به جز قسمت سیزدهم تاکنون اعمال شده است.
4. از آنجا که در چهار قسمت پخش شده سریال در سال 92 ظلمی در حق سردار اسعد بختیاری روا داشته شده است باید به نوعی از این سردار ملی اعاده حیثیت گردد و جبران مافات شود. لذا مقرر دارید سه سکانس به سریال اضافه گردد.1- در بیان جنایات رضاشاه فقط به قتل دکتر ارانی اکتفا نشود بلکه در قالب دیالوگ یکی از شخصیت‌های محبوب و مثبت سریال (مثلا دایه اردکانی) گفته شود که: «اعتراضات مردمی در مسجد گوهرشاد مشهد به خاک و خون کشیده شد و پیشگامان مشروطه مثل فرزند سردار اسعد بختیاری در همین زندان قصر تهران کشته شدند». 2- در سکانسی یک شخصیت مثبت و محبوب مثلاٌ حکیم السلطنه به رهی بگوید: «کمال الملک یک تابلو معروف دارد به نام پرتره سردار اسعد بختیاری که جزو پنج اثر ماندگار اوست. کمال الملک عکس هرکسی را نمی کشید. این تابلو را تمرین کن که هم کار کمال الملک را یاد بگیری هم اخلاقش را». 3- در سکانسی که رهی در کنار خیابان نقاشی‌های خود را می‌فروشد، پرتره سردار اسعد اثر کمال الملک هم با جلوه های کامپیوتری اضافه گردد.
5. در این سریال تنها ظلم رضاشاه را قتل دکتر ارانی در زندان عنوان می¬کند در حالی که در دوره پهلوی اول شاهد قیام¬های مردمی در مناطق مختلف از جمله قیام عمومی بختیاریها در سال 1308 ش با شعار لا اله الا الله هستیم که در بیانات مورخ 26 اسفند 92 مقام معظم رهبری نیز به این قیام و رشادت علیمردان خان بختیاری اشاره صریح صورت گرفت. جا دارد اولاً یک سکانس به فیلم اضافه شود و در ردیف جنایات رضاشاه به قیام بختیاریها در سال 1308 ش و دستگیری و اعدام سران بختیاری از جمله علیمردان خان اشاره شود. ثانیاً موضوع ساخت سریال علیمردان خان که از سوی مسئولان صداوسیما وعده داده شده، تسریع و روند تخصیص بودجه آن مشخص گردد و وضعیت پیشرفت پروژه به اطلاع افکارعمومی رسانده شود.
6. در نسخه اصلاح شده که مورد بازبینی این شورا قرار گرفت، به جای «بختیاری» از عنوان «بهادری» برای خانواده شخصیت منفی سریال استفاده شده است. این نام به دلایل مختلف یادآور بخشی از هویت جامعه بختیاری است. اگر از شباهت آوایی واژگان بهادروند و بهادری و بهداروند با واژه بختیاری که مورد اشاره مینورسکی و... بوده و لقب «سردار بهادر» که به دو تن از سرداران بختیاری عصر مشروطه تعلق دارد بگذریم، شباهت این نام با نام طایفه بهادری در طایفه شهنیِ هفت لنگ در مسجد سلیمان و نیز فامیل بهادری در طایفه چهارلنگ الیگودرز نیز مزید بر علت در مخالفت با این امر است. لذا پیشنهاد می شود از نام دیگری به جای بهادری استفاده شود که تناظری با نام طوایف بختیاری نداشته باشد.
7. قبل از پخش سریال، طی نشست‌های رسانه‌ای با حضور اعضای همین شورا یا چند صاحب نظر فرهنگ و تاریخ بختیاری، موارد اصلاح شده در سریال تذکر داده شود و نیز بخشهایی از نقش بختیاریها در صیانت از ایران و جانفشانی آنان برای ایران برای هموطنان مطرح گردد.
8. با توجه به موارد پیش آمده و جریحه دار شدن افکارعمومی منطقه بختیاری و به منظور حفظ اتحاد ملی و انسجام اسلامی، هرچه زودتر فرصت های تلویزیونی به بختیاری ها داده شود تا آنان نیز بتواند مظاهر، جلوه ها و شاخص‌های فرهنگی و هنری و تاریخی خود را که همواره در خدمت مملکت بوده، از طریق صداوسیما منعکس نمایند.
9. هرچه زودتر نام شبکه استانی «جهان بین» که نام تپه ماهوری کوچک در حوالی شهرکرد است به «زردکوه» که مرتفع ترین قلۀ سلسله جبال زاگرس و سرچشمه دو رودخانه بزرگ کارون و زاینده رود است و دارای نقش مهم و کلیدی در فرهنگ و اقتصاد و تاریخ استان بوده و هست، تغییر یابد.
علاوه بر این، در دیدار هیأت با آقاى میرباقرى، معاون سیما، ایشان تعهد دادند که سریال على مردان خان از شبکه استانى به سیمافیلم منتقل و ساخت آن با بودجه ویژه و با نظارت علمى دانشمندان بختیارى مسلط به موضوع شروع شود و کارگردان سریال «سرزمین کهن» هم عذرخواهى کند.
