پژوهشی با عنوان «نگرش مردم به ازدواج موقت» توسط دکتر خدابخش احمدی دکترای مشاوره و مدرس دانشگاه علوم پزشکی بقیه اللّه(عج) انجام شده که در سال 1390 در فصل‌نامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی منتشر شده است. در این پژوهش، محقق تلاش کرده است تا نگاه جامعه به مقوله ازدواج موقت را مورد بررسی قرار دهد.
در طی این پژوهش محقق به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤالات برآمده است که: نوع نگرش مردم نسبت به ازدواج موقت چگونه است؟ میزان تمایل به ازدواج موقت چقدر است؟ چه کسانی بیشتر تمایل به ازدواج موقت دارند و افراد برای ازدواج موقت چه محدودیت‌هایی را احساس می‌کنند؟
این تحقیق به روش توصیفی انجام شده و جامعه آماری آن ساکنین شهر تهران است. بدین منظور تعداد 400 نفر بر حسب توزیع جغرافیایی از مناطق مختلف جغرافیایی شهر (شمال شهر، مرکز شهر، جنوب شهر و حومه شهر) انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها نیز از ابزار پرسش‌نامه استفاده شده است. این پرسش‌نامه شامل 30 ماده نگرش‌سنجی بوده و این مواد در شش محور در ارتباط با ازدواج موقت تدوین شدند.
محورهای این پرسش‌نامه عبارت بودند از: اثرات خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و بین‌المللی ازدواج موقت، ارضای نیازهای جنسی و ابعاد مذهبی ازدواج موقت. همچنین پرسش‌نامه جمع‌آوری اطلاعات شامل اطلاعات دموگرافیک، وضعیت و سابقه ازدواج موقت در خانواده و اقوام، محدودیت‌های ازدواج موقت، تمایل به ازدواج موقت و میزان آشنایی با قوانین ازدواج موقت است.
نتایج
داده‌های حاصل از بررسی ویژگی‌های دموگرافیک جمعیت مورد بررسی نشان داد که از مجموع 395 نفر از افراد مورد بررسی، 50.4 درصد مرد، 49.4 درصد زن و 51.9 درصد متأهل، 48.1 درصد مجرد بودند.
از نظر شرایط تحصیلی نیز حدود 80 درصد دیپلم و لیسانس داشته؛ 33.7 درصد محصل، 28.1 درصد کارمند، 17.2 درصد در شغل آزاد و 15.7 درصد خانه‌دار بودند. همچنین از نظر موقعیت جغرافیایی محل سکونت، 21 درصد در شمال شهر، 47.3 درصد در جنوب شهر، 29.4 درصد در مرکز شهر و 2.3 درصد در حاشیه شهر (شهرک‌ها) سکونت داشتند و از نظر وضع اقتصادی 62.5 درصد وضعیت متوسط، 25.6 درصد خوب و 12 درصد ضعیف بودند.
حدود 25 درصد از پاسخ‌گویان برای ازدواج موقت اعلام آمادگی کردند
نتایج توصیفی وضعیت ازدواج موقت در بین جمعیت مورد بررسی نشان داد که در خانواده و اقوام 9.1 درصد از جمعیت مورد بررسی، سابقه ازدواج موقت وجود دارد که حدود 3.8 درصد آن مربوط به خانواده اصلی است. ازطرفی حدود 25 درصد از جمعیت مورد بررسی برای ازدواج موقت اعلام آمادگی کرده‌اند، این در حالی است که حدود 50 درصد از جمعیت نسبت به قوانین ازدواج موقت اظهار بی‌اطلاعی کرده و فقط 15 درصد اظهار داشته‌اند که نسبت به این قوانین آگاهی مناسبی دارند.
فرهنگ جامعه و مخالفت خانواده؛ مهم‌ترین مواتع ازدواج موقت
همچنین جمعیت مورد بررسی مهم‌ترین موانع ازدواج موقت را به ترتیب فرهنگ جامعه (33.4 درصد)، مخالفت خانواده‌ها (18.5 درصد)، مخالفت عقلایی (16.5 درصد) و مخالفت همسر ( 13.7 درصد )، ذکر کرده‌اند.
