«مصائب شیرین» سال 77 با قید گروه سنی بالای 18 سال به سینماها آمد و گمان می رفت این رویه برای تولیدات بعدی سینمای ایران ادامه خواهدداشت. کمی بعد فیلم هایی ساخته شدند که مستحق دریافت رده بندی سنی بودند اما مشمول این قانون «سلیقه ای» نشدند. حالا که به عقب نگاه می کنیم، باورمان نمی شود فیلم مثل «خوابگاه دختران» قید سنی خورده و «زندان زنان» نه.
برای آینه هم «فعلا» دورنمایی نمی توان متصور بود، چرا که برخلاف سینمای جهان معیاری منطقی برای رده بندی سنی نداریم، حال آن که منع تماشا از سال 1930 در آمریکا تصویب و اجرایی شده است. تاریخ نگاری این ماجرا بخشی از پرونده پیش رو را تشکیل می دهد اما ابتدا به سینمای خودشان پرداخته ایم تا ببینیم چه فیلم هایی برای کدام گروه های سنی غیرمجاز تشخیص داده شده اند. بررسی کرده ایم تا ببینیم آیا معیارها اصولی است یا نه.
یک مشت عدد جنجالی
این شش فیلم شاخص ترین فیلم هایی اند که با قید سنی روی پرده رفته اند. هرکدام را آنالیز کرده ایم تا بدانیم فضای کلی داستانشان چه بوده، چرا برای همه گروه ها مناسب تشخیص داده نشدند و آیا قرار دادن محدودیت تماشا، مخاطب را بیشتر وسوسه نکرده و به کمک فروش نیامده؟ به این فیلم ها می توان باز هم اضافه کرد؛ فیلم هایی مثل «من» (بالای 15 سال)، «خوابگاه دختران» (بالای 14 سال)، «حریم» و «کلبه» (بالای 13 سال)، «رخ دیوانه» (بالای 12 سال) و «یکی از ما دو نفر» و «قصه پریا» (با قید تماشای فیلم به صلاحدید والدین) فرصت اکران پیدا کردند.
مصائب شیرین؛ علیرضا داوودنژاد
چه سالی اکران شد؟ 1377
درجه سنی: 18+
داستان چه بود؟ علیرضا داوودنژاد در این جا سراغ بحران بلوغ رفت و داستان دلدادگی دو جوان (رضا و مونا) را که پسرعمه و دختردایی هستند، محور قرار داد.
چرا قید سنی خورد؟ کارگردان با قرار دادن نشانه هایی واضح به مخاطب می گوید بین دو جوان عشق برقرار شده، البته این مفهوم توسط داوودنژاد نه با بی پروایی که با رعایت حرمت ها بیان شد ولی آن زمان باز کردن بحران بلوغ امری تابو بود و به همین خاطر «مصائب شیرین» قید سنی خورد. فیلم بعدی این کارگردان یعنی «بچه های بد» هم با همین قید سنی پروانه نمایش گرفت.
تاثیر روی فروش: آمار دقیقی از میزان فروش فیلم ها به دست نیاوردیم اما سینماروها خاطرشان هست «مصائب شیرین» و «بچه های بد» به خاطر محدودیت سنی سر زبان ها افتادند.
پارک وی؛ فریدون جیرانی
چه سالی اکران شد؟ 1385
درجه سنی: 16+
داستان چه بود؟ فریدون جیرانی در ادامه تجربه اندوزی سینمایی اش «پارک وی» را در ژانر وحشت ساخت. او داستان فیلم را با محور قرار دادن رها که دختری از خانواده متمولی است و عاشق یک جوان می شود، روایت کرد. بعد از ازدواج، رفتارهای کوهیار و مادرش مشکوک می شود و رها پی می برد که آن ها روانی هستند.
چرا قید سنی خورد؟ حضور مادر و پسری روانی با رفتارهای خشن باعث شد فیلم «پارک وی» قید سنی بخورد. اما اگر فکر کنیم حالا و با گذشت بیش از یک دهه «پارک وی» در صورت اکران قید 16+ می خورد در اشتباهیم!
تاثیر روی فروش: جمله «تماشای این فیلم به افراد زیر 16 سال توصیه نمی شود» در روزهای ابتدایی کار خودش را کرد و «پارک وی» صدرنشین شد. در نهایت هم به فروش معقولی رسید.
آتشکار؛ محسن امیریوسفی
چه سالی اکران شد؟ 1389
درجه سنی: 16+
داستان چه بود؟ محسن امیریوسفی براساس سیاست کنترل جمعیت که در دوره ای هم و غم مسئولان کشور شده بود، فیلمنامه ای نوشت که قهرمانش سهراب (حمید فرخ نژاد) کارگر کارخانه ذوب آهن اصفهان به اجبار همسرش باید عمل وازکتومی انجام دهد.
