36 سال از 21 خرداد سال 1360 می گذرد؛ روزی که امام خمینی (ره) به عنوان رهبر انقلاب اسلامی، پس از عزل بنی صدر از فرماندهی نیروهای مسلح، سرلشکر ولی الله فلاحی را به عنوان فرماندهی جدید منصوب کردند؛ ما در این گزارش قصد داریم به علل برکناری بنی صدر از فرماندهی نیروهای مسلح پرداخته و تفاوت عملیاتی سرلشکر فلاحی با بنی صدر را بیان کنیم؛
بی اعتنایی بنی‌صدر به هشدارهای آغاز جنگ
بنی صدر قبل از آغاز هجوم ارتش بعث عراق به کشورمان، بارها و بارها نسبت به هشدارهای مکرر در مورد حمله قریب الوقوع از سوی مقامات و اعضای شورای عالی دفاع، بی اعتنایی کرده بود.
حدود 10 روز قبل از شروع جنگ تحمیلی، جلسه ای با حضور بنی‌صدر، اعضای شورای عالی دفاع، محمد علی رجایی نخست وزیر، محمد بروجردی فرمانده سپاه غرب کشور، ناصر کاظمی و رحیم صفوی در ستاد لشکر 81 زرهی کرمانشاه تشکیل شد. در این جلسه محمد بروجردی خطاب به بنی صدر گفت: «تحلیل ما این است که عراق می خواهد به ایران حمله کند و باید آمادگی لازم را برای دفاع داشته باشیم و بدانیم که جنگ می خواهد آغاز شود» ؛ بنی صدر با لحن تمسخر آمیزی پاسخ داد: «شما سپاهی ها اصلاً نمی دانید که جنگ چگونه آغاز می شود . برای آغاز جنگ، باید موازنه قدرت در سطح بین الملل به هم بخورد ... شما اصلاً درک سیاسی ندارید. همین کردستان را آرام کنید و کاری هم به مسئله جنگ نداشته باشید».
بعد از این جلسه ، بنی صدر به منطقه دهلران رفت و در مصاحبه‌ای اعلام کرد: « ما در شهر مرزی دهلران هستیم . این شایعاتی که می گویند عراق می خواهد به ایران حمله کند ، تنها برای به هم ریختن جو داخلی کشور است».
سردار غلامپور با اشاره به همین جلسه بنی صدر با فرماندهان سپاه در کرمانشاه ، می گوید: «پس از آنکه کاظمی و بروجردی گزارش دادند، بنی صدر در آن جلسه بچه های ما را توده ای خطاب کرد و گفت که شما می خواهید عراق را تحریک کنید . شما دارید این گزارشات را می دهید که ما را تضعیف کنید»..
علی شمخانی فرمانده سابق سپاه خوزستان نیز طی سخنانی نقل می‌کند که وقتی احتمال بروز جنگ به دلیل تحرکات مرزی و بعضی اطلاعات استخباراتی، به مسئولان رده بالای کشور منتقل می شد ، آقای بنی صدر می گفت «اگر شما در مرز حضور پیدا نکنید ، عراقی ها حمله نمی کنند». این جمله ای است که من خودم از ایشان شنیدم.
شهید محمد ابراهیم همت نیز در تحلیل دوران فرماندهی بنی صدر بر مجموعه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران گفته بود: «قبل از جنگ، برادران سپاه در مناطق غرب و جنوب ، به دفعات مکرر اخطار می کردند که عراق چند ماهی است نیروهایش را در مرز جابه جا کرده است؛ اما هر بار که ما این مطالب را می گفتیم، بنی صدر و عوامل دست نشانده او در ارتش می گفتند: چنین چیزی امکان ندارد. عراق غلط می کند به ایران حمله کند».
تِز نظامی بنی‌صدر
بنی صدر در مقام فرماندهی کل قوا، معتقد به جنگیدن به شیوه اشکانیان بود یعنی نیروی دشمن به درون مرز کشیده شده، سپس محاصره و نابود گردد. این سیاست نظامی، باعث اشغال نقاط وسیعی از اراضی ایران اسلامی توسط ارتش متجاوز بعث شد و بر اثر عدم ارسال مهمات و نیرو به خط مقدم، نیروهای ایران اسلامی علی رغم جانفشانیها و حماسه آفرینیهای مثال زدنی، مجبور به عقبنشینی شدند؛ بنی صدر می گفت باید زمین بدهیم تا زمان بگیریم.
