مقام معظم رهبری همزمان با روز معلم در دوازدهم اردیبهشت ۱۳۸۵ در جمع فرهنگیان فرمودند: «آن روزی که معاونتهای پرورشی را از سطوح مختلف حذف کردند بنده صریحاً با این کار مخالفت کردم. به من هم نگفتند که بنا ندارند این حرف را گوش نکنند اما گوش نکردند. مهمترین کاری که باید امروز در کنار آن قاعده سازی انجام بگیرد این است که به مقوله پرورش - به هر شکلی - اهمیت داده شود نه چون ما مسلمانیم، مسئله فقط این نیست. امروز در دنیای غرب از لحاظ دانش و فناوری پیشرفته، مسئله پرورش در بسیاری از کشورها جزو آن مبانی اصلی است و مسئول و مأمور پرورشی وجود دارد. به پرورش اهمیت میدهند».
به دنبال سخنان ایشان در حوزه امور تربیتی و پرورشی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در سیزدهم تیر ۱۳۸۴ خواستار ایجاد «سازمان امور تربیتی و تربیت بدنی» در وزارت آموزش و پرورش کشور شد و اعلام کرد: حذف ستاد امور تربیتی در واقع نوعی پاک کردن صورت مسئله بوده است.
مرکز پژوهش‌ها همچنین تصریح کرد که سازمان امور تربیتی و تربیت بدنی باید کاملا ستادی بوده و وظایف آن صرفا به اعمال حاکمیت دولت و راهبری امور راهبردی خلاصه شود.
یکسال بعد در تاریخ ششم تیر ۱۳۸۵ مجلس شورای اسلامی طرح احیای معاونت پرورشی و تربیت بدنی را به صورت یک ماده واحده و سه تبصره در صحن علنی دنبال کرد و وزارت آموزش و پرورش موظف شد در ساختار این وزارتخانه یکی از معاونتها را به عنوان معاونت پرورشی اختصاص دهد و تمامی امور مرتبط با پرورشی را از معاونتهای دیگر انتزاع و در این معاونت ساماندهی کند.
در تبصره دو قانون احیای معاونت پرورشی مبنای تشکیل معاونت پرورشی اهداف تعریف شده شهید باهنر شد و با مواجهه به مسائل روز ساماندهی شد و رئیس جمهور وقت در هجدهم مرداد ماه ۱۳۸۵ قانون احیای معاونت پرورشی و تربیت بدنی در وزارت آموزش و پرورش را برای اجرا ابلاغ کرد.
بر اساس ماده واحده معاونت پرورشی و تربیت بدنی در وزارت آموزش و پرورش احیا و تمامی وظایف، اختیارات و امکانات و پستهای امور پرورشی و تربیت بدنی و سلامت دانش آموزان به این معاونت واگذار شد.
معاونان پرورشی آموزش و پرورش از سال ۸۵ تاکنون
اولین معاون پرورشی پس از احیا سید باقر پیشنمازی بود که در اول مرداد ۸۵ به این معاونت آمد. پیشنمازی در ابتدای کار، مدیریت امور مالی و تدارکات، اداره کل تربیت بدنی مدارس، دفتر مطالعات و استاندارد سازی منابع و برنامه ها، دفتر سلامت و پیشگیری از آسیب های اجتماعی، دفتر فضاسازی قرآنی، فرهنگی و هنری، دفتر برنامه ریزی تربیت اقتصادی، زیستی و اجتماعی را در این معاونت ایجاد کرد. اما پیشنمازی مدت زیادی در این معاونت دوام نیاورد و ۲۱ اسفند ۱۳۸۶ چند ماه پس از ورود علی احمدی به وزارت آموزش و پرورش از این منصب خداحافظی کرد. پس از خروج پیشنمازی از معاونت پرورشی و تربیت بدنی سید مهدی امینی هفتم اردیبهشت ۸۷ به این معاونت آمد که وی هم ترکیب ساختار را تغییر داد.
