ورشکستگی بیمه ها با اجرای طرح تحول سلامت/ علت سکوت رسانه ملی چیست؟

در مناظره اجتماعی بین نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری که جمعه گذشته در سازمان صدا و سیما برگزار شد، موضوعات مختلف از ازدواج، اشتغال و مسکن گرفته تا حاشیه نشینی، ورزش و محیط زیست مورد بحث و بررسی قرار گرفت. اما در کمال تعجب، موضوع سلامت به صورت کامل نادیده گرفته شد.

این اقدام رسانه ملی به شدت عجیب و مشکوک بود زیرا موضوع سلامت قطعا یکی از مهمترین موضوعات اجتماعی کشور به‌خصوص در چهار سال اخیر است و با هیچ منطقی نمی توان پذیرفت که این موضوع از دید تهیه کنندگان مناظره تلویزیونی جمعه به دور مانده باشد یا مثلا به دلیل کمبود وقت، فرصت بررسی این موضوع در این مناظره فراهم نشده باشد.

در واقع، به جرات می توان ادعا کرد که نادیده گرفته شدن موضوع سلامت در مناظره اجتماعی بین نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری یک اقدام عمدی توسط رسانه ملی بوده است. حال این سوال مطرح می شود که چرا رسانه ملی دست به چنین اقدامی زده است؟

پاسخ دادن به این سوال با نگاهی به عملکرد رسانه ملی در حوزه سلامت در دولت روحانی بسیار آسان است.

سازمان صدا و سیما سابقه‌ای سراسر لاپوشانی و ریپرتاژگونه ای از عملکرد دولت یازدهم در حوزه سلامت دارد. همین موضوع نیز باعث شده است که مردم از واقعیات نظام سلامت مطلع نشوند و عملکرد این دولت در حوزه سلامت از معرض نقد دور بماند و حسن روحانی یا کاندیدای پوششی او (اسحاق جهانگیری) بتوانند با خیال راحت عملکرد فاجعه‌بار خود در نظام سلامت را به عنوان دست‌آورد دولت یازدهم مطرح کنند و برای خود در انتخابات 29 اردیبهشت ماه رای جمع کنند.

در واقع، به خاطر همین پاس گل مهم رسانه ملی به دولت روحانی که حتی در مناظره اجتماعی 8 اردیبهشت ماه هم ادامه داشت، هنوز مردم نمی دانند «طرح تحول سلامت» که بزرگترین و مهمترین طرح دولت یازدهم در حوزه اجتماعی چه تبعات فاجعه باری داشته است و ادامه این طرح یکی از مهمترین مشکلات دولت دوازدهم خواهد بود.

به صورت خلاصه، سازمان صدا و سیما نمی خواهد مردم مطلع شوند که دولت روحانی در بن بست عجیب و پیچیده ای قرار گرفته است زیرا نه با توجه به مزایای اجرای طرح تحول سلامت و انتظارات ایجاد شده به خاطر اجرای این طرح، توان توقف اجرای آن را دارد و می تواند هزینه های اجتماعی همچین اقدامی را بپذیرد و نه از لحاظ اقتصادی توان تامین منابع مالی لازم برای تداوم اجرای طرح تحول سلامت را دارد.

علی نوبخت حقیقی، رئیس کمیسیون بهداشت ودرمان مجلس شورای اسلامی و برادر رئیس سازمان برنامه و بودجه در مصاحبه با روزنامه سپید (روزنامه تخصصی حوزه سلامت) در تاریخ 20 آبان ماه درباره وضعیت فاجعه بار این طرح گفت: « 100درصد باید در طرح تحول سلامت، اصلاحات جدی انجام شود. کشور هم مطلقا چنین منابعی در اختیار ندارد. با توجه به محدودیت منابع مالی، طرح تحول سلامت به این شکل، غیرقابل تداوم است». عضو فراکسیون امید مجلس دهم در این مصاحبه صراحتا خواستار محدود کردن پشتیبانی بدون حد و مرز بیمه ها از اجرای طرح تحول سلامت شد و افزود: «اگر جز این باشد، این خزانه کشش ندارد. حالا ممکن است دولت اراده کند و مثلا از منابع دیگری که دراختیار دارد، به این بخش تزریق کند. خودشان می‌دانند. ولی من می‌دانم که اگر کف این چاه را نبندیم و ته نداشته باشد، هرچه درآن بریزیم، جواب نمی‌دهد».

کمیسیون بهداشت ودرمان مجلس در پایان این مصاحبه گفت: «من به کرات گفته‌ام که طرح تحول سلامت، عجولانه، بدون مطالعه و به یکباره در سراسر کشور آغاز شد. همین‌ها عواملی شده که مملکت را دچار آسیب می‌کند».

