دولت باید پاسخگو باشد که این سود خرج چه شده و در چه بخشی هزینه شده است است؟ آیا در زیر ساخت های اقتصادی کشور و برای بهبود فضای کسب و کار و کاهش بیکاری و دیگر مصارف صرف شده یا تنها جیب عده ای خاص را پر کرده است؟
اکنونی دو سالی از اجرای برجام می گذرد، برجامی که قرار بود بر اساس ادعای دولتی ها و رسانه های حامی دولت با اجرای آن هر روز ۱۰۰ میلیون دلار و به عبارتی روزانه ۴۰۰ میلیارد تومان برای کشور عایدی داشته باشد. تا پیش از اجرای برجام هر روز دولتی ها و روزنامه های وابسته به آن ها تیتر می زدند که هر روز تاخیر در اجرای برجام ۱۰۰ میلیون دلار ضرر به اقتصاد کشور را دنبال دارد به عبارتی اکنون که در دوران پسابرجام به سر می بریم قاعدتا می بایست روزانه همین مبلغ را جزو سود آن داشته باشیم. چنانچه سیروس ناصری عضو تیم اسبق هسته‌ای، مهرماه ۹۴ و در مقطعی که مجلس در حال بررسی برجام بود، ادعا کرد: روزی ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون دلار هزینه تاخیر در اجرای برجام است.
سوال اینجاست حالا که دو سال از اجرای برجام گذشته و ما اکنون در دوران پسابرجام به سر می بریم این هزینه تاخیر باید به سود اجرای آن مبدل شده باشد! پس این سود کجاست؟
براساس ادعای دولتی‌ها فایده هر روز اجرای برجام برای اقتصاد کشور ۴۰۰ میلیارد تومان بوده است. به یک ضرب و تقسیم ساده می توان فهمید بر اساس این ادعا با گذشت حدود ۷۰۰ روز از اجرای برجام باید رقمی حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان از محل اجرای برجام، نصیب دولت شده باشد! لذا دولت باید پاسخگو باشد که این سود خرج چه شده و در چه بخشی هزینه شده است است؟ آیا در زیر ساخت های اقتصادی کشور و برای بهبود فضای کسب و کار و کاهش بیکاری و دیگر مصارف صرف شده یا تنها جیب عده ای خاص را پر کرده است؟
آنچه مسلم است اینکه برجام آنطور که دولتی ها سنگش را به سینه می زدند برای کشور سودی در بر نداشته است یا شاید هم سنگ اندازی ها و کم کاری هایی از سوی غرب در این میان بر نافرجامی آن دامن زده و دست کشور را از سودهایی که که گفته شد کوتاه کرده است و شاید هم این سود ها تنها جیب عده ای نورچشمی را پر کرده و باز هم زیر ساخت های اساسی کشور از آن بی نصیب مانده اند.
دکتر علی معصومی نیا استادیار دانشکده اقتصادی دانشگاه خوارزمی در این باره می گوید: از فرصت هایی که برجام برای تقویت بنیه اقتصادی کشور فراهم کرد، به درستی استفاده نکردیم و اکنون به رشد اقتصادی بایسته ای با استفاده از ظرفیت های برجام، نرسیده ایم.
معصومی نیا درخصوص عواید اقتصادی برجام اظهار داشت: اگر معتقد باشیم که برجام به صورت فرضی، کاملا درست اجرا شده و انتقادی به اصل آن نیست، الان لااقل باید فشار تحریم ها روی ما کم می شد و فرصتی برای ما ایجاد می شد که بنیه داخلی مان را قوی کنیم.
وی با بیان اینکه مسئولان مدعی برداشته شدن اجماع جهانی علیه کشورمان هستند، گفت: در این شرایط، برجام می تواند فرصت هایی برای پرداختن مسئولان به اقتصاد مقاومتی فراهم کند، با این حال در شرایطی هستیم که با وجود فراهم شدن معاملات بانکی، هنوز کشورها برای معامله با ایران از واکنش آمریکا نگران هستند.
