در حال حاضر عمر ساختمان ها در کشور بین ۲۵ تا ۳۵ سال است، در حالی که در برخی از کشورهای دنیا عمر مفید ساختمانها بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال است؛ عدد و رقمی که با آمار داخلی فاصله بسیاری دارد.
عمر مفید ساختمان در ایران یک سوم استاندارد جهانی است. درحالی که هر روز بر تعداد ساختمان های با عمر بیش از ١٠٠ سال در دنیا افزوده می شود، عمر مفید ساختمان در ایران به طور میانگین ۳۰ سال عنوان می شود. حتی پیش‌بینی می‌شود که با ورود افراد فاقد صلاحیت و غیرمتخصص به بازار ساختمان‌سازی این رقم به کمتر از ٢٠سال هم نزول پیدا کند.
این زنگ خطر درحالی به صدا درآمده که ماده ۴ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان هرگونه دخالت افراد فاقد صلاحیت را در امر ساخت‌وساز منع کرده است.
محمد احمدی رئیس هیئت مدیره انجمن طراح و ناظر ساختمان در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: اگر قانون، قانون باشد می باید برای همه قابل اجرا باشد. طبق ماده ۴ قانون نظام مهندسی، یک شخص حقیقی باید در قالب دفتر فنی مشغول کار شود، اما این امر اتفاق نمی افتد.
وی ادامه می دهد: همچنین توافقنامه های غیرکارشناسی در جهت تضعیف شرکت ها صادر می شود که با وجود نامه نگاری های متعدد پاسخی در قبال آنها دریافت نکردیم.
عمر بالا برای سازندگان، صرف اقتصادی ندارد
اقبال شاکری عضو کمیسیون عمران شورای اسلامی شهر تهران در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به دلایل عمر کوتاه ساختمان ها در تهران و کلانشهرها می گوید: از نظر عمومی مهمترین دلیل این امر، ارزش افزده ساخت و ساز در کشور است، به طوری که اصلا صرف نمی کند که به عنوان مثال ساختمانی عمر ۵۰ ساله داشته باشد.
وی می گوید: شما اگر بعد از ۲۰ سال هم یک ساختمان را تخریب کنید، باز هم به لحاظ اقتصادی کلی سود کرده اید و به نفع شماست؛ با این حساب عامل اصلی را باید در مسائل اقتصادی دنبال کرد. هر چه عمر ساختمان کوتاهتر باشد، سود حاصل از آن بیشتر می شود.
این عضو شورای شهر تهران می افزاید: یکی از اصلی ترین انتقادهای ما بحث هدر رفت و به اصطلاح پرت مصالح در ساختمان هاست که بسیار بالاست، اما متاسفانه در شرایط فعلی سودآوری ساخت و ساز آن قدر بالاست که این نوع اسراف اصلا دیده نمی شود و برای همه تبدیل به شوخی است.
شاکری ادامه می دهد: دومین مطلب مهم در این زمینه، مصالح نامرغوب، اجرای بد و عدم نظارت صحیح است؛ این سه عامل هم در کار ساخت و ساز باعث کاهش جدی کیفیت شده است.
آغاز مشکل/ هر کس می تواند در حوزه ساخت و ساز ورود کند
محمد سالاری رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران نیز با انتقاد از عمر پایین ساختمان ها و کیفیت نامطلوب بسیاری از ساختمان های نوساز در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: ما در این زمینه مسئولیت سنگینی داریم، در واقع همه مجموعه های مرتبط مسئولیت خطیری دارند. متاسفانه ما هنوز شاهدیم در حوزه ساخت و ساز همه مردم بدون هیچ پیش نیازی می توانند ورود کرده و به ساخت و ساز اقدام کنند.
وی می افزاید: قسمت عمده سرمایه ملی در این حوزه به کار بسته می شود و قطعا ورود به آن نیاز به پیش نیازهایی دارد و باید توسط متخصصین این حوزه این امر صورت گیرد.
سالاری ادامه می دهد: الان بحث مجری های ذی صلاح پیش بینی شده اما عملیاتی نمی شود. البته این موضوع برای بناهای بالای ۲هزار متر عملیاتی می شود آن هم ناقص، از سوی دیگر مجریان به صورت تمام وقت در پروژه ها حضور ندارند. در زیر ۲هزار متر هم که اصلا مجری ذی صلاح نداریم. مجموع این ها می طلبد که ما اصلاحات جدی را در مقررات ملی ساختمان داشته باشیم.
بافت فرسوده مدرن را در مسکن مهر مشاهده می کنیم
این عضو شورای اسلامی شهر تهران در ادامه می گوید: مخصوصا در حوزه مسکن مهر متاسفانه عمر پایین ساختمان و مصالح نامرغوب را مشاهده می کنیم. ما در حوزه مسکن مهر شاهد ایجاد بافت های فرسوده مدرن هستیم. در شهر تهران هم متاسفانه شاهد هستیم که کیفیت واقعی ساخت و ساز هم به لحاظ مصالح استاندارد و هم تکنولوژی های نوین و هم نظارت درست و اجرای مناسب انجام نمی شود و به همین دلیل متوسط عمر ساختمان در کشور ما بسیار پایین است.
سالاری تاکید می کند: این موضوع یعنی ضایع کردن انرژی و سرمایه ملی کشور و نیروی متخصص که به نظر هم نمی رسد با توجه به سود فراوان در حوزه ساخت و ساز به این زودی ها رفع شود.
رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای شهر تهران اولین گام را برای اصلاح شرایط، بهره گیری از افراد متخصص در حوزه ساخت و ساز خواند و گفت: این فرهنگ باید نهادینه شود که ورود به حوزه باید فقط توسط مختصصان صورت گیرد.
وی ادامه می دهد: از سوی دیگر نظارت بر این متخصصان هم باید جدی باشد و با متخلف برخوردهای محکم تر صورت گیرد. نبود این ها باعث شده که کیفیت ساختمان ها بسیار پایین بیاید و عمر ساختمان های ما به یک هفتم و یک هشتم عمر مفید برسد.
سالاری تاکید می کند: اگرچه در سال های اخیر وضعیت از قبل بهتر شده است و این جا افتاده که اگر ساختمان خوب نسازند خریدار مناسب هم نخواهند داشت، اما تا رسیدن به نقطه مطلوب راه بسیاری در پیش است.
ساختمان سازی در کشور هنوز مدرن نشده است
مهیار فرنیا عضو هیئت مدیره نظام مهندسی تهران نیز در گفتگو با خبرنگار مهر در این باره می گوید: متأسفانه هنوز ساختمان سازی در کشورما به روش سنتی صورت می گیرد و استفاده از روش های مدرن هنوز نتوانسته به صورت جامع جابیفتد لذا عمده ساختمان سازی ها در ایران بومی و سنتی است.
این عضو هیئت مدیره نظام مهندسی تهران می افزاید: ما در تهران و در حوزه ساختمان سازی، شرکت های نوپایی داریم و قوانینی که توسط وزارت راه، شهرداری و نهادهای دیگر وضع می شود که باید براساس آنها، این شرکت ها را تقویت کنیم.
فرنیا ادامه می دهد: قانون نظام مهندسی در سال ۷۴ تصویب شد اما از آن زمان تاکنون شاهد آئین نامه های خلق الساعه هستیم خیلی از شرکت های حقوقی نمی توانند برنامه های بلند مدت داشته باشند. زیرا آئین نامه های جدید یک شبه صادر می شود. سوال من این است که چه کسانی از توسعه شرکت های حقوقی ساختمان آسیب می بینند؟
حسن قربانخوانی رئیس سازمان نظام مهندسی تهران نیز می گوید: ما ۸ هزار و ۶۰۰ پرونده ساخت و ساز در سال گذشته ارجاع دادیم این در حالی است که فقط ۱۵ هزار نیروی حقیقی در این حوزه وجود دارد. همین مقایسه نشان می دهد چقدر نیروی ما بیکار مانده است.
قربانخوانی با طرح این سوال که وضعیت اشتغال مهندسان ما چه می شود، می افزاید: یکی از ایرادات بزرگ ما بحث اجرای ساختمان است. هر کسی از هر صنفی اجازه دارد ساختمان بسازد الا مهندسان. باید برای برون رفت از این موانع اقدام کرد.
باید ناظران برتر معرفی شوند
«قوانین نظام مهندسی که مربوط به سال ۷۴ است»، موضوعی است که اقبال شاکری آن را از دایره اصلی برای کیفیت پایین ساختمان ها خارج می کند و می گوید: درست است که ما نیاز به قوانین جدید داریم اما همان قوانین سال ۷۴ هم متاسفانه رعایت نمی شود و نظارت ها درست و کیفی نیست.
رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران می افزاید: نظارت شهرداری نظارت شکلی است نه ماهیتی. اصل نظارت با نظام مهندسی است که متاسفانه نظارت ها خوب انجام نمی شود، در بسیاری مواقع دقت نمی شود و مهندسان ناظر وارد جزتیات نمی شوند؛ انگار کنترل از راه دور است. البته آن ها برای مصالح نامرغوب نمی توانند کاری کنند و این به تولیدکنندگان ما باز می گردد. درواقع در این دور تعداد مقصر بسیار بالاست.
شاکری می گوید: برای بالا بردن استاندارد نظارت باید پول خوب پرداخت شود. ممکن است ساخت یک ساختمان ۴ سال طول بکشد، در این شرایط ناظر هم باید منتظر باشد.
وی با اشاره به بیکار شدن مهندسان ناظر نیز می افزاید: متاسفانه میزان ساخت و ساز در کلانشهرها بویژه تهران یک سوم شده و حتی کمتر از این میزان رسیده است. رونق در بازار مسکن به دولت بستگی دارد که امیدواریم با سیاست های درست این حوزه را از رکود خارج سازد.
خروج از بافت فرسوده نیاز به جهادی همه جانبه دارد
این روزها یکی از تاکیدات شهرداری و دولت، خروج از بافت فرسوده است. عبادالله فتح اللهی مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران می گوید نوسازی بافت های فرسوده به جهادی همه جانبه نیاز دارد و با صرف شعار دادن و ابراز احساسات نیز حل نخواهد شد. استمرار، توجه، نگاه سیستمی و مطالبه گری عمومی در حل معضلات و مشکلات نوسازی در بافت های فرسوده ضروری و حائز اهمیت است.
اما واقعیت این است که در کنار توجه به این موضوع و تمرکز بر آن نیاز است که ساختمان های جدید هم آن قدر کارآیی داشته باشند و عمر مفیدشان به میزانی باشد که خود آن ها تبدیل به بحرانی برای آینده نشوند.
