حمزه شکیب عضو کار تخصصی گزارش فنی حادثه پلاسکو در سیصد و چهل و دومین جلسه علنی شورای شهر تهران گزارشی از ابعاد فنی حادثه پلاسکو ارایه داد و اظهار داشت: 60 تن از اساتید ظرف مدت 2 ماه گزارش فنی حادثه پلاسکو را تهیه کردند و هدف از این گزارش آسیب‌شناسی حادثه بود و قصد ما مشخص کردن مقصر حادثه نبود و گزارش در 380 صفحه تهیه شده است.
وی افزود: شبیه سازی و نحوه فرو ریزش ساختمان و ارزیابی نحوی نگهداری ساختمان در این گزارش در نظر گرفته شد تا ببینیم در آن مبحث 22 ساختمان رعایت شده بود و یا نه.
بررسی ضوابط حقوقی و مقررات عضو کار گروه تخصصی گزارش فنی حادثه پلاسکو ادامه داد: قسمت اول گزارش در رابطه با سازه و معماری ساختمان است که ریزش کرده بود و به دلیل اینکه از ساختمان نقشه ای وجود نداشت و در این رابطه برداشت های زیادی از ساختمان فرو ریخته شده بود و عکس هایی که از زمان ساخت ساختمان وجود داشت کمک زیادی به تهیه مدل داشت.
شکیب گفت: در این گزارش ابعاد زیر بررسی شده است :
*ارزیابی حادثه ساختمان پلاسکو از جنبه سازه ای
وی افزود: محتمل ترین سناریوی فروریزش ساختمان پلاسکو شامل 3 مرحله زیر مشخص شد:
مرحله اول: فروریزش جزیی؛ ریختن سقف طبقه 10 و طبقه 11 در چشمه شمال غربی ساختمان بر روی سقف طبقه 9.
مرحله دوم: فروریزش پیش‌رونده محدود؛ ریزش سقف از طبقه 11 تا پایین در همان چشمه شمال غربی ساختمان (9 دقیقه بعد از فروریزش اول).
مرحله سوم: فروریزش پیش‌رونده کلی ساختمان (31 دقیقه بعد از فروریزش محدود در مرحله دوم).
*ارزیابی تاسیسات برقی ساختمان پلاسکو
در میان تمام عوامل، مهم ترین موارد تاثیرگذار از منظر تاسیسات برقی در حادثه رخ داده شامل سیم کشی های غیراستاندارد و خارج از ضوابط، عدم بازرسی و کنترل ساختمان وفق الزامات مبحث 22 مقررات ملی ساختمان و فقدان سیستم اعلام حریق بود.
لازم به ذکر است که تاسیسات برقی در یک ساختمان ممکن است به علل زیر در طول زمان ایمنی خود را از دست بدهد. تاسیسات الکتریکی به مرور زمان یا در اثر عوامل محیطی فرسوده شوند؛ در تاسیسات برقی دخل و تصرف هایی بدون داشتن اطلاعات لازم و کافی انجام شود؛ تعمیرات یا جابجایی هایی انجام شود که سبب ایجاد تغییراتی در تاسیسات برقی شود؛ بر همین اساس و به منظور پیشگیری از رخداد حوادث مشابه در آینده، پیشنهاد می‌شود که مطابق مبحث 22 مقررات ملی ساختمان تمامی تجهیزات و تاسیسات برقی مورد بازرسی ادواری قرار گیرند.
شکیب تصریح کرد: با توجه به اینکه ریشه اصلی وقوع حادثه تلخ ساختمان پلاسکو، عدم مراقبت و نگهداری اصولی از این ساختمان در طول دوره بهره برداری 54 ساله ساختمان بوده است، لذا علل اجرایی نشدن ساز و کار مقررات مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان با عنوان «مراقبت و نگهداری از ساختمان‌ها» در ساختمان پلاسکو و سایر ساختمان‌های کشور مورد بررسی قرار گرفته است. مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان تحت عنوان «مراقبت و نگهداری از ساختمان‌ها» در سال 92 رسما ابلاغ شده و رعایت مقررات این مبحث در نگهداری اجزا و قطعات معماری، سازه، تاسیسات برقی و تاسیسات مکانیکی و گازرسانی و سیستم محافظت در برابر حریق برای تمام ساختمان‌های مشمول مجموعه مباحث مقررات ملی ساختمان اعم از ساختمان‌های موجود و ساختمان‌هایی که در آینده احداث خواهند شد الزامی است.
*ارزیابی نحوه گسترش حریق در حادثه ساختمان پلاسکو
شکیب گفت: در ارزیابی های نحوه گسترش حریق به موارد ذیل رسیدیم:
1- بر اساس بررسی زمان بندی مکالمات تلفنی اطلاع رسانی اولیه حادثه به سازمان آتش نشانی و بر اساس مستندات دوربین‌های اطراف محل حادثه، تأخیر زمانی بین شروع آتش سوزی و زمان اطلاع رسانی به آتش نشانی باعث افزایش سریع نرخ گسترش آتش از یک واحد صنفی به 4 واحد صنفی شده است.