به سپاه و بسیج اسلحه ندهید
یکی از اقدامات بنی صدر برای تضعیف نیروهای مدافع انقلاب و بازکردن راه پیشروی نیروهای عراقی آن بود که به ارتش گفته بود بدون دستور او به سپاه و بسیج اسلحه ندهند.
امیر سرتیپ ناصر آراسته جانشین مشاورین نظامی فرمانده کل قوا طی مصاحبه ای در مورد دستور بنی صدر برای ندادن اسلحه به سپاه و بسیج می گوید: «بنی صدر رسماً به ارتش می گفت که به سپاه و بسیج اسلحه ندهید».
بنی‌صدر به گزارش‌های ما اعتنا نمی‌کرد
سردار اسماعیل کوثری فرمانده سابق لشکر 27 محمد رسول الله (ص) در مورد بی اعتنایی بنی صدر نسبت به هشدارهایی که در مورد حمله عراق داده می‌شد، اظهار کرد: «پنج روز قبل از شروع جنگ تحمیلی، خبرهایی را که به مرکز می‌آمد دسته‌بندی می‌کردیم و برای رئیس شورای عالی دفاع که در آن موقع بنی‌صدر بود، می فرستادیم؛ با وجود اینکه در گزارش‌ها آمده بود که نیروهای ما ارتش عراق را تحت نظر دارند و آنها به طور قطع به ما حمله خواهند کرد، اما بنی صدر به این گزارش ها توجهی نمی کرد.
وی با بیان اینکه بها ندادن به نیروهای مردمی و عدم توجه به سپاه، بزرگترین ضعف بنی صدر در اداره جنگ بود، گفت: اگر از همان آغاز جنگ بنی صدر به سپاه و بسیج میدان می داد، قطعا وضعیت نبرد در سال اول هجوم ارتش بعث به ایران اسلامی به نحو دیگری پیش می رفت.
فرمانده سابق لشکر 27 محمد رسول الله (ص) یادآور شد: به خاطر دارم که حاج احمد متوسلیان در رابطه با بنی صدر مواضعی بسیار قاطعانه و انقلابی داشت و بنی صدر هم از این اظهارات حاج احمد بسیار عصبانی بود و حتی این اعتراض خود را به نزد امام خمینی (ره) هم برد.
سردار کوثری با بیان اینکه خیانت افرادی مثل بنی صدر و عوامل وابسته به استکبار و آمریکا در زمان جنگ غیر قابل انکار نیست، گفت: بدون شک تاریخ خیانت افرادی مثل بنی صدر را که در ریختن خون بسیاری از ایرانیان در هشت سال جنگ تحمیلی دست داشته است را فراموش نخواهد کرد.
نقش بنی‌صدر در واقعه طبس
از سوی دیگر خیانت و همکاری بنی صدر با آمریکایی‌ها در ماجرای واقعه طبس در تاریخ 5 اردیبهشت 1359 راه را برای اخراج بنی صدر از مجموعه قدرت هر چه بیشتر هموار کرد.
در ماجرای طبس می‌توان به تلاش‌های فرماندهان ارتش برای ایجاد اختلال در پوشش راداری کشور و همچنین بی دفاع کردن فرودگاه‌ها اشاره کرد؛ این فرماندهان ارتش به دستور بنی صدر اقدامات خود را انجام می دادند.
برهمین مبنا و طبق اسناد به دست آمده و بر اساس امریۀ شماره 256ـ 16ـ 412 مورخ 3 اردیبهشت 59 از حوزۀ معاونت عملیاتی و پدافند هوایی، توپ‌های 23 میلیمتری ضد هوایی مستقر در تهران، شیراز، مشهد و بابلسر با کلیۀ تجهیزات برای رفع خطر کامل از عملیات امریکا به عنوان مأموریت از منطقه دور شده بودند و توپ‌های ضد هوایی فرودگاه مهرآباد و پادگان منظریۀ قم نیز به طور کامل برداشته شده بودند.