معصومی نیا با اشاره به اینکه رهبر انقلاب در سال ۸۹ ایده اقتصاد مقاومتی را مطرح کردند، تصریح کرد: با توجه به اینکه ریاست ستاد اقتصاد مقاومتی به عهده معاون اول رئیس جمهور است، اگر برجام نتیجه شایسته ای داشته، باید از آن استفاده کنیم و با استفاده از امکانات داخلی اقتصادمان را سامان دهیم.
وی ادامه داد: با این حال آمارهایی که ارائه می شود و روالی که در فضای اقتصادی جامعه در حرکت است، می توان این سوال را پرسید که در یکی دو سال اخیر که مقام معظم رهبری بر اقتصاد مقاومتی هم تأکید داشتند، آیا مسئولان توانستند گزارش کاری مقبولی از خود ارائه دهند؟
فضای توصیف شده از پسابرجام درست نبوده است!
معصومی نیا به بیانات رهبر انقلاب در دیدار با اساتید دانشگاه اشاره کرده و گفت: رهبری می گویند که کار پیش نمی رود. اگر فضایی که مسئولان از فضای پسابرجام توصیف کرده اند، درست می بود حضرت آقا نمی گفتند که کار پیش نمی رود. وی با بیان اینکه از روزی که برجام امضا شد تا الان ما در شاخص های اقتصادی رشد بایسته ای نداشته ایم، ادامه داد: اگر رشدی هم احساس می شود به خاطر فروش نفت و محصولات آن است در حالیکه بعید می دانم منابع معتبر این رشد اقتصادی را نیز تأیید کنند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: به نظر من از فرصتی که پس از برجام ایجاد شد، به خوبی استفاده نشده است و علت آن هم همانطور که رهبر انقلاب گفتند این است که در عرصه اقتصاد جریانی که باید به سمت تولید و استفاده از امکانات داخلی باشد، مشاهده نشده است.
معصومی نیا افزود: ما وقتی از اقتصاد مقاومتی صحبت می کنیم، منظور این است که مثلا در مناطق مختلف کشور امکانات و ظرفیت های مادی و انسانی را شناسایی کنیم و بنگاه های اقتصادی خرد را در همه کشور رواج دهیم.
وی با بیان اینکه قصد الگوبرداری صرف از کشورهای دیگر نداریم، گفت: این شکل از اقتصاد در کشورهای دیگر امتحان شده و می تواند با یک بازنگری در کشورمان اجرایی شود.
معصومی نیا بی توجهی به بنگاه های خرد را حرکت دولت به سمت جذب سرمایه های خارجی پس از برجام عنوان کرد و اظهار داشت: با نفس قرارداد بستن مشکلی نداریم، اما سرمایه گذاری ها باید همراه با تکنولوژی باشد نه مشارکت در ساخت هتل و مانند آن.
وی سخنان خود را با طرح یک تقاضا از دولت ادامه دادو گفت: مسئولان با استفاده از امکانات داخلی، برنامه ای کلان در چارچوب ستاد اقتصاد مقاومتی، ارائه دهند و بگویند که آینده روشنی که برای اقتصاد ایران ترسیم می کنند، دقیقا قرار است به چه صورتی شکل بگیرد.
تنها بخش هایی از برجام اجرا شده است
حجت الاسلام دکتر مجید رضایی، عضو هیات علمی دانشگاه مفید نیز در تحلیل سودهای عنوان شده پیش از اجرای برجام عواید اقتصادی حاصل از آن را به چند دسته تقسیم کرد و افزود: برخی از عواید به فروش محصولات صادراتی کشور به ویژه در برخی کشورهای اروپایی بر می گردد و گشایش هایی هم در برخی سرمایه گذاری ها روی داده است.