دفتر مشاوره تربیتی و تحصیلی، دفتر توسعه فعالیتهای اردویی، فرهنگی، هنری و فوق برنامه، دفتر گسترش فرهنگ نماز، فعالیتهای قرآن و عترت، دفتر سلامت و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و بلایای طبیعی و اداره کل تربیت بدنی ساختار جدیدی بود که امینی برای معاونت پرورشی و تربیت بدنی برگزید. اما امینی نیز در پانزدهم بهمن ۱۳۸۷ از این معاونت خداحافظی کرد تا این معاونت طی دو سال با تغییرات مدیریتی متفاوت روبرو شود. یزدانی سومین معاون پرورشی و تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش است که بیست و نهم بهمن ماه ٨٧ در این معاونت منصوب شد و ساختار قبلی را چندان تغییر نداد.
یزدانی نیز در تاریخ ۲۲ آذر ۸۹ و در زمان وزارت حمیدرضا حاجی‌بابایی پس از حدود دو سال فعالیت در معاونت پرورشی و تربیت‌بندی در حالی که هنوز نتوانسته بود رضایت نمایندگان مجلس از احیای امور پرورشی را کسب کند به عنوان قائم مقام وزیر آموزش و پرورش در امور بین‌الملل و رئیس مرکز بین الملل و مدارس خارج از کشور منصوب شد تا معاونت پرورشی بار دیگر دچار تغییر وتحول بشود.
قرعه معاونت پرورشی پس از ۳ ماه بی سرپرستی این بار به نام زکریا یازرلو افتاد و این چهره نزدیک به اسفندیار رحیم مشایی نهم بهمن ۸۹ به عنوان معاون پرورشی و تربیت‌بدنی وزارت آموزش و پرورش منصوب شد و از اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران به این معاونت آمد تا با رویکرد پژوهشی خود، به معاونت نابسامان پرورشی سر و سامان دهد.
اما عمر معاونت یازرلو نیز به یک سال نرسیده معاون پرورشی، آموزش و پرورش را به مقصد محیط زیست ترک کرد تا حاجی بابایی طی حکمی که در ۱۱ بهمن ۹۰ صادر شد سکان کشتی پرتلاطم معاونت پرورشی را به حسین هژبری، پنجمین معاون بدهد. همزمان با معاونت هژبری، معاونت پرورشی و تربیت بدنی هم به معاونت پرورشی و فرهنگی تغییر پیدا کرد.
هژبری در دوران وزارت حاجی‌بابایی سه بار معاون شد. معاون مدارس غیردولتی، مشارکتهای مردمی، سازمان آموزش و پرورش استثنایی و در نهایت معاون پرورشی و فرهنگی.
بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و وزارت علی اصغر فانی، کفاش، از سال ٩٢تا آبان ماه ٩٥ میراث دار معاون‌های پرورشی گذشته شد.
بعد از کفاش، مهدی فیض، از آذر ماه سال گذشته سکان دار این معاونت است. از اقدامات اخیر او می توان به تفکیک فعالیت سازمان دانش آموزی و معاونت پرورشی فرهنگی اشاره کرد.
برنامه های تکراری و قدیمی معاونت پرورشی
یکی از بزرگترین انتقاداتی که به معاون پرورشی آموزش و پرورش در همه دوره‌ها از سوی کارشناسان وارد می‌شود، نداشتن برنامه کامل و جامع در این حوزه است. هنوز و بعد از گذشت یک دهه از احیای معاونت پرورشی برنامه‌های آن‌ها در مدارس، ایجاد گروه تواشیح، برگزاری مسابقات قرآنی و اردوهای سیاحتی بی‌نتیجه است.
این در حالی است که با تغییر جامعه و ظهور شبکه‌های اجتماعی نوع زندگی و رفتار بچه‌ها نسبت به گذشته تغییر زیادی کرده و آسیبهای اجتماعی خطرناکی میان آن‌ها به‌وجود آمده است. این تغییرات ایجاب می‌کند نوع انتقال مفاهیم دینی و پرورشی به آن‌ها تغییر پیدا کند تا با پیچیدگی ذهن دانش‌آموزان امروز همخوانی داشته باشد.
