این روزها دغدغه سپرده‌گذاران آن هم آن دسته از افرادی که پس‌اندازهای خرد و اندک دارند که حاصل تلاش بی وقفه آنها در اوضاع بد اقتصادی است، نگران از اخباری هستند که اگرچه بر پایه شایعات بی‌اساس در میان مردم دست به دست می‌شود، اما به هرحال بر روی آنها هم تاثیر گذاشته و خواسته یا ناخواسته ذهن آن ها را نسبت به سپرده‌های بانکی خود، دچار دغدغه می‌کند. از همه بدتر این است که سپرده گذاران هنوز نمی دانند که سپرده هایشان البته اگر کمتر از صد میلیون تومان باشد، از سوی صندوق ضمانت سپرده ها تضمین شده است.
شاید اگر هر سپرده گذاری این موضوع را بداند که اگر سپرده ای کمتر از ۱۰۰ میلیون تومان آن هم در نظام بانکی یا موسسات اعتباری مجاز که نامشان از سوی بانک مرکزی اعلام شده است، داشته باشد، نباید نگران باشند، کمتر دل به شایعاتی بسپارند که آنها را نسبت به سپرده‌هایشان نگران می‌کند. اما واقعیت این است که سپرده گذاران کمتر به حقوق خود آشنا هستند و همین امر هم سبب می‌شود که با انتشار یک شایعه، خود را به شعبی برسانند که در آن سپرده‌ای دارند و دل نگران باشند که تکلیف سپرده‌هایشان چه می‌شود. محمد طالبی، مدیرعامل صندوق ضمانت سپرده‌ها، جزئیات شیوه تضمین سپرده‌های بانکی را تشریح کرده است:
بسیاری از سپرده‌گذاران به خصوص آن دسته از افرادی که سرمایه‌های خردشان را به دست سیستم بانکی و موسسات اعتباری سپرده‌اند، این روزها نگران از آینده سپرده‌های خود هستند. شاید هم کمتر از فرآیند کاری صندوق ضمانت سپرده‌ها اطلاع داشته باشند که به هرحال، سپرده‌های آن ها البته به شرط اینکه کمتر از صد میلیون تومان باشد، از سوی این صندوق ضمانت شده است. فرآیند کار این صندوق چه گونه است؟
- محمد طالبی: هدف از تأسیس صندوق ضمانت سپرده‌ها به موجب ماده (۹۵) قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، تضمین بازپرداخت وجوه متعلق به سپرده‌گذاران بانک‌ها و سایر مؤسسات اعتباری در صورت ورشکستگی است. حسب بند "ب" ماده (۹۵) قانون فوق، عضویت کلیه بانک‌ها و سایر مؤسسات اعتباری در صندوق ضمانت سپرده‌ها الزامی است. به موجب ماده (۵ ) اساسنامه صندوق، وظیفه ضمانت سپرده‌های ریالی و ارزی هر شخص در هر مؤسسه اعتباری بر عهده این صندوق است و سقف تضمین برای هر یک از سپرده‌گذاران مؤسسه اعتباری به پیشنهاد هیأت امنای صندوق، به تصویب هیأت وزیران می‌رسد که هم‌اکنون سقف مزبور برای مجموع سپرده‌های هر شخص در هر مؤسسه اعتباری یک میلیارد ریال است. به عبارت دیگر، چنانچه به موجب حکم دادگاه، ورشکستگی مؤسسه اعتباری اعلام شود، صندوق ضمانت سپرده‌ها موظف است وجوه سپرده‌های مشمول ضمانت را تا سقف تضمین از طریق یکی از مؤسسات اعتباری و ظرف ۲۰ روز پس از اعلام کمیته اضطرار بر اساس دستورالعملی که به تصویب هیأت امناء می‌رسد، پرداخت کند. صندوق در همین رابطه، حق‌عضویت‌هایی را در چارچوب مصوبات هیأت وزیران تحت عنوان حق‌عضویت اولیه، سالانه و خاص از بانک‌ها و سایر مؤسسات اعتباری مطالبه می‌کند. البته در مواقعی که منابع صندوق آزاد بوده و تعهدی بر ذمه صندوق وجود نداشته باشد، صندوق می‌تواند در اوراق مالی تحت تضمین دولت و یا بانک مرکزی حداکثر تا میزان ۷۰ درصد منابع خود سرمایه‌گذاری کند. که از این محل نیز منابعی برای صندوق ایجاد می‌شود؛ همواره ۳۰ درصد از مانده منابع صندوق تحت هیچ عنوان نمی‌بایست سرمایه‌گذاری گردد و به همراه سایر منابع صندوق که صرف سرمایه‌گذاری نشده است، می‌بایست در حسابی نزد بانک مرکزی نگهداری شود. نکته دیگر این است که صندوق ضمانت سپرده‌ها به میزان پرداخت‌هایی که به سپرده‌گذاران مؤسسه اعتباری ورشکسته انجام می‌دهد، جزء بستانکاران مؤسسه اعتباری ذی‌ربط قرار می‌گیرد.
