«لیلی» عروسک بومی قوم لر که قدمتی 1000 ساله دارد از سوی گروه احیاکنندگان این عروسک در سومین جشنواره ملی اسباب‌بازی عرضه و معرفی می‌شود.
آمن خادمی از احیاکنندگان عروسک لیلی گفت: «عروسک محلی لیلی متعلق به نورآباد ممسنی فارس است که سال‌ها پیش از بین رفته بود. از یک سال گذشته پس از ساخت دوباره این عروسک نه تنها آن را به ثبت میراث فرهنگی رساندیم. بلکه هم‌اینک این کالای فرهنگی مراحل ثبت پایانی خود در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان را طی می‌کند.»
خادمی ادامه داد: «چرا لیلی مهم است؟ در واقع نام لیلی در برخی از نواحی ایران مانند کهگیلویه و بویراحمد، مناطقی از چهارمحال و بختیاری و فارس، به عروسکی که نماد زیبایی است اطلاق می‌شود. درباره چگونگی پیدایش لیلی باید بگوییم قوم لر در هنگام کوچ بزرگ برای کودکان خود عروسک‌هایی از جنس چوب، نی و پشم گوسفند می‌ساختند تا به واسطه آن کودکان خود را سرگرم پرداختن به بازی کنند. لیلی نماد دختر لر است که با توجه به رنگ لباس، جنس دستمال رقص و حالت پیچاندن موها می‌تواند دختر نوجوان، جوان یا میانسال باشد و اگر نقش مادر را ایفا کند به آن «دالو» می‌گویند. در ساخت لیلی مرد و زن به طور مشترک سهیم بودند؛ اسکلت لیلی را مردان درست می‌کردند و زنان برایشان لباس می‌دوختند و آن‌ها را آرایش می‌کردند.»
وی درباره اسم‌های مختلف این عروسک هم توضیح‌هایی داد: «لیلی نزد اقوام مختلف لر اسم‌های متفاوت ولی ساختار و قدمت یکسان دارد. لر ممسنی (لیلی دستی یا لیلی دو دستی)، لر بختیاری (بازبازک)، لر بویراحمد (بویگ)، دیلم و بوشهر (لیلی یا عروسک دستمال به دست). لباس لیلی، عیناً تاثیر گرفته از لباس محلی زنان لر است.»
او ادامه داد: «قَلَه تو» یکی از مکان‌های بازی بچه‌ها با لیلی‌هاست. گردانندگان بازی در گذشته دخترها بودند و پسرها در کنار دختران در لیلی بازی شروع به سنگ چینی دیوار «قله تو» می‌کردند و این‌گونه رسم زندگی آینده را نیز یاد می‌گرفتند.»
این عروسک‌ساز یکی از کاربردهای این عروسک را آموزش فرهنگ به بچه‌ها دانست: «لباس لیلی، عیناً تاثیر گرفته از لباس محلی زنان لر، روسری (گل ونی یا چارقد)، پیراهن، تنبان (شلیته)، ارخالق (دلگ) و لچک است. از مشخصه‌های مهم این لباس‌ها ریتم آن و رنگ شاد لباس‌ها است. اسکلت لیلی از نیِ تو خالی ساخته می‌شود که با توجه به شعر «بشنو از نی..» مولانا بسیار جنبه فلسفی دارد و نماد انسان کامل است؛ کریم زمانی در شرح جامع مثنوی معنوی در تفسیر این شعر گفته که نشانه انسان کامل آن است که چهار ویژگی یعنی داشته باشد؛ انسان کامل چهار ویژگی دارد؛ اقوال نیک، افعال نیک، اخلاق نیک و معارف. تشبیه انسان کامل به نی از آن روست که درون آن از تعلقات دنیوی و هوای نفسانی خالی است. همان‌طور که نیِ تو پُر دم نای را منعکس نمی‌کند انسانی که درون آن از متعلقات دنیوی پر باشد نمی‌تواند دَم الهی را منعکس کند.»
خادمی ادامه داد: «همچنین موی لیلی بخش تاثیرگذار و مهمی است؛ مادر موهای خود را می‌پیچید و به صورت لیلی زلف می‌کرد. این کار هم برای تقویت احساس دختر بچه بود و زمانی که مادر مشغول کار بود دختر با بوی سر لیلی به آرامش می‌رسید. ساختار لیلی دستی، فرم چلیپا گونه دارد، این فرم علاوه بر «لیلی دستی» در اکثر عروسک‌های دست‌ساز سنتی ایران نیز دیده می‌شود، که از دیدگاه نیروهای آسمانی، روشنگر خوشبختی، روشنی، نیروی زندگی بخش و درمان کننده است. همچنین در ایل زنان نازا که تمنای فرزندی داشتند، لیلی را با لباس‌های شاد ساخته و آن را در اماکن مقدس و خصوصاً امام‌زاده‌ها آویزان می‌کردند و حاجت خود را می‌گرفتند. عروسک لیلی کاملاً بر اساس ویژگی‌های تاریخی خود با دست ساخته می‌شود. اسکلت لیلی مانند گذشته از نی تو خالی و موهای آن طبیعی است و بر اساس رعایت تمام ویژگی‌های زیست محیطی توسط زنان روستایی ساخته می‌شود.»
گفتنی است عروسک لیلی تاکنون در جشنواره عروسکی مبارک و جشنواره گردش‌گری و نمایشگاه بین‌المللی کتاب وین و نمایشگاه صنایع دستی فلورانس به نمایش در آمده است و این نخستین بار است که مخاطبان عمومی‌تر می‌توانند با حضور در سومین جشنواره ملی اسباب‌بازی با آن آشنا شوند.
سومین جشنواره اسباب‌بازی کانون از 24 تا 28 مرداد در مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری برگزار می‌شود.