به گفته شیرزاد عبداللهی، کارشناس آموزشی با یک نگاه کلی به معاونت پرورشی و تربیت بدنی از زمان احیا تاکنون به راحتی می توان بی برنامگی را در این معاونت دید. معاونان پرورشی و فرهنگی هیچ گاه نتوانستند برنامه جدید و تازه ای را ارائه دهند و تنها تکرار مکررات می کنند.
او معتقد است: ایجاد گروه‌های سرود و تواشیح، برگزاری مسابقات قرآن و برگزاری اردوهای زیارتی و سیاحتی دانش آموزان، شرکت در راهپیمایی ها و مراسم مذهبی، ارائه بیانیه و ....برنامه هایی است که در دوره قبلی امور تربیتی هم وجود داشت و هم اکنون بدون هیچ خلاقیت و نوآوری بعد از تقریبا ۱۱سال از زمان احیا دنبال می شود.
عبدالهی می‌گوید: در مجموع نبود مدیریت کارآمد، برنامه کلان و مدون، نبود منابع و متون پرورشی، ایجاد فضاهای فعالیتهای پرورشی و تجهیز امکانات برای فعالیتهای پرورشی، تکمیل پروژه‌های پرورشی و نداشتن بودجه کافی از مشکلات پیش‌روی این معاونت در طی این سال‌ها است.
جریانی سعی در حذف معاونت پرورشی داشت
قطعا به دنبال ظهور یک پدیده جدید در کشور و تغییر نحوه زندگی و طرز تفکر افراد جامعه، آسیبهای اجتماعی زیادی نیز به‌وجود خواهد آمد. کارشناسان آموزش و پرورش باید با بررسی پدیده، نحوه پیشگیری و مقابله با آسیب‌ها را تدوین کنند و بعد با انتقال اطلاعات و خوراک لازم به متصدیان اجرای آن، فضای اجتماعی کشور را کنترل کنند.
محمود فرشیدی، وزیر آموزش و پرورش دولت نهم، در این رابطه می‌گوید: جریانی از اول انقلاب با نظام تربیتی اسلام آشنایی نداشت و با معاون پرورشی مخالف بود، همین جریان باعث حذف چندساله این معاونت شد.
وی ادامه می‌دهد: بعد از دستور مقام معظم رهبری در سال ۸۵ این معاونت احیا شد و در حال حاضر قانونی‌ترین معاونت آموزش و پرورش، معاونت پرورشی و فرهنگی است که حتی وزیر اجازه حذف آن را ندارد.
فرشیدی اضافه می‌کند: طرز تفکری در کشور وجود داشت که می‌گفتند معاونت پرورشی و فرهنگی در راس نباشد و حذف شود، اما وقتی نتواستند آن را در راس حذف کنند، تصمیم به حذف در بدنه گرفتند.
با سخنرانی، دانش‌آموزان نوع دوست بار نمی‌آیند
وزیر اسبق آموزش و پرورش معتقد است که اصلی‌ترین وظیفه این وزارتخانه، پرورش است و حتی در زمینه آموزش هم ما دانش‌آموزان را تربیت می‌کنیم که چگونه درس بخوانند.
او با بیان اینکه اطلاعات علمی بخش فرعی آموزش و پرورش است، اضافه می‌کند: آموزش عالی و دانشگاه نقش پررنگ‌تری در افزایش سواد علمی نسبت به آموزش و پرورش دارند.
فرشیدی بیان می‌کند: در سند تحول بنیادین به مسائلی چون تربیت دانش‌آموزان ایثارگر و خودباوری به ایرانی بودن تاکید شده است و به همین دلیل آموزش وپرورش باید به اندازه‌ای که به تدریس ریاضی توجه می‌کند، برای همه آن‌ها برنامه داشته باشد.
به گفته وی طبق این سند باید معاونان پرورشی در ۸عرصه فعالیت کنند و مطابق با نیاز دانش‌آموزان به روز شوند. اما این اتفاق تاکنون نیفتاده است. برای انجام فعالیت نتیجه‌بخش در معاونت پرورشی نیاز به برنامه‌ریزی در راس وزارتخانه داریم تا عرصه برای اینگونه فعالیت‌ها بازشود.