پس از واقعه طبس نیز فرمانده نیروی هوایی به دستور بنی صدر، هواپیماهای باقیمانده آمریکا در صحرای طبس را بمباران کرد تا اسناد وابستگی بنی صدر به آمریکا فاش نشود؛ بنی صدر شخصا مسئولیت این بمباران را قبول کرد؛ با گذشت چند روز از این واقعه، بنی صدر، بهمن باقری فرمانده نیروی هوایی وقت را برکنار کرد و بعد از مدتی کوتاه او را به سرپرستی هواپیمایی کشور منصوب کرد؛ بهمن باقری که در همان زمان توسط حاکم شرع دادگاه‌های ویژه ارتش ممنوع‌الخروج شد، 22 شهریور 59 هنگامی که قصد داشت با پرواز ایرفرانس از کشور خارج شود، توسط گروه ضربت پاسداران مستقر در فرودگاه مهرآباد دستگیر شد.
عزل بنی‌صدر از فرماندهی نیروهای مسلح
بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی در بیستم خرداد 1360 مصادف با هفتم شعبان 1401 ، پس از مشورت با مسؤولان متعهد کشور، طی حکم کوتاهی، ابوالحسن بنی صدر را از فرماندهی کل قوا که به نیابت از ولی فقیه در اختیار داشت، عزل کردند.
در حکم تاریخی امام خمینی (ره) آمده است:
«بسم الله الرحمن الرحیم
ستاد مشترک نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران
آقای ابوالحسن بنی‌صدر از فرماندهی نیروهای مسلح برکنار شده‌اند.
روح الله الموسوی الخمینی»
تفویض اختیارات فرماندهی کل قوا
در پی عزل بنی صدر از فرماندهی کل قوا به دلیل کارشکنی‌های آشکار او در اداره امور جنگ با دشمن متجاوز بعثی، امام خمینی (ره) طی حکمی اختیارات جانشینی فرماندهی کل قوا را به سرلشکر فلاحی تفویض کردند؛ متن این حکم به شرح زیر است:
«بسم الله الرحمن الرحیم
تیمسار ولی‌الله فلاحی جانشین رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران تا تعیین تکلیف جانشین فرماندهی نیروهای مسلح ستاد مشترک مجاز است با استفاده از اختیارات مقام رهبری، مأموریت‌های محوله را انجام دهد.
روح‌الله الموسوی الخمینی
21 خرداد 1360»
تفاوت رویکرد سرلشکر فلاحی با بنی‌صدر
عدم استفاده از توان سپاه و نیروهای مردمی، مهمترین ضعف تعمدی بنی صدر در مقام فرماندهی نیروهای مسلح بود؛ بلافاصله پس از عزل بنی صدر از این مقام و تفویض اختیارات به سرلشکر فلاحی، عملیات ثامن الائمه در تاریخ 5 مرداد 1360 با حضور سپاه و ارتش و طرح ریزی مشترک فرماندهان این دو نهاد انجام شد که در نتیجه آن شهر آبادان در تاریخ 5 مهر پس از یک سال محاصره آزاد شد.
شهادت سرلشکر فلاحی
تنها 2 روز بعد از شکست حصر آبادان، سرلشکر فلاحی به همراه چند تن از فرماندهان باتجربه همچون شهید نامجو، شهید فکوری، شهید جهان آرا و شهید کلاهدوز عازم تهران می شوند تا گزارش شکست حصر آبادان را به امام خمینی (ره) ارائه دهند؛ از آنجا که هواپیمای آنها نقص فنی پیدا کرده بود، ناگریز بر می گردند در همان روز سوار یک فروند هواپیمای ترابری سی- 130 که رهسپار تهران بود، شوند. در ساعت 18:43 به دلیل اتصالی برق هواپیما، چهار موتور هواپیما در نزدیکی تهران از کار می‌افتد و در جنوب غربی منطقه کهریزک، پس از فرود، بر روی زمین آتش می‌گیرد و سرنشینان آن به جز خلبان و کمک خلبان شهید می‌شوند.
اقدامات نظامی بنی صدر در جریان 16 ماه ریاست جمهوری اش، اعم از بی توجهی به هشدارهای آغاز جنگ، بها ندادن به سپاه، عدم تحویل اسلحه به نیروهای مردمی و سپاه و همچنین مشارکت در ورود هواپیمای آمریکایی به ایران در واقعه طبس، همه و همه بیانگر خیانت‌های او در حساس ترین برهه انقلاب اسلامی است؛ خیانت‌هایی که کمترین پاسخ به آن عزل از سمت فرماندهی نیروهای مسلح کشور بود. به اعتقاد اکثر فرماندهان و صاحب نظران دفاع مقدس، عزل بنی صدر موجب آغاز قدرتمند روند فتوحات رزمندگان در مبارزه با ارتش بعث شد.
