عبدالباری عطوان نویسنده و تحلیلگر مشهور جهان عرب در مقاله امروز یکشنبه خود در روزنامه رای الیوم به بررسی آخرین تحولات در بحران بین قطر و چهار کشور عربی عربستان، امارات، بحرین و مصر پرداخت و نوشت: شب گذشته عملا شبی طوفانی بود. آغاز شب، مسرت بخش و همراه با تحولی غیرمنتظره بود.
شبکه تلویزیونی العربیه به عنوان قویترین بازوری رسانه ای چهار کشور عربی عربستان، امارات، بحرین و مصر که قطر را تحریم کرده اند، بیانیه دولت عربستان را قرائت کرد و گفت که تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر با محمد بن سلمان ولیعهد سعودی تماس گرفته و در این تماس، آمادگی خود را برای نشستن بر سر میز مذاکرات با نمایندگان کشورهای تحریم کننده قطر به منظور بررسی خواسته های آنها در راستای حفظ منافع همگان ابراز داشته است و محمد بن سلمان نیز در پاسخ وعده داده است که بعد از رایزنی با شرکای خود، به این تماسل پاسخی رسمی خواهد داد.
این خبر مسرت بخش بود و باعث خوشبینی درخصوص نزدیک بودن بحران بین قطر و چهار کشور تحریم کننده شد اما این خوشی کامل نشد زیرا یک ساعت از پخش بیانیه در شبکه العربیه نگذشته بود که همین شبکه اعلام کرد که عربستان تصمیم به قطع همه تماس های خود با قطر گرفته است. این شبکه سپس با مصاحبه با تحلیلگران مصری و سعودی به شدت به قطر حمله کرد و این تحلیلگران در اشاره به اینکه زمام حقیقی امور قطر در دست پدر تمیم است، به صراحت گفتند که تمیم حرف اول و آخر را در قطر نمی زند. آنها افزودند که قطر برای حل بحران جدی نیست و به سیاست وقت کشی گذشته خود ادامه می دهد.
اما چه عاملی باعث خشم و تغییر موضع سعودیها شد؟ این شبکه الجزیره قطر بود که خشم سعودیها را بر انگیخت. کشورهای تحریم کننده قطر بستن این شبکه را یکی از 13 خواسته خود از قطر دانسته اند و گفته اند که چنانچه این خواسته ها برآورده شود؛ آنها تحریم قطر را برخواهند داشت و بحران پایان خواهد یافت.
بعد از انتشار خبر تماس تلفنی تمیم به محمد بن سلمان در شبکه العربیه، شبکه الجزیره نیز بیانیه ای رسمی را پخش کرد که از تماس تمیم و محمد بن سلمان حکایت داشت. این شبکه در عین حال اشاره نکرد که این تماس از طرف امیر قطر گرفته شده است. الجزیره به طور تلویحی اشاره کرد که این تماس در پاسخ به تلاش های دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا صورت گرفته است. این شبکه بار دیگر تاکید کرد که هرگونه مذاکره ای در آینده باید بر اساس اصل احترام به حاکمیت کشورها باشد.
سعودیها می خواهند نشان دهند که کشور قطر امتیاز داده و اقدام به درخواست آشتی از عربستان و پذیرش کامل 13 شرط کشورهای تحریم کننده کرده است و فقط خواهان مذاکره درخصوص اجرایی کردن این خواسته ها است. در آن سوی قضیه، قطر بر عدم هرگونه امتیازدهی به زیان حاکمیت خود تاکید می کند و می گوید که این تماس براساس درخواست رئیس جمهور بزرگترین کشور جهان صورت گرفته است.
با این وضعیت، بحران بین قطر و چهار کشور عربی به جای اول خود بازگشت و اعتماد بین طرف های ذیربط به پایین ترین حد خود رسید و فرصت های سازش سیاسی در آینده نزدیک از بین رفت.
صباح الاحمد در جریان سفرش به آمریکا و ملاقات با ترامپ خواست تا آمریکا را پشتوانه ابتکار خود برای میانجیگری بین قطر و چهار کشور یاد شده بکند اما نتایج کاملا برعکس شد. دخالت رئیس جمهور آمریکا و گفت وگوی تلفنی او با سران عربستان و امارات و قطر باعث پیچیده شدن بیشتر بحران شد.
این بحران و تحولات آن فاش کرد که هیچ یک از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و حتی کشورهای عربی حاکمیتی ندارد بلکه این کاخ سفید و ساکنان آن هستند که حاکمیت واقعی را درخصوص این کشورها دارند.
در سایه انسداد افق سیاسی و تشدید اختلافات، حل نظامی بحران بین قطر و کشورهای عربی تحریم کننده نزدیکتر از هر زمان دیگری است. این گفته امیر قطر در کنفرانس مطبوعاتی در واشنگتن که "میانجیگری وی باعث جلوگیری از دخالت نظامی شد" مبالغه آمیز نبود و معتقدیم که این میانجیگری راه حل نظامی را به تعویق انداخت.
شهر لندن پنجشنبه آینده میزبان نشست گروه مخالفان دولت قطر است و کشورهای تحریم کننده قطر کمپین رسانه ای و سیاسی بزرگی را در بالاترین سطوح برای این نشست به راه انداخته اند و شبکه های آنها و در صدر آنها العربیه و اسکای نیوز عربی و اکثر شبکه های عربستان و امارات پوشش اخبار آن را برعهده خواهند داشت و برخی پیش داوریها حاکی است که عبدالله بن علی آل ثانی "امیر سایه" قطر همان کسی باشد که با سخنرانی خود، نشست را افتتاح کند.
بعید نیست که ترامپ در روزهای آینده درخصوص بحران یاد شده به طور مستقیم وارد عمل شود و راه حل هایی را به همه طرف ها تحمیل کند یا از یک طرف علیه طرف دیگری جانبداری کند و به احتمال زیاد به سمت اردوگاهی که جیب پول گشادتر و وزنه سیاسی و اقتصادی بزرگتری دارد، متمایل شود.