وی عنوان کرد: در برخی موارد مانند صنایع پتروشیمی، نفت یا خودرو هم یک سری گشایش ها به گسترش امورات بانکی بر می گردد و این ظاهرا با برخی بانک های متوسط و کوچک و چند تا هم بانک های بزرگ راه افتاده است اما همچنان با برخی دیگر از بانکها که ممکن است مورد تحریم آمریکا قرار بگیرند این گشایش ها صورت نمی گیرد.
رضایی معتقد است؛ اکنون و پس از اجرای برجام ارتباط با کشورها و اروپا مقداری بازتر شده است لذا یک سری پول های ما که در بانک های خارج بلوکه بوده آزاد شده اما مشکلاتی جدی هم در این میان وجود دارد و هر روز بهانه های جدیدتری مطرح می شود. مانند مسائل نظامی و دفاعی ایران که پیش از این مطرح نبوده ولی آمریکایی ها اکنون آن را بهانه می کنند یا بهانه می گیرند که برجام قرار بوده صلح را در منطقه گسترش دهد ولی چنین اتفاقی نمی افتد چون ایران سلاح های موشکی دارد. هر چند اینها حرف های بی جایی است و مستندات واقعی هم ندارد اما جابجایی در دولت آمریکا به این بهانه تراشی ها بیشتر دامن زده و مشکلات بیشتری ایجاد می کند.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه مفید برای بهبود فضای اقتصادی و کسب و کار در کشور و کاهش آمار بیکاری نیاز به سرمایه گذاری های زیاد داریم ولی متاسفانه دولت به دلایل مختلف چون افزایش هزینه های جاری و کاهش قیمت نفت بودجه های عمرانی را کاهش داده بنابراین به دنبال دادن وام های اشتغال زا از طریق بانک ها یا استفاده از صندوق توسعه است.
وی معتقد است؛ یکسری از مشکلات اقتصادی بعد از برجام نمود بیشتری هم پیدا کرده علاوه بر آن مشکلاتی که نتوانست کامل رفع شود مسائل داخلی و کمبود سرمایه گذاریهاست و اگر قبلا هم دولت منابعی داشته امروز محدودتر شده است.
رضایی ابراز کرد: در کل یک مقداری از مشکلات اقتصادی گشایش پیدا نکرده و یک مواردی هم با مشکل مواجه شده مانند صادرات کشور به کشورهای منطقه و ورود گردشگران؛ امروز یک مجموعه ای از مشکلات در کنار هم قرار گرفته که برخی در دوران پسابرجام رخ داد و برخی هم از قبل بوده است.
وی با بیان اینکه مسلما برجام نتوانسته همه مسائل اقتصادی که دولت به دنبال آن بود را حل کند، گفت: هنوز برخی مسائل اقتصادی حل نشده است و تحت شعاع مسائل دیگر قرار گرفته مانند همان نا امنی مالی که برای ورود برخی کشورها به بازار و بخش سرمایه گذاری در کشور ما هنوز وجود دارد.
رضایی با بیان اینکه با توجه به اجرای ناقص برجام و برخی مشکلات پیش رو نباید انتظار تحقق سودهای عنوان شده را داشت، افزود: برخی از کشورهای حتی به ظاهر دوست، طلب های ما را بعد برجام هم ندادند مانند اتیوپی و چین و میگویند بیایید کالا بخرید و بهانه تراشی می کنند و می خواهند آنها از برجام سود ببرند. کسی نمی تواند کشورهای دیگر را مجبور به رابطه با ایران کند چرا که از تهدیدات آمریکا علیه خود بیم دارند.
وی عنوان کرد: قرار بود با اجرای برجام فشارها برداشته شود ولی عملا اتفاق نیفتاد لذا بقیه کشورها حتی در پسابرجام همچنان از ارتباط با ایران احساس نا امنی می کنند و همین ریسک سرمایه گذاری را از منظر آنها در ایران بالا می برد لذا ما در ارتباط با برخی کشورها محدود می شویم و این زیان ما را بالا می برد.
