حفاری سومین کانال برداشت آب از تالاب گمیشان به منظور تامین آب طرح توسعه 2000 هکتاری در سایت پرورش میگوی گمیشان که بدون اخذ مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست آغاز شده، از سوی فعالان زیست محیطی، تهدیدی جدی نه تنها برای تالاب گمیشان بلکه برای کل کشور قلمداد میشود. حفاری این کانال عظیم در حالی آغاز شده که طی چند ماه اخیر اداره کل شیلات استان گلستان به بهانه عقب‌نشینی آب تالاب گمیشان و عدم امکان برداشت از آن، کانالی 16 کیلومتری با خسارات زیست محیطی بسیار وسیع را در تالاب گمیشان احداث کرده. کانالی که عدم رعایت ملاحظات زیست محیطی در احداث آن، از یک سو سبب قطع ارتباط تالاب گمیشان با دریای خزر و از سوی دیگر سبب قطع ارتباط بخش شمالی تالاب با بخش جنوبی آن شده است.
محمدعلی الله‌قلی، فعال و کارشناس محیط زیست می‌گوید: از سال 93 به دلیل افت تراز آب دریا و بحرانی شدن شرایط تامین آب سایت پرورش میگوی شهرستان گمیشان، طی پیگیری‌های صورت گرفته از طرف اداره کل شیلات استان، اجرای طرح انتقال مستقیم آب این مرکز از دریاى خزر، از طریق حفر کانال آبرسان جدیدی در مسیر حاشیه غربی جاده دسترسی پاسگاه مرزی مختومقلی به طول 7 کیلومتر و از آنجا در جهت غرب به طول 6 کیلومتر به سمت دریا در دستور کار قرار گرفت و پس از اخذ مجوز از اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان با هدف حمایت از تولید و سرمایه‌های ملی، عملیات اجرای حفر این کانال در زمستان سال 93 آغاز شد. اما از آنجا که اداره کل شیلات استان در اجرای این پروژه ضوابط تعیین شده در مجوز محیط زیست را رعایت نکرد، احداث این کانال، آثاری جبران‌ناپذیر بر رژیم هیدرولوژیکی سراسر تالاب بین المللى گمیشان به خصوص در نیمه شمالى آن برجا گذاشت.
وی ادامه می‌دهد: قطع کامل ارتباط هیدرولوژیک شمالی- جنوبی پهنه آبی تالاب در نوار مرزى ترکمنستان به وسیله کانال حفر شده در جهت شرقی- غربی، عدم تامین آب تالاب از ناحیه شمالی آن از دریاى خزر به ویژه در فصول خشک و شرایط جوى پایدار، مسدود شدن مسیر جریانات ورودى آب های سطحی موجود در حاشیه شرقی جاده مرزی پاسگاه مختومقلی به داخل پهنه آبی تالاب بوسیله کانال و افزایش میزان تبخیر و خشک شدن نیمه شمالی به دلیل کاهش میزان آب خروجی از جنوب سایت میگو به داخل تالاب جملگى از اثرات احداث این کانال آبرسان به مزارع پرورش میگوست. به علاوه به دلیل کاهش آب از کانال آب خروجی سایت میگو به داخل تالاب، حتی آبی که بر اثر وزش باد و بروز طوفان به تالاب وارد میشود هم پس از پایدار شدن شرایط جوی، دوباره از تالاب به سمت دریا بازمی‌گردد.
الله‌قلی با بیان اینکه در فصل تابستان و آغاز سیر صعودی افزایش تراز ارتفاعی آب دریا، ناحیه شمالی تالاب در خاک ترکمنستان پر آب تر میشود می‌گوید: در صورت عدم وجود کانال در جهت شرقی- غربی، پهنه وسیعی از نیمه شمالی تالاب در خاک ایران قطعا می‌توانست قابلیت آبگیری داشته باشد اما به دلیل قطع شدن مسیر طبیعى ورودى آب توسط کانال آب ورودی قدیمی و کانال خروجی سایت میگو، عمده مساحت تالاب به طور کامل خشک و بیابان شده است.
وی یادآور میشود: افزایش بارش ها و ورود آب های سطحی از بالادست به پهنه آبی تالاب در نیمه دوم سال، و همچنین عدم تبادل آب تالاب با دریا در نواحی جنوبی تر تالاب گمیشان، سبب شده در نیمه دوم سال، آب بیشتری در تالاب وجود داشته باشد.
