22 سال پیش قرارداد اولیه صادرات گاز ایران به پاکستان با عنوان "خط لوله صلح" امضا شد. از آن زمان تا کنون علی رغم میلیاردها دلار هزینه صرف شده از سوی ایران به منظور احداث این خط لوله و به اتمام رساندن آن در سال 2011 هنوز اقدامی از سوی دولت پاکستان صورت نپذیرفته است.
اولیتماتوم زنگنه به پاکستان
بالاخره بدعهدی و سکوت پاکستان کاسه صبر مسئولان کشورمان را لبریز کرده و در اوایل شهریور امسال بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت اعلام کرد با ارسال نامه‌ای به وزیر نفت پاکستان خواستار ارائه پاسخ صریحی شده است.
زنگنه با بیان اینکه به احتمال زیاد پاسخی دریافت نخواهد کرد، افزود: یک تا 2 روز پیش از برکناری نواز شریف از نخست وزیری پیشین پاکستان، نامه ای رسمی از طریق مجاری دیپلماتیک به شاهد خاقان عباسی، وزیر نفت وقت پاکستان نوشتم و آمادگی ایران را برای صادرات گاز به پاکستان اعلام کردم؛ دو روز بعد خاقان عباسی پس از برکناری نواز شریف، نخست وزیر موقت پاکستان شد، از این‌رو نتیجه و سرانجام نامه مشخص نشد.
وزیر نفت به صراحت از تصمیم قطعی ایران برای پیگیری این موضوع از مجرای حقوقی سخن به میان آورده و می‌گوید: با این شرایط باید منتظر گشایش پرونده دادخواهی ایران در دیوان داوری بین المللی بود، مگر اینکه تدبیر دولتمردان پاکستان علاج واقعه را قبل از وقوع کند.
همچنین زنگنه در جدیدترین اظهاراتش در این خصوص گفته است: سرانجام گاز ایران به پاکستان صادر خواهد شد ، اما با توجه به تجربه ای که در این سالها به دست آورده ام ، فکر می‌کنم برای حل این معامله میان ایران و پاکستان (فایناس و دیگر عملیات تجاری ) به یک طرف سوم نیاز است. این بدان معنا است که شرکت سومی احداث بخش پاکستانی خط لوله را برعهده گیرد و ما خیالمان درباره پرداخت گاز صادراتی راحت باشد، چراکه پاکستانی ها می‌گویند پول برای احداث خط لوله ندارند و نگرانی هایی هم درباره این وجود دارد که اگر خط لوله احداث و گاز هم صادر شود ، توان پرداخت پول گاز صادراتی ما را نداشته باشند.
از ردپای عربستان در بن بست گازی تا احیای پروژه متوقف شده در پاکستان
به فاصله 11 روز از اتمام حجت وزیر نفت کشور و مشخص کردن موضع و تصمیم قطعی ایران؛ روزنامه پاکستانی تریبیون فاش کرد که دولت نواز شریف تحت فشار عربستان عملیات احداث خط لوله انتقال گاز ایران را متوقف کرده بود، اما شاهد خاقان عباسی وزیر نفت سابق و نخست وزیر جدید پاکستان قصد دارد تا این پروژه متوقف شده را با طرح جایگزینی به نام "خط لوله ال ان جی گوادر" دوباره احیاء کند.
همچنین در این روزنامه آمده است: مقامات پاکستانی در حمایت از این پروژه اعلام کرده اند؛ چند منطقه جدید صنعتی که قرار است در امتداد مسیر کریدور اقتصادی چین_پاکستان ایجاد شود، نیاز به گاز دارد، به همین علت دولت جدید پاکستان خواستار احداث این خط لوله است.
بنابراین دولت پاکستان قصد دارد در صورت مرتفع شدن تمام محدودیت ها، خط لوله ال ان جی گوادر را به مرز ایران متصل کند.
سودآوری 50 میلیارد دلاری صادرات گاز به پاکستان
طبق قرارداد، ارزش این پروژه به گونه‌ای است که روزانه 25 میلیون مترمکعب گاز با قیمت هر مترمکعب 6 سنت در اختیار پاکستان قرار می‌گیرد.
این رقم روزانه 5 میلیون دلار را شامل می شود و سالانه رقمی حدود 2 میلیارد دلار برای ایران سودآوری خواهد داشت . همچنین این میزان سود زمانی بزرگ و قابل توجه خواهد بود که صادرات گاز ایران به پاکستان 25 سال به طول بیانجامد، چراکه در این صورت، رقمی حدود 50 میلیارد دلار برای کشور منفعت خواهد داشت.
تأخیر در گاز رسانی، نتیجه فشار آمریکا است
علیرضا رحیمی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در این باره اظهار کرد: " خط لوله گاز صلح " که در انتقال گاز به شبه قاره هند پایه گذاری شده، برای اولین بار در سال 1995 بین ایران و پاکستان مطرح شده و در سال 1999 هندی ها هم به آن پیوستند، اما دولت هند پنج سال بعد یعنی در تاریخ 2004 از این پروژه کنار رفت.