چرا قید سنی خورد؟ «آتشکار» قرار بود اردیبهشت 87 در گروه سینمایی عصر جدید اکران شود ولی 10 روز مانده به اکران عمومی، جلوی آن گرفته شد. فضای فیلم و شوخی هایی که با رابطه مرد و زن شده بود، مناسب همه گروه های سنی دانسته نشد و در نهایت، فیلم سال 89 و با قید گروه سنی بالای 16 سال به نمایش درآمد. «آتشکار» مخالفانی جدی داشت که معتقد بودند شوخی هایش تمام منشوری است و نباید اکران شود.
تاثیر روی فروش: «آتشکار» در فصل مرده اکران یعنی بهمن و اسفند 89 روی پرده سینماها رفت و با 200 میلیون تومان در میانه جدول فروش سال قرار گرفت. بایگانی و قید سنی چندان به کارش نیامد.
در مدت معلوم؛ وحید امیرخانی
چه سالی اکران شد؟ 1394
درجه سنی: 12+
داستان چه بود؟ فیلم «در مدت معلوم» داستان میثم (جواد عزتی) است که کتابی درباره
ازدواج موقت و نیازهای غریزی جوانان نوشته و سعی دارد از طریق راه حلی که فکر می کند صحیح است، مشکلات اجتماعی جوانان را از بین ببرد. او در کلاس های درسش به این موضوع اشاره می کند و قصد ترویج تئوری اش را دارد.
چرا قید سنی خورد؟ سوژه فیلم «در مدت معلوم» مسائل جنسی جوانان است و نقبی به ازدواج موقت هم می زند. طبیعی است که چنین مسئله ای مناسب همه گروه های سنی نیست. حتی می شد بازه سنین مخاطبان فیلم را بالاتر گرفت، چرا که اشاره های آن روشن است و کارگردان خیلی از حرف ها را بدون تعارف بیان کرده.
تاثیر روی فروش: فیلم کیفیت قابل دفاعی دارد و در شکافتن معضل مورد نظر موفق است اما نمی توان کتمان کرد بخش عمده ای از فروش سه میلیارد و 800 میلیونی آن به سوژه اش بر می گردد. این یعنی موفقیت گیشه ای «در مدت معلوم» به خاطر عنوان 12+ نیست.
استراحت مطلق؛ عبدالرضا کاهانی
چه سالی اکران شد؟ 1393
درجه سنی: 16+
داستان چه بود؟ فیلم عبدالرضا کاهانی درباره سمیرا (ترانه علیدوستی) است که از شهرستان به تهران می آید و قصد دارد ادامه زندگی اش را بدون همسر (بابک حمیدیان) سپری کند. با داوود (رضا عطاران) وارد مشارکت برای فروش رسیور ماهواره می شود و از آن سو همسر سابق او خواهان رجوع است اما اعتیاد و بیکاری اش مانع این اتفاق است.
چرا قید سنی خورد؟ به طور مشخص دلیل قبد سنی «استراحت مطلق» اعلام نشد (مثل بقیه فیلم ها) اما کاراکتر سمیرا که علیه شرایط طغیان کرده و نیز موقعیتی که در جمع مردانه دارد، می تواند یکی از عوامل باشد. سکانس نشئگی کاراکتر حمیدیان و مجید صالحی هم می تواند عامل دیگری باشد که فیلم را برای مخاطب زیر 16 سال نامناسب کرده است.
تاثیر روی فروش: فیلم های کاهانی غالبا با سر و صدا اکران می شوند و همین به کمک گیشه شان می آید. این اتفاق با قرار گرفتن قید سنی روی «استراحت مطلق» هم رخ داد و فیلم حدود یک میلیارد و 600 میلیون تومان فروش کرد.
لانتوری؛ عبدالرضا کاهانی
چه سالی اکران شد؟ 1395
درجه سنی: 16+
داستان چه بود؟ فیلم داستان یک زورگیر خیابانی است (نوید محمدزاده) که گروهی به نام لانتوری تشکیل داده است و از آدم های پولدار اخاذی می کند، او به طور اتفاقی درگیر عشق دختری خبرنگار به نام مریم (مریم پالیزبان) می شود. ماجرایی که در نهایت اسیدپاشی و قصاص عضو در برابر عضو را به همراه دارد.
چرا قید سنی خورد؟ فیلم پر است از صحنه های خشن مثل قمه کشی و زد و خورد آدم ها. اوج خشونت فیلم سکانس اسیدپاشی است که در ادامه مخاطب با یک صورت دفرمه مواجه می شود. فصل مقدمه چینی برای قصاص، نفس ها را بند می آورد و حتی موجب ترس مخاطبان می شود و با این حساب قید گروه سنی بالای 16 سال برای «لانتوری» لازم است.
تاثیر روی فروش: اینکه زیر شانزده ساله ها از تماشای «لانتوری» منع شدند، شاخک مخاطب را حساس تر کرد اما به تنهایی عامل فروش بالای شش میلیاردی فیلم نیست. تبلیغات شفاهی فیلم از جشنواره کلید خورد و با وجود ایرادهای ساختاری، خیلی ها برای تماشای آن صف کشیدند.