این کارشناس محیط زیست تاکید می‌کند: در مجموع قطع ارتباط آبى تالاب با دریا از یک سو و خشکی تالاب در ماه‌های کم باران از سوی دیگر سبب شده تالاب گمیشان در ابتدا کیلومتر ها پسروى کرده و به سرعت کارکردهای اکولوژیکی خود را از دست بدهد. همچنین با احداث کانال آبرسان سایت پرورش میگو هیچ تبادل آبی بین بخش ایرانى که عمده مساحت تالاب را شامل میشود با پهنه آبی گمیشان واقع در کشور ترکمنستان صورت نمیگیرد که قطعا تبعات جدى حتى براى بخش برون مرزى این تالاب در پى داشته و خواهد داشت.
الله‌قلی اضافه می‌کند: تالاب گمیشان شامل عرصه هاى آبى و دشت‌هاى حاشیه‌اى آن، همچنین مناطق هم مرز با کشور ترکمنستان که پیش از احداث کانال انتقال آب به عنوان غنی ترین منطقه تالابى براى صدها هزار پرنده حمایت شده ملى و بین المللى مهاجر زمستان گذران شناخته می‌شد متاسفانه اکنون با مرگ و نابودى جدى دست به گریبان است و به طور قطع با ادامه روند خشک شدن تالاب حتی به طور موقت و فصلى، بسیاری از کارکردهای اکولوژیک تالاب بین المللى گمیشان براى همیشه از بین خواهد رفت.
وی در پایان ضمن هشدار به مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به آثار مخرب احداث کانال جدید آبرسان سایت پرورش میگو می‌گوید: درصورت ادامه رویه ناکارامد و غیر مسئولانه فعلى، تالاب گمیشان با از دست دادن جایگاه فعلى خود از یک تالاب حائز اهمیت جهانى و ثبت شده در معتبرترین معاهده بین المللى تالاب‌هاى جهان، کنوانسیون رامسر، به زودی به عنوان یک تالاب مخروبه به لیست تالاب‌هاى در معرض نابودى و تخریب شده مونترو خواهد پیوست. بدیهی است تالاب بین المللى گمیشان متعاقب این حجم از اهمال، عدم پاسداشت میراث طبیعى و عدم درک صحیح از کارکردهاى بیشمار اکوسیستم تالابى، سرانجام مبدل به یکی دیگر از کانون‌هاى تولید ریزگرد در منطقه خواهد شد.
در ادامه تصاویری از تالاب گمیشان را پیش از احداث کانال‌های آبرسان سایت پرورش میگوی شهرستان گمیشان مشاهده می‌کنید.
دبیرخانه برنامه مدیریت زیست بومی تالاب‌های استان گلستان، در خرداد 96 با تهیه گزارشی تحت عنوان "تاثیرات احداث کانال جدید آبرسان سایت پرورش میگو بر روند هیدرولوژیک پهنه آبی نیمه شمالی تالاب بین المللی گمیشان" که از سوی مسئولان ذی‌ربط نادیده گرفته شده است، نسبت به پیامدهای احداث کانال جدید سایت پرورش میگو هشدار داده، پیشنهاداتی را مطرح کرده و به این نتیجه رسیده است که: با توجه به تصاویر ارایه شده و بررسی روند تاثیر احداث کانال جدید آبرسان سایت پرورش میگو که با قطع ارتباط هیدرولوژیکی و بر هم خوردن یکپارچگی پهنه آبی تالاب بین المللی گمیشان، لطماتی را به نیمه شمالی محدوده این تالاب و مناطق هم مرز با کشور ترکمنستان که قبل از احداث این کانال، غنی ترین منطقه تالاب از نظر حضور پرندگان مهاجر زمستان گذران آبزی و کنارآبزی بوده است، وارد نموده است که به طور قطع با خشک شدن تالاب در این منطقه حتی به طور موقتی بسیاری از کارکردهای اکولوژیک آن از بین رفته و در صورت ادامه این روند، ممکن است این تالاب به عنوان تالاب های در معرض خطر محسوب شده، از لیست تالاب های بین المللی خارج شده و به عنوان یکی از منابع تولید ریزگرد در منطقه محسوب شود.