هم‌اکنون سقف ضمانت برای مجموع سپرده‌های هر شخص در هر مؤسسه اعتباری یک میلیارد ریال است. چنانچه به موجب حکم دادگاه، ورشکستگی مؤسسه اعتباری اعلام شود، صندوق ضمانت سپرده‌ها موظف است وجوه سپرده‌های مشمول ضمانت را تا سقف تضمین از طریق یکی از مؤسسات اعتباری و ظرف ۲۰ روز پس از اعلام کمیته اضطرار پرداخت کند.* آیا مذاکراتی برای افزایش سقف ضمانت انجام شده است؟
- از آن‌جاکه هدف از تأسیس صندوق ضمانت سپرده‌ها تضمین بازپرداخت سپرده‌های سپرده‌گذاران خرد با کمترین هزینه است، لذا بیشترین پوشش تعداد سپرده‌گذاران با صرف کمترین منابع، یکی از اهداف مورد نظر در تعیین سقف تضمین می‌باشد. با توجه به ساختار توزیع مبالغ سپرده‌ها در شبکه بانکی کشور، با مبلغ یک میلیارد ریال سقف تضمین می‌توان بالغ بر ۹۹.۷ درصد آحاد سپرده‌گذاران را پوشش داد.
* این صندوق با چه مکانیزمی به سپرده‌گذاران اطمینان می‌دهد که سپرده‌های آنها تضمین شده است؟
- ضمانت صندوق به پشتوانه قانون است و به موجب قانون، امر تضمین بازپرداخت سپرده‌های مشمول تضمین بر عهده این صندوق است؛ بنابراین صندوق ضمانت سپرده‌ها با منابعی که از طریق دریافت حق‌عضویت‌ها از مؤسسات اعتباری و سود سرمایه‌گذاری‌های خود بدست می‌آورد، نسبت به ایفای تعهدات خود که همانا بازپرداخت وجوه سپرده‌های تضمین شده است، در چارچوب مصوبات هیأت امناء و پس از اعلام کمیته اضطرار اقدام کند. به هر حال چنانچه منابع صندوق تکافوی بازپرداخت سپرده‌گذاران مؤسسه ورشکسته‌ای نشود، صندوق می‌تواند از طریق اخذ پیش از موعد حق عضویت سالانه از مؤسسات اعتباری، اقدام نماید. همچنین، در صورت عدم تکافوی منابع صندوق، پس از تأیید هیأت عامل بانک مرکزی و تصویب هیأت وزیران، منابع مورد نیاز صندوق به صورت تسهیلات از بانک مرکزی تأمین خواهد شد. در عین حال، علاوه براین‌که توان بازپرداخت سپرده‌ها از سوی صندوق ضمانت سپرده‌ها امنیت خاطر سپرده‌گذاران را تأمین می‌کند. وجود و حضور کارآمد صندوق ضمانت سپرده‌ها به عنوان یکی از ارکان شبکه ثبات مالی در بازار پول نیز اطمینان بخش سپرده گذاران است.
* برای گسترش حوزه فعالیت‌های صندوق چه برنامه‌هایی تدوین شده است؟
- با توجه به اینکه صندوق‌های ضمانت سپرده به عنوان یک رکن از ارکان شبکه ثبات مالی محسوب می‌شوند که ماموریت اصلی آن تامین ثبات مالی است، با مطالعات جامعی که در این رابطه انجام داده‌ایم طرحی را برای ارتقاء جایگاه صندوق تدارک دیده‌ایم که جایگاه صندوق از آن‌چه که در قانون فعلی دیده شده است، در صورت تأیید دولت و مجلس فراتر می‌رود. بنابراین مهم‌ترین برنامه ما تحکیم جایگاه بلندمدت صندوق و رفع نواقص قانونی و تکمیل بستر قانونی است. قانون فعلی صندوق ضمانت سپرده ها یک ماده در برنامه پنج ساله پنجم توسعه بوده است. براین اساس، فعالیت این صندوق از چند سال پیش آغاز شده و در حال حاضر با توجه به دریافت حق عضویت ها می تواند به وظیفه تعریف شده خود که همان بازپرداخت سپرده های مردمی است بپردازد با این وجود و با هدف تحکیم پشتوانه قانونی این صندوق، فصلی تحت عنوان "صندوق ضمانت سپرده ها" در پیش نویس لایحه قانونی بانکداری پیش بینی شده است که طی آن تلاش شده اختیارات و دامنه عمل صندوق افزایش یابد. ضمانت اجرای کافی برای پرداخت به موقع حق عضویت ها از موسسات اعتباری مقرر شود، منابع صندوق تقویت و امکان تبادل اطلاعات با نهادهای ناظر مالی به ویژه بانک مرکزی بیشتر فراهم شود. همچنین برنامه کوتاه‌مدت صندوق در شرایط مقرر شده قانونی فعلی، استقرار سامانه‌های الکترونیکی لازم مانند سامانه‌های سرمایه‌گذاری و حق‌عضویت به‌منظور تسهیل فرآیندها و نظام‌های عملیاتی صندوق است و نیز استقرار رویه‌های لازم برای ارزیابی توانمندی سامانه‌های الکترونیکی مؤسسات اعتباری عضو برای پاسخگویی به نیازها در زمان‌های احتمالی و حداقل کردن زحمت سپرده‌گذاران برای دسترسی به سپرده‌ها است؛ علاوه برآن طراحی و اجرای سامانه الکترونیکی پایش ثبات مالی و استحکام مؤسسات اعتباری عضو نیز مورد توجه است. در این رابطه داشبوردهای مدیریتی اولیه طراحی و در حال تکمیل است. همکاری با بانک مرکزی در طراحی نظام گزیر برای جلوگیری و حداقل‌سازی صدمات ناشی از ورشکستگی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و در صورت ضرورت ایفای نقش‌هایی که در این رابطه به صندوق ضمانت سپرده‌ها محول می‌شود. از دیگر برنامه ها و اقداماتی است که مدنظر صندوق قرار دارد.