2- دپوی محصولات قابل اشتعال و کپسول های گاز و مشتقات نفتی باعث رشد سریع نرخ سوختن مواد قابل اشتعال در ساختمان مورد نظر و توسعه حریق در کل ساختمان شده است (به طور متوسط در هر ثانیه 12 کیلوگرم ماده در حال سوختن و تولید دود بوده است).
3- نبود وجود فضای باز در ضلع شمال غربی ساختمان باعث عدم دسترسی مناسب ماشین آلات آتش نشانی به کانون آتش شده است.
4- ناپیوسته بودن راه پله ساختمان و عدم حفاظت راه پله و سقف های کاذب در برابر حریق که باعث گسترش آتش به طبقات دیگر شده است.
5- نبودوجود سیستم حفاظت سازه فلزی در برابر حریق (اعم از حریق بند، پوشش های پاششی معدنی، رنگ های ضد حریق، غیره) که باعث انتقال سریع دما در کل سازه شده است.
6- نبود وجود سیستم اتوماتیک کشف و اطفای حریق و سیستم بارنده در ساختمان بلند مرتبه
7-نقص در سیستم رایزر تر و کپسول های اتش نشانی موجود در ساختمان و عدم وجود سیستم رایزر خشک در ساختمان که منجر به از دست رفتن زمان بهینه کنترل حریق و انجام لوله کشی شلنگ های نواری برای رساندن آب به کانون اتش شده است.
*ارزیابی فرایند مدیریت بحران در حادثه ساختمان پلاسکو
شکیب بیان داشت : در ارزیابی های فرآیند مدیریت بحران به موارد زیر رسیدیم:
1-تراکم جمعیتی بالا در موقعیت جغرافیایی وقوع حادثه و نوع کاربری مستقر در ساختمان ناایمن( کاربری تجاری-کارگاهی صنف پوشاک با جمعیت پذیری بالا) باعث افزایش ریسک وقوع خسارات مالی و جانی در محل حادثه شده است.
2- همجواری ساختمان با ساختمان های آسیب پذیر و عدم وجود فضای باز در تمامی اضلاع ساختمان بلندمرتبه مورد نظر باعث عدم دسترسی مناسب نیروهای آتش نشانی به کانون آتش و تحث تاثیر قرار دادن عملیات آواربرداری و امداد و نجات به علت نگرانی از تخریب ساختمان های مجاور (بخصوص پاساژ کویتی ها) شده است.
3- رعایت نشدن تناسبات فضاهای پر و خالی در تغییرات بهره برداری از فضای کالبدی طبقات و عدم تناسب بین نوع کاربری و بهره برداری و نوع مسیرهای دسترسی طبقات با درجه ایمنی ساختمان در برابر حریق باعث تشدید خطرپذیری ساختمان به صورت مستمر در طول زمان 54 ساله بهره برداری از ساختمان شده است.
4- از نظر وضعیت دسترسی نیروهای امدادی به محل حادثه با توجه به زمان اعلام آتش سوزی (ساعت07:58 صبح) ترافیک در محدوده ساختمان روان بوده است و لذا دسترسی اولین گروه اعزامی آتش نشانی به محل حادثه در زمان مناسب برقرار شده است. تمهیدات ترافیکی در طول زمان امداد و نجات و آواربرداری در محل حادثه نیز قابل قبول بوده است. لیکن لازم است برای ارتقا آمادگی برای مواجهه با حوادث بزرگی نظیر زلزله در تهران به موضوعاتی نظیر ضرورت تدوین ضوابط و پروتکل های کنترل ترافیک برحسب سناریوی بحران، زونبندی و طرح های واکنش اضطراری، انسداد راه، و انجام تحلیل های مبدأ – مقصد توجه شود و نسبت به ارتقا ایمنی المان های راه در مسیرهای اضطراری و تعیین و آماده سازی نقاط فرود بالگرد نیز اقدام مقتضی صورت گیرد.
تقاضای ورود معکوس کسبه و شهروندان به محل حادثه به جای تقاضای خروج از محل حادثه حاکی از نبود آگاهی عمومی در نحوه مواجهه با حوادث آتش سوزی در شهر تهران است.
ارزیابی فرآیند تخلیه: فرآیند تخلیه ساختمان پلاسکو با چالش هایی به شرح ذیل همراه بوده است:
ساختمان فاقد نقشه تخلیه اضطراری و سیستم پله فرار اضطراری بوده است لذا امکان انجام فرآیند تخلیه به صورت کامل در ساختمان مورد نظر در زمان طلایی حادثه فراهم نبوده است.
ضعف در ساختار ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های فعال در صحنه حادثه حاکی از ضرورت پایش نحوه تشکیل مستمر شورای هماهنگی مدیریت بحران در طول سال متناسب با ملزومات قانونی ذی‌ربط و نحوه آمادگی و تمرین دستگاه های مختلف برای نحوه مواجه با سناریوهای مختلف حوادث زیر نظر شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران است. همچنین پیاده سازی سامانه فرماندهی حادثه در شهر تهران جهت مدیریت انواع حوادث در هر اندازه و با هر درجه پیچیدگی، با مشارکت و فعالیت هماهنگ پرسنل سازمان های مختلف با ساختارهای متفاوت و همچنین پشتیبانی تجهیزاتی و اداری نیروهای عملیاتی به منظور کاهش موازی کاری ها ضروری است.
