چگونگی شکل گیری نوستالژی‌‌های کودکی/عکس

امروز مصادف است با روز ملی سینما در ایران،‌ صنعتی که از همان ابتدای پیدایش تلاش کرد تا بهترین سوژه‌های خود را از ادبیات وام بگیرد تا جاییکه می‌توان گفت‌، در طول یک قرن اخیر، هزاران کتاب مشهور ادبی با اقتباس‌هایی سینمایی مواجه شده‌اند. اما اقتباس سینما از ادبیات در ایران چندان فراگیر نبوده است،‌ هر چند در دوره‌ای به ویژه در دوره موج نو اقتباس‌هایی در سینمای ایران دیده شد که بسیار هم دوره چشمگیری را رقم زد،‌ اما این دوره ادامه نیافت و اقتباس‌های ادبی در سینمای ایران در همان فیلم‌هایی چون گاو،‌ تنگسیر‌، شوهر آهوخانم‌، خاک و ...خلاصه شد.

در سال‌های اخیر نیز اقتباس در سینمای ایران از ادبیات کمرنگ‌تر شده است،‌ به باور بسیاری کارگردانان سینمای ایران ترجیح می‌دهند‌، خود به خلق داستان بپردازند‌، از همین روست که گاهی به شدت با قصه ضعیف در فیلم‌نامه‌ها مواجه می‌شویم.

در این میان به نظر می‌رسد،‌ که ادبیات کودک و نوجوان هم در دنیا و هم در ایران تعامل موفق‌تری با سینما داشته است،‌ تولید فیلم‌های سینمایی مربای شیرین، مهمان مامان،‌ خمره،‌ قصه‌های مجید و... در ایران گواه این ادعاست. در سینمای جهان اما اقتباس در حوزه کودک و نوجوان بسیار فراتر رفته است. در این گزارش کوشیده‌ایم به برخی از مشهوترین تولیدات سینمایی ایران و جهان که از ادبیات اقتباس شده‌اند‌، بپردازیم.

اقتباس سینمای ایران از ادبیات کودک و نوجوان

«قصه‌های مجید» کتاب قصه‌های مجید نوشته هوشنگ مرادی کرمانی است، نویسنده‌ای که کتابش را هیچ ناشری حاضر به چاپ نبود،‌ اما امروز نه تنها در حوزه ادبیات بلکه در حوزه سینما نیز به یک اثر شاخص تبدیل شده و خاطره بسیاری را برای کودکان دهه 70 ایجاد کرده است.

«قصه‌های مجید»

قصه‌های مجید به زبان صمیمی و دوست‌داشتنی نگارش شده‌ و روایتگر لحظاتی از زندگی نوجوانی به نام مجید است. بعدها مجموعهٔ تلویزیونی از روی آن ساخته شد که در دهه هفتاد در برنامهٔ کودک و نوجوان از صدا و سیمای پخش شد.از کاراکترهای اصلی این کتاب و مجموعه، می‌توان به «مجید» و «بی‌بی» اشاره کرد.

کارگردان این مجموعه تلویزیونی را کیومرث پوراحمد بر عهده داشته است. قصه‌های مجید جایزه کتاب برگزیده سال 1364 را به خود اختصاص داده و تا سال 1373، دوازده بار تجدید چاپ شده‌ است.

«مهمان مامان»

«مهمان مامان» یک فیلم کمدی خانوادگی است که داریوش مهرجویی آن را کارگردانی کرده است. این فیلم بر اساس کتاب هوشنگ مرادی کرمانی و توسط سیما فیلم تولید شده است. از فیلم استقبال خوبی شد و در بیست و دومین دوره جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلم را دریافت کرد. این فیلم هجدهمین فیلم بلند داریوش مهرجویی است.

«مربای شیرین»

«مربای شیرین» یکی دیگر از کتاب‌های هوشنگ مرادی کرمانی که منبعی برای تولید فیلم سینمایی شده است،‌ مربای شیرین نام دارد، مرضیه برومند،‌ در سال 1380 فیلمی را با اقتباس از این کتاب تولید کرده است.

اقتباس سینمای جهان از ادبیات کودک و نوجوان

اما همان‌طور که پیشتر نیز اشاره شد،‌ اقتبای در سینمای جهان بسیار بیشتر از ایران است.