افزایش پرداختی مطلق مردم در حوزه سلامت و ورشکستگی بیمه ها با اجرای طرح تحول سلامت

حال مناسب است نگاهی به ابعاد مختلف طرح تحول سلامت و وضعیت فعلی آن بیاندازیم:

طرح تحول سلامت از ابتدای سال 93 اجرایی گردید؛ طرحی که رویکرد اصلی آن، افزایش منابع عمومی دولتی برای تأمین هزینه‌های سلامت با هدف کاهش پرداختی مردم در این زمینه بود.

با اجرای این طرح، هزینه‌های مردم در بخش بستری بیمارستان‌های دولتی کاهش چشمگیری پیدا کرد و به زیر 10 درصد رسید. اما این دستاورد مهم اجرای طرح تحول سلامت با 2.5 برابر شدن تعرفه های پزشکی در گام سوم اجرای این طرح، تا حدود زیادی کم رنگ شد زیرا هزینه های بستری صرفا حدودا نیمی از هزینه های سلامت مردم بود و هزینه های سرپایی مابقی هزینه های سلامت مردم را تشکیل می داد که عمدتا توسط بخش خصوصی(مراجعه مردم به مطب‌ها) ارائه می شد و هزینه های آن مستقیما ازجیب مردم پرداخت می‌شد.

این هزینه‌ها همزمان با اجرای گام سوم طرح تحول سلامت، 2.5 برابر شده بود. از سوی دیگر هم گردش مالی بخش خصوصی در بخش بستری قابل توجه بود و این هزینه ها هم که با اجرای گام سوم این طرح، 2.5 برابر شده بود، مستقیما از جیب مردم پرداخت می شد.

در نتیجه، هرچند پرداخت نسبی (درصد پرداختی) هزینه‌های سلامت توسط مردم نسبت به قبل از اجرای طرح تحول سلامت، کاهش یافته است اما پرداخت مطلق این هزینه ها توسط مردم نسبت به قبل از اجرای این طرح، افزایش یافته است.

به صورت کلان، کل هزینه‌های سلامت کشور به صورت سالیانه تا قبل از اجرای طرح تحول سلامت، 42 هزار میلیارد تومان بود که 55 درصد آن یعنی حدود 23 هزار میلیارد تومان توسط مردم پرداخت می شد. اما به خاطر 2.5 برابر شدن تعرفه‌ها همزمان با اجرای گام سوم طرح تحول سلامت، کل هزینه‌های سلامت کشور و پرداختی مطلق مردم افزایش چشمگیری یافت.

بنابر اظهارات ایرج حریرچی، قائم مقام وزیر بهداشت و داوود دانش جعفری، مشاور عالی وزیر بهداشت در اموراقتصادی، کل هزینه های سلامت کشور بعد از اجرای طرح تحول سلامت به 30 میلیارد دلار در سال (97.5 هزار میلیارد تومان) رسیده است و مردم حدود 40 درصد این هزینه ها را می‌پردازند یعنی حدود 39 هزار میلیارد تومان.

به عبارت دیگر، هرچند با اجرای طرح تحول سلامت، پرداخت نسبی هزینه های سلامت توسط مردم تا حدودی کاهش یافته است اما پرداختی مطلق این هزینه ها توسط مردم حدود 70 درصد افزایش یافته است. آمارهای بانک مرکزی هم نشان می‌دهد که سهم سلامت از سبد هزینه های خانوار در این سه سال افزایش پیدا کرده است.

علاوه بر این، افزایش چشمگیر پرداختی مطلق هزینه های سلامت توسط دولت، فشار سنگینی به بیمه های درمانی وارد کرده است و این بیمه ها در آستانه ورشکستگی قرار گرفته اند. به عنوان مثال، مطابق با آمارهای ارائه شده توسط مسئولین سازمان تامین اجتماعی بعد از اجرای گام سوم طرح تحول سلامت، هزینه های این سازمان در بخش سلامت 3 برابر شده است و بدهی چندین هزار میلیارد تومانی به مراکز درمانی دارد.

بیمه سلامت هم که عمده منابع آن دولتی است، وضعیت به مراتب بدتری دارد و اوایل شهریورماه 95 مجوز انتشار اوراق قرضه 8 هزار میلیارد تومانی از مجلس شورای اسلامی گرفته است تا بدهی های خود به مراکز درمانی را کاهش دهد. البته بیمه شدن حدود 10 میلیون نفر از افرادی که تا پیش از آن تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نبودند، یکی از ابعاد مثبت اجرای طرح تحول سلامت بود که رضایت اقشار ضعیف جامعه را به دنبال داشت.

بنابراین رضایت مردم از اجرای طرح تحول سلامت مقطعی است زیرا دولت و بیمه های درمانی توان تامین منابع مالی مورد نیاز برای تداوم اجرای این طرح را نخواهند داشت و آثار منفی طرح تحول سلامت مستقیما به مردم منتقل خواهد شد. در واقع، پیش بینی می شود که ادامه اجرای طرح تحول سلامت با وضعیت فعلی، به نوعی خاطره طرح هدفمندی یارانه ها و پرداخت یارانه نقدی به عموم مردم را تکرار کند.