از میان 30 عبارت نگرشی در مورد ازدواج موقت، بیش‌ترین نمرات مربوط به مواردی از این قبیل بود که: ازدواج مجدد راهی برای جلوگیری از روابط پنهان و نامشروع جوانان است (3.29)، ازدواج موقت یک راه شرعی، اسلامی و مجاز است (3.13)، موجب کاهش ناامنی و تجاوز به عنف نسبت به زنان می‌شود (30.8)، موجب جلوگیری از انحراف جنسی جوانان می‌شود (2.99)، راهی برای جلوگیری از فحشاء است (2.98)، می‌تواند زمینه‌ساز ازدواج دائمی شود (2.96)، روشی جامعه‌پسند برای ارضای غریزه جنسی است (2.90) و یک الگوی مناسب در ازدواج است( 2.74).
گرایش بیشتر مردان و افراد مجرد به ازدواج موقت
مقایسه طرز نگرش نسبت به ازدواج موقت در بین گروه‌های جمعیتی نشان داد که مردان بیش از زنان، افراد مجرد بیش از افراد متأهل، افراد شاغل به کار بیش از افراد شاغل به تحصیل و خانه‌دار، افراد ساکن در جنوب شهر بیش از افراد ساکن در سایر مناطق جغرافیایی شهر و همچنین افرادی که در خانواده و اقوام آنها سابقه ازدواج موقت وجود دارد بیش از سایرین؛ نسبت به ازدواج موقت گرایش دارند. همچنین ملاحظه شد که وضع اقتصادی افراد در طرز نگرش آنها نسبت به ازدواج موقت تأثیری ندارد.
ازطرفی بررسی رتبه‌ای 6 بعد نگرش نسبت به ازدواج موقت نشان د اد که ابعاد مذهبی ازدواج بالاترین نمره را دارد (2.90)، پس از آن به ترتیب اثرات بازدارندگی از آسیب‌های اجتماعی (2.67) و روشی مناسب برای ارضای نیازهای جنسی (2.62) قرار دارد.
میزان شیوع ازدواج موقت حدود 9 درصد است
علی‌رغم این که 25 درصد از جمعیت مورد بررسی گرایش به ازدواج موقت دارند، ولی می‌توان گفت که میزان شیوع این ازدواج در جامعه مورد بررسی احتمالاً حدود 9 درصد باشد. دلایل توسعه و گسترش کم این نوع ازدواج موانعی است که در جامعه وجود دارد و مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از موانع فرهنگی و خانواده که از سوی حدود 70 درصد جمعیت ابراز شده است.
وضعیت موجود ازدواج موقت بیشتر به نفع مردان است
هرچند ازدواج موقت نیز نوعی ازدواج چندهمسری است، ولی معمولاً در عرف عمومی چندهمسری به ازدواج‌های دائمی اطلاق می‌شود. به خاطر وجود شرایط سهل‌تر در ازدواج‌های موقت انتظار می‌رود پذیرش و گرایش عمومی به انجام آن بیشتر باشد، ولی محدودیت‌های آن حداقل کم‌تر از محدودیت‌های چندهمسری نیست. شاید بخشی از محدودیت‌های موجود در ترویج ازدواج موقت شیوه عمل به آن در سال‌های گذشته باشد که صرفاً منافع مردان را دنبال کرده است. شاید به همین دلیل است که مطابق نتایج پژوهش حاضر، مردان بیشتر از زنان به ازدواج موقت گرایش و نگرش مثبت دارند. می‌توان گفت که وضعیت موجود ازدواج موقت بیشتر به نفع مردان است.
چرا افراد مجرد گرایش بیشتری به ازدواج موقت دارند؟
از سویی دیگر ملاحظه شد که افراد مجرد بیشتر از افراد متأهل نسبت به ازدواج موقت گرایش و نگرش مثبت دارند. این یافته در چند بعد قابل بررسی است. اولاً زنان متأهل که یک‌چهارم جمعیت نمونه تحقیق را تشکیل داده‌اند، دیگر امکان ازدواج موقت ندارند و از سویی دیگر زنان نسبت به ازدواج موقت کم‌تر نگرش مثبت نشان می‌دهند، ثانیاً مردان متأهل با توجه به داشتن همسر و فرزند؛ هم نیاز کمی برای ازدواج موقت دارند و هم موانع جدی برای این کار دارند و ازدواج موقت برای آنان می‌تواند تهدیدی برای ازدواج قبلی و دائمی‌شان باشد. ثالثاً سن ازدواج در جامعه رو به افزایش است و در حال حاضر بیشتر جوانان قبل از 25 سالگی امکان ازدواج ندارند، یا مشغول تحصیل هستند و یا از نظر اقتصادی یا اشتغال، با محدودیت مواجه‌اند؛ در حالی‌که حداقل از سن 15 سالگی به بلوغ جنسی رسیده‌اند.