«پدینگتون»

این کتاب ماجرای خرسی است که از آمریکای جنوبی و از قلب پرو، قاچاقی به لندن آمده است. زمانی که خانم و آقای براون به ایستگاه رفته‌اند تا از دخترشان جولیا استقبال کنند، او را در ایستگاه پدینگتون می‌بینند و چون در این ایستگاه پیدایش کرده بودند، نامش را پدینگتون می‌گذارند.

اما نوشتن این کتاب نیز ماجرای جالبی داشته است،‌ حدود شصت سال پیش، در شب کریسمس، یکی از فیلمبردارهای شبکه بی بی سی به نام مایکل باند خرسی عروسکی خرید تا به همسرش هدیه بدهد. در آن زمان آن‌ها نزدیک ایستگاه متروی پدینگتون در لندن زندگی می‌کردند و برای همین اسم این خرس را گذاشتند پدینگتون.«مایکل باند» به مرور و از سر تفنن چند داستان با شخصیت پدینگتون نوشت، اما پس از مدتی متوجه شد که عملا یک کتاب کامل در دست دارد. این کتاب نخستین بار با عنوان «خرسی به نام پدینگتون» و تصویرگری «پگی فورتنام» در 13 اکتبر 1958 توسط انتشارات ویلیام کالینز و پسران (بعدتر هارپر کالینز) منتشر شد.

نخستین انیمیشن تلوزیونی پدینگتون در سال 1975توسط بی بی سی ساخته شد. این انیمیشن از معدود برنامه های تلویزیونی بود که یک عروسک با انیمیشن کاریکاتور ترکیب می‌کرد، پدینگتون خودش عروسک بود، اما شخصیت‌های دیگر سریال به عنوان شخصیت‌های کارتونی نمایش داده می شدند.

دومین سریال انیمیشنی پدینگتون در سال 1989 توسط «هانا باربرا» ساخته شد که یک انیمیشن تلوزیونی آمریکایی-انگلیسی است. در سال 1997 انیمیشن دیگری از پدینگتون ساخته شد. این انیمیشن کانادایی ـ فرانسوی است.

پدینگتون عنوان فیلمی ساخت کشور بریتانیا است که در 12 دسامبر 2014 اکران شد. کارگردان این فیلم پائول کینگ و بازیگران آن هوگو بونوویل، سالی هاوکینز، نیکول کیدمن و جیم برودبنت می‌باشند. این فیلم بر اساس شخصیت خرس پدینگتون ساخته شده است.

«جادوگر شهر از»

جادوگر شگفت‌انگیز شهر از یا جادوگر شهر زمرد، نام یک رمان کودک آمریکایی نوشته‌ی ال. فرانک باوم و به تصویگری ویلیام والاس دنسلو است. شرکت جورج م. هیل رمان جادوگر شگفت‌انگیز شهر اوز را در17 می 1900 میلادی منتشر کرد. این رمان از آن زمان تا کنون اغلب با عنوان جادوگر شهر از چندین بار تجدید چاپ شده است.

فیلم جادوگر شهر از به کارگردانی ویکتور فلمینگ یکی از ماندگارترین موزیکال‌های تاریخ سینما، محصول سال 1939میلادی است. انجمن فیلم آمریکا در سال 2008 این فیلم را به عنوان برترین فیلم فانتزی در تاریخ فیلم‌سازی آمریکا برگزید. در فیلم جادوگر شهر از که کارگردانی آن را ویکتور فلمینگ بر عهده داشت و توسط شرکت مترو گلدوین مه یر تولید شد، «جودی گارلند» در نقش دوروتی در به یاد ماندنی ترین نقش خود ظاهر شد. این فیلم که پرهزینه‌ترین فیلم شرکت مترو تا آن زمان بود با وجود شکست در اکران اولیه، در اکران‌های بعدی با موفقیت روبرو شد.

انیمیشن این داستان نیز در سال 1986 در 52 قسمت توسط کشور ژاپن ساخته شد. این انیمیشن از سال 1986تا 1987 از تلوزیون توکیو پخش می‌شد.

«بینوایان»

بینوایان رمانی نوشته‌ی ویکتور هوگو، نویسنده‌ فرانسوی است. این کتاب اولین بار در سال 1862 منتشر شده و یکی از بزرگ‌ترین رمان‌های قرن 19 است.

پس از آن ژان-پل لو شانوا فیلم سینمایی «بینوایان» را که محصول مشترک کشورهای فرانسه، آلمان شرقی و ایتالیا است،‌ تولید و در 12 مارس 1958 به اکران عمومی درآورد.

