برخی کارشناسان روس و ایرانی صرف نظر از سردی روابط میان تاجیکستان و ایران بر این باورند که «دوشنبه» نمی‌تواند مانع پیوستن «تهران» به سازمان همکاری شانگهای شود.
«السکندر شراف» معاون دفتر ایران در باشگاه تجاری سازمان همکاری شانگهای تنش در روابط ایران و تاجیکستان را بسیار ناچیز عنوان کرد و گفت: از آنجا که دوشنبه دارای اقتصاد کوچکی می باشد از این طریق می‌خواهد از چین و روسیه یارانه و امتیازاتی را به دست آورد.
وی افزود: این مسئله بر پایه سازش حل و فصل خواهد شد.
شراف ادامه داد: تاجیکستان کشوری آسیب پذیر و به شدت تحت تأثیر روسیه است که از آن در برابر تهدیدهای گروه‌های تروریستی حمایت می‌کند.
این کارشناس روس گفت: از آنجا که روسیه از پیوستن ایران به سازمان «شانگهای» حمایت می‌کند دوشنبه نمی‌تواند در این زمینه مانعی ایجاد کند.
وی افزود: این مسئله در سفر رئیس جمهور تاجیکستان به روسیه حل و فصل می‌شود.
«فرزاد رمضانی بونش» کارشناس مستقل و تحلیلگر مسائل خاورمیانه نیز در برابر این تنش به پیشینه روابط 2 کشور اشاره کرده و گفت: با توجه به پیوند‌های گوناگون زبانی، فرهنگی، تاریخی و همچنین دینی این 2 کشور به نظر بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان «2 دولت در چارچوب یک ملت» به شمار می‌روند.
کارشناس ایرانی افزود: اگر به گذشته نگاه کنیم می‌بینیم که ایران نخستین کشوری بود که استقلال تاجیکستان را به رسمیت شناخت و نقش مهمی را بعد از استقلال دوشنبه و همچنین فرایند تأمین صلح و ثبات بعد از درگیری‌های داخلی این کشور ایفا کرد.
وی تصریح کرد: بعد از آن روابط 2 کشور وارد مرحله خوبی شده و رو به گسترش بود اما در 2 سال اخیر بنابه دلایل اقتصادی، سیاسی و همچنین نوع نگاه طرفین چالش‌های روزافزونی در روابط دوجانبه ایجاد شد.
رمضانی بنش در خصوص زمینه پدید آمدن اختلافات و تنش در روابط 2 کشور گفت: تنش اخیر از شرکت رهبر حزب نهضت اسلامی تاجیکستان در همایشی در تهران آغاز شد.
وی گفت: مقامات تاجیک اعلام کرده بودند که ایران تلاش می‌کند از حزب نهضت حمایت کند اما تهران می‌خواست در حل اختلاف میان دولت تاجیکستان و حزب نهضت نقش میانجی را ایفا کند.
این کارشناس ایرانی ادامه داد: در واقع بعد از این مسئله مقامات تاجیک به تدریج از دامنه همکاری‌ها با ایران در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، امنیتی و ژئوپلیتیک کاستند و در وضعیت کنونی روابط 2 کشور در بدترین دوره خود نسبت به گذشته به سر می‌برد.
وی گفت: در حوزه اقتصادی اختلافات مالی بر سر سرمایه‌گذاری‌های ایران در تاجیکستان وجود داشت و همچنین مسئله «بابک زنجانی» و حضور وی در دوشنبه و مناقشات در این زمینه هرچند به نظر می‌رسد که تا حدی حل شده اما بر روابط 2 کشور سایه انداخته است.
رمضانی بونش افزود: برخی در تاجیکستان معتقدند که برخی نهادها در این کشور مانعی در سیاستگذاری دولت تاجیکستان ایجاد می‌کنند و با فشار آوردن بر این نهادها فعالیت آنها را کمرنگ یا بکلی قطع کردند.
وی تصریح کرد: در حالی که تهران هرگز چنین دیدی نسبت به تاجیکستان نداشته و دولت ایران همواره به دنبال تحکیم و تثبیت روابط با این کشور بوده است.
این کارشناس گفت: به نظر می‌رسد که رهبران و سران تاجیکستان تحت تأثیر برخی متغیرهای داخلی، سیاسی و امنیتی و همچنین نوع نگاه دیگر بازیگران منطقه تلاش کردند که به تدریج از روابط خود در ابعاد مختلف با ایران بکاهند و بازیگران دیگری را مانند عربستان وارد سیاست خارجی خود کرده و بخشی از ظرفیتی را که به ایران اختصاص می‌دادند به سعودی‌ها بدهند.
وی افزود: البته عربستان سعودی هم در چند سال گذشته تلاش کرده تا با افزایش حضور اقتصادی و فرهنگی در تاجیکستان نیازهای مالی این کشور و همچنین موانع مالی مورد نیاز تاجیکان در سرمایه گذاری را برطرف کنند و در واقع به نوعی مستقیم و غیر مستقیم فشارهایی را بر مقامات تاجیکستان اعمال کند.
رمضانی بونش درباره تأثیر این اختلافات بر روند پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای نیز گفت: هرچند تاجیکستان یک کشور صاحب رای در آن سازمان است اما چین و روسیه همچون 2 وزنه اصلی و مهم این سازمان اگر به گونه صد درصدی پشتیبان حضور تهران در این سازمان باشند می‌توانند از اهرم‌ها و ابزارهایی برای تغییر نظر تاجیکستان در خصوص ورود ایرانی‌ها استفاده کنند.
وی ادامه داد: گرچه در چند سال گذشته از مخالفت‌های تاجیکستان در این باره بسیار شنیدیم ولی باید بدانیم که در گذشته این کشور یکی از حامیان اصلی پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای بود.
رمضانی بونش در پایان گفت: در صورت رایزنی‌های مقامات وزارت خارجه ایران، چین و روسیه با وزارت خارجه تاجیکستان برخی از اختلاف نظرها در این زمینه و نگاه‌های منفی نسبت به تهران را برطرف کرده و نظر تاجیک‌ها را برای ورود به شانگهای جلب می‌نمایند.