وی ادامه داد: علی رغم اینکه ایرانی‌ها بالغ بر 95 درصد به تعهدات خود جامه عمل پوشانده‌اند، اما طبق قرارداد منعقد شده طرف پاکستانی کوچکترین اقدامی در خصوص احداث خط لوله تا پایان سال 2014 انجام نداده است.
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی افزود: با اینکه بهانه پاکستان برای توجیه کارشکنی خود محدودیت منابع مالی است، اما این کشور همزمان با این پروژه با قطرهم قرارداد خرید LNG به ارزش 16 میلیاردی به امضا رسانده است.
رحیمی بیان کرد: هرچند قرارداد پاکستان با قطر منافاتی با قرارداد این کشور با ما ندارد،اما اصل این ماجرا بدعهدی پاکستان در اجرای تعهداتش است.
وی با بیان اینکه قرارداد فروش گاز ایران به پاکستان 25 ساله است، افزود: اکنون ایران دو راه حل سیاسی و اقدام حقوقی را برای تعیین و تکلیف این پروژه در پیش دارد که این موضوع به لحاظ سیاسی مورد استقبال است.
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر فشارهای بلند مدت آمریکا بر هند و پاکستان به منظور جلوگیری از علمیاتی نشدن قرارداد فوق، گفت: هدف آمریکا حذف وابستگی انرژی پاکستان به ایران است، در حالیکه این فلسفه آنها از پایه غلط است، چراکه پاکستان از قطر هم گاز می خرد، یعنی تنوع منابع خرید انرژی پاکستان به نحوی است که هیچ وابستگی ایجاد نخواهد کرد.
رحیمی تصریح کرد: تلاش و لابی گری های آمریکا در این موضوع بی تأثیر نبوده ،چراکه تأخیر چند ساله در شروع گازرسانی ایران به پاکستان نتیجه فشار آمریکا به کشور مذکور است.
وی درباره خسارت ناشی از این تأخیر گفت: تأخیر در هر پروژه ای زیان بار است و این پروژه به‌علت عدم بهره برداری به موقع و انجام تعهدات طرف مقابل بطور کلی خسارت قابل توجهی را شامل کشور خواهد کرد.
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: از این‌رو باید در زمان به روز رسانی قرارداد، خسارات کارشناسی شده و مدنظر قرار بگیرید.
رحیمی در پایان گفت: نگاه ما به خط لوله صلح بهره برداری از رویکرد همکاری گرایانه ایران با پاکستان است تا به بهبود، توسعه و تقویت مناسبات اقتصادی بیانجامد. البته همکاری های امنیتی و اقتصادی ما بین ایران و پاکستان همچنان پابرجا است.
جهانگیری دستور تکمیل خط لوله صلح را صادر کرد
هدایت اله خادمی نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس اظهار کرد: با اینکه افزایش صادرات گاز جزو برنامه های اصلی وزارت نفت است ولی باید به این مسئله اذعان داشت که این مهم با در دست داشتن منابع و امکانات دیگری از جمله خطوط لوله مهیا می شود.
وی ادامه داد: اکنون ایران تنها در حال صادرات گاز به ترکیه است ، ولی در خصوص پاکستان هنوز به علت تکمیل نشدن خطوط لوله از طرف ایران و همچنین آماده نبودن بسترهای آن از طرف مقابل هنوز عملیاتی شدن پروژه صادراتی، متوقف مانده است.
نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: ایران خط لوله این پروژه را تا سیستان و بلوچستان احداث کرده اما هنوز تا نهایی کردن و رساندن آن به نقطه صفر مرزی پاکستان فاصله دارد و طرف پاکستانی نیز هنوز کوچکترین اقدامی انجام نداده است.
خادمی تصریح کرد: اما در قرارداد فوق بند برنده ای با عنوان Take or pay وجود دارد که می‌گوید یا تحویل بگیر و یا پولش را پرداخت کن؛ بنابراین اگر ایران خط لوله را تا نقطه صفر مرزی می رساند، آماده نبودن پاکستان به هر بهانه ای قابل قبول نبوده و باید از همان روز یا جریمه را پرداخت می کرد و یا گاز را تحویل می گرفت.
وی با بیان اینکه مذاکرات انجام شده با پاکستان در این خصوص تا کنون بی نتیجه بوده است، افزود: به تازگی جهانگیری معاون اول رئیس جمهور به وزارت نفت دستور داده تا خط لوله را تکمیل کند.
نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه ایران در این زمینه سهل انکاری کرده است ، گفت: ما نباید کاری به کار عربستان و فشار او بر پاکستان داشته باشیم بلکه باید کار نیمه تمام خود را به اتمام برسانیم، چراکه تنها در این صورت است که طرف مقابل مجبور به پرداخت جریمه و یا تحویل گاز مورد توافق بوده و دیگر به حرف و فشار کسی نمی تواند، گوش دهد.
خادمی در پایان یادآور شد: اکنون افزایش صادرات گاز ما تنها مختص به ترکیه است و فراگیری این امر نیازمند وجود مشتری ها و امکانات متنوع است، اما ما مشتری متنوع و امکانات گسترده ای نداریم، بنابراین باید در خصوص رفع این موانع اقدامی عاجل صورت پذیرد.