فرشیدی تاکید می‌کند: اگر بخواهیم نوع دوستی را به دانش‌آموزان یاد بدهیم نیاز به برنامه‌هایی خاص داریم، نمی‌شود که با سخنرانی آن‌ها را نوع دوست بار بیاوریم. این فعالیت‌ها جز معاون پرورشی، سرپرست و قیمی ندارند.
جدایی معاونت پرورشی از تربیت بدنی خلاف قانون است
فرشیدی با بیان اینکه معاونت پرورشی و فرهنگی باید دانش‌آموزان را با نقاط مثبت و منفی فضای مجازی آشنا کند، اضافه می‌کند: در عین حال این معاونت متولی فعالیت‌هایی هم باید باشد. جدایی معاونت پرورشی از تربیت بدنی خلاف مصوبه مجلس است و باید در هم ادغام شوند.
جدایی معاونت پرورشی از تربیت بدنی خلاف مصوبه مجلس است و باید در هم ادغام شوندوی معتقد است: برنامه‌های آموزشی معلم محور است و دانش‌آموزان می‌پذیرند که اطلاعات کمی دارند اما فعالیتهای پرورشی، دانش‌آموز محور است و بچه‌ها در یک فضای گروهی تربیت می‌شوند.
فرشیدی اضافه می‌کند: برای مثال حفاظت از محیط زیست بسیار مسئله مهمی است که یاددهی آن به عهده معلم گذاشته نشده است اما معاون پرورشی با برنامه‌هایی می‌تواند این موضوع را به دانش‌آموزان القا کند.
به گفته این کارشناس آموزشی نگاه حداقلی باعث می‌شود که بعضی بگویند معاونت پرورشی حذف شود. اگر این معاونت حذف شود آموزش و پرورش دیگری کاری ندارد که انجام دهد.
وی تاکید می‌کند: نمی‌شود به‌خاطر ضعف‌های موجود در معاونت آموزش و پرورش، صورت مسئله یعنی معاونت را حذف کرد. باید علاوه بر معلمان یک نفر دیگر هم به موازات، کارهای پرورشی را رشد دهد.
ضرورت دادن خوراک اطلاعاتی به معاونان پرورشی
نگاه حداقلی باعث می‌شود که بعضی بگویند معاونت پرورشی حذف شود. اگر این معاونت حذف شود آموزش و پرورش دیگری کاری ندارد که انجام دهدفرشیدی در پاسخ به این سوال که چرا معاونان پرورشی مدارس، خود را با تغییرات جامعه هماهنگ نمی‌کنند، می‌گوید: معاون پرورشی باید فردی قوی و شاید قوی‌ترین باشد. باید در ستادهایی، جدیدترین مسائل و آسیب‌ها را شناسایی کنند و اطلاعاتش را در اختیار معاونان پرورشی قرار بدهند.
وی بیان می‌کند: امروز پدیده‌ای به نام خون‌بازی کودکان را آزار می‌دهد، معاونت پرورشی باید برای مواجهه با آن برنامه داشته باشد، باید طریقه درست استفاده کردن از شبکه‌های اجتماعی به بچه‌ها آموزش داده شود نه اینکه حضور آن‌ها را انکار کنیم.
فرشیدی معتقد است: باید اطلاعات به‌روز در اختیار معاونان پرورشی و فرهنگی قرار گرفته شود تا آن‌ها آگاهترین نیروهای وزات‌خانه باشند. در این صورت حضور آن‌ها محبوبیت و خاصیت بیش‌تری پیدا خواهد کرد.
به نظر می رسد مسئولان آموزشی کشور باید دست از انکار کاستی‌ها بردارند و با توجه به اهمیت حضور معاون پرورشی در مدارس مطابق با دستور مقام معظم رهبری، برای هرچه موفق‌‍‌تر عمل کردن آن‌ها بکوشند که قطعا این طبق گفته کارشناسان بدون بررسی و تامل لازم بر روی آن و توجه به تغییرات جامعه و تحول علم میسر نخواهد بود. امیدواریم با آمدن وزیر جدید آموزش و پرورش در این زمینه فعالیتهای قابل اعتنایی را شاهد باشیم.
