با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا و مطرح شدن شعارهای ضد جهانی سازی، برای بسیاری از کشورهای وابسته عملا پیوستن به سازمانهای بین المللی اقتصادی از یک اولویت به یک امر فرعی تبدیل شده است. در شعارهای ترامپ موضوع کاهش سطح تجارت با چین نمود ویژه ای داشت. نکته جالب آنکه یکی از الزامات حضور در سازمانهای بین المللی تجارتهای دو جانبه بدون وضع تعرفه های وارداتی بالا بوده است. گفتنی است، این موج ضد جهانی سازی از آمریکا به اتحادیه اروپا هم کشیده شده و با خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، عملا پروژه پیوستن به سازمانهای بین المللی با چالش و وقفه مواجه شده است.
دونالد ترامپ در طول زمان ریاست جمهوری خود در آمریکا بارها اعلام کرده است که در عرصه تجارت خارجی، حمایت از تولیدات داخلی را به مراتب مهم تر و اولویت دار تر از رعایت قوانین سازمان تجارت جهانی می داند.
از نظر ترامپ پایبندی به سازمانهای جهانی از قبیل سازمان تجارت جهانی تا زمانی توجیه دارد که ضرری برای تولید و اشتغال داخلی آمریکا نداشته باشد.
به طور خاص ترامپ تجارت چین با آمریکا را بسیار ناعادلانه و موجب از بین رفتن فرصت های شغلی داخل آمریکا می داند. از این رو تلاش های زیادی برای کاهش کسری تراز تجاری آمریکا با چین و کاهش واردات از این کشور انجام داده است.
در همین راستا ترامپ در یکی از آخرین اقدامات خود دستور بررسی رعایت حقوق مالکیت فکری شرکت های آمریکایی از سوی شرکت های چینی را صادر کرده است. این دستور ترامپ می تواند تنشی اساسی به روابط دوجانبه دو کشور آمریکا و چین وارد نماید و آغازگر یک جنگ تجاری گسترده بین دو طرف باشد.
اما نکته قابل توجه در این رابطه عدم استفاده ترامپ از سازوکارهای شکایت و رفع منازعات سازمان تجارت جهانی است. در واقع ترامپ با استفاده از قوانین داخلی آمریکا و اختیاراتی که این قوانین برای رئیس جمهور قائل شده، این دستور را صادر کرده است.
اقدام ترامپ در کنار گذاشتن سازمان تجارت جهانی
بر اساس گزارش بلومبرگ ترامپ برای دستور خود از بخش 301 از قانون تجارت آمریکا که در سال 1974 میلادی تصویب شده استفاده کرده است. این درحالیست که از دهه 90 میلادی تابه حال هیچ یک از رئیس جمهورهای آمریکا از این قانون استفاده نکرده اند و به همین دلیل بسیاری این اقدام ترامپ را کنار گذاشتن سازمان تجارت جهانی و بازگشت عصر تجارت پیش از این سازمان می دانند.
اما ترامپ علاوه بر عدم تمایل به استفاده از قواعد سازمان تجارت جهانی، برای این اقدام خود دلیل دیگری نیز دارد. طبق محاسبات انجام شده هر دعوای حقوقی در سازمان تجارت جهانی به طور میانگین بیش از 34 ماه برای به نتیجه رسیدن زمان می برد.
این درحالیست که دعوای حقوقی بین آمریکا و چین یک دعوای ساده نیست و به نظر می رسد در صورتی که آمریکا بخواهد بررسی مالکیت فکری شرکت های آمریکایی را از طریق سازمان تجارت جهانی پیگیری نماید، بسیار بیشتر از 3 سال معطل خواهد ماند.
حرکت کشورها به سمت تجارت دوجانبه به دلیل ناکارآمدی سازمان تجارت جهانی
طولانی شدن منازعات در قالب سازمان تجارت جهانی، و عدم نتیجه دلخواه کشورها از شکایت در قالب سازمان تجارت جهانی، یکی از معضلات اصلی کشورهای جهان با ساختار سازمان تجارت جهانی است و موجب شده کشورهای جهان به توافقات تجاری دوجانبه روی بیاورند.
شاید طولانی بودن رسیدگی به منازعات در سازمان تجارت جهانی یکی از دلایل عدم تمایل کشورهای برای استفاده از امتیارات این سازمان باشد اما قطعا مهمترین دلیل برای تغییر رویه کشورها در خصوص حضور در سازمان تجارت جهانی نیست. کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی بایستی مرزهای تعرفه ای خود را به سصمت کشورهای صادر کننده باز کنند و از این روی آمریکا که خود پیش از این یک کشور صادر کننده و یک خطر برای تولید داخلی کشورها به حساب می‌آمد، از سازو کارهای موجود سازمان تجارت جهانی دچار آسیب شده و در چالش جدید خود با کشور چین منازعات جدیدی را به راه انداخته است.