«سارا کرو»

این رمان نوشته «فرانسیس‌ هاجسن برنت» است. او از نویسندگان محبوب داستان و نمایش‌نامه برای بزرگسالان و کودکان است. شهرت برنت به عنوان نویسنده کودکان بر رمان‌های «لرد کوچک»، «سارا کرو» و «باغ مخفی» استوار است.

در سال 1939 «والتر لانگ» و «ویلیام سیتر» تصمیم گرفتند بر اساس رمان مشهور و پرفروش «پرنسس کوچولو» اثر فرانسیس هاجسن‌برنت، فیلمی را با استفاده از محبوبیت فراوان «شرلی تمپل» بسازند.

هم‌چنین انیمیشن ژاپنی سارا کرو با نام اصلی پرنسس سارا یک مجموعه 46 قسمتی است که توسط استودیو نیپون انیمیشن و انیپلکس ساخته شده‌است. پخش این مجموعه از 6 ژانویه 1985 در شبکه فوجی تلویژن آغاز شد و تا 29 دسامبر 1985 ادامه داشت.

در سال 1995 اقتباس دیگری از این رمان به کارگردانی «آلفونسو کوارون» ساخته شد که فیلمی آمریکایی در سبک درام است. نام اصلی این فیلم یک شاهدخت کوچک است که در ایران با نام «سارا کورو» شناخته می‌شود.

«آن شرلی با موهای قرمز»

آن شرلی با موهای قرمز مجموعه رمان هشت جلدی نوشته‌ لوسی ماد مونت گومری نویسنده کانادایی است که در سال1908 در کانادا منتشر شد.

«آن شرلی» خیلی زود به دنیای تصویر پا گذاشت به طوری که در سال 1919فیلمی صامت به کارگردانی ویلیام دزموند از آن ساخته شد. در سال 1934 نیز این کتاب بهانه‌ای برای ساخت یک فیلم سیاه و سفید بود. نقش آن را در این فیلم داون اودی بازی کرد که پس از بازی در این نقش نام خود را به «آن شرلی» تغییر داد. 5 فیلم تلویزونی نیز در سالهای 1956، 1972،1985 و 2000 بر اساس این رمان ساخته شد.

در سال 1985 سریال «رویای سبز» یا «آن شرلی» با نام اصلی «آن از گرین‌گیبلز» (Anne of Green Gables)، که یک درام تلویزیونی کانادایی است ساخته و از شبکه سی‌بی‌سی پخش شد. این مجموعه نیز مانند قصه‌های جزیره و امیلی در نیومون بر پایه داستانی از لوسی ماد مونتگمری و تهیه‌ کنندگی کوئین سولی‌وان است.

هم‌چنین انیمیشن کارتونی «آن شرلی با موهای قرمز» به کارگردانی ایسائو تاکاهاتا در 50 قسمت در استودیو نیپون انیمیشن ژاپن ساخته و در سال1979 از شبکه فوجی تلویزیون به نمایش درآمد. پخش اصلی این انیمیشن از 7 ژانویه 1979 آغاز و تا 30 سپتامبر 1979 ادامه داشت.

«جزیره گنج»

جزیره گنج نام رمانی ماجراجویانه نوشته رابرت لویی استیونسن، نویسنده اسکاتلندی است. این رمان در سال 1883 میلادی به صورت کتاب به چاپ رسید و موضوع آن درباره دزدان دریایی و گنجی مدفون در یک جزیره است.

تاکنون اقتباس‌های سینمایی زیادی از این رمان در سرار جهان شده است. در سال 1918 و1920 نسختین و دومین نسخه از این رمان ساخته شد. که هر دوی این فیلم‌ها صامت بودند.

در سال 1934 فیلمی از این رمان به کارگردانی «ویکتور فلمینگ» ساخته و منتشر شد.

اما معروف‌ترین اقتباس سینمایی از این رمان در سال 1950به کارگردانی «بایرون هاسکین» ساخته شد.

کارتون جزیره گنج بین سال‌های 1978 و 1979 ساخته شد. این کارتون ژاپنی‌ساز، از سوی استودیوی توکیو شینشا مادهاوس، ساخته شد و اوسامو دزاکی آن را کارگردانی کرد. کنتاروه هاندا، کار ساخت موسیقی جالب کارتون را عهده دار بود و موسیقی متن 26 قسمت از این کارتون را گذاشت.