خداوند در آیه 69 سوره عنکبوت درباره کسانی که در راه او جهاد می کنند می فرماید: «وَ الَّذِینَ جَهَدُوا فِینَا لَنهْدِیَنهُمْ سبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ»و کسانی که در راه ما ( با نفس خود و دشمن ما ) جهاد کردند به یقین آنها را به راه های خود راهنمایی می کنیم ، و همانا خداوند با نیکوکاران است.
حال باید دید منظور از (جهاد) در اینجا چیست ؟ و آیا جهاد با دشمن است،یا جهاد با نفس،یا جهاد در راه شناخت خدا از طرق علمى و استدلالى؟مفسران احتمالات متعددى داده اند و همچنین در مورد تعبیر (فینا) که آیا منظور در راه رضاى خدا است،یا در راه جهاد با نفس ، یا در طریق عبادت،یا در طریق مبارزه با دشمن؟ولى پیدا است که هم تعبیر به (جهاد)تعبیر وسیع و مطلقى است و هم تعبیر (فینا)، بنابراین هرگونه جهاد و تلاشى را که در راه خدا و براى او و به منظور وصول به اهداف الهى صورت گیرد شامل مى شود، خواه در طریق کسب معرفت باشد،یا جهاد با نفس ،یا مبارزه با دشمن یا صبر بر طاعت ، یا شکیبائى در برابر وسوسه معصیت ، یا در مسیر کمک به افراد مستضعف ، و یا انجام هر کار نیک دیگرکسانى که در این راه ها به هر شکل و هر صورت براى خدا مجاهده کنند مشمول حمایت و هدایت الهى هستند.ضمنا منظور از (سبل ) در اینجا راه هاى مختلفى است که به سوى خدا منتهى مى شود: راه جهاد با نفس ، راه مبارزه با دشمنان ، راه علم و دانش و فرهنگ ، خلاصه جهاد در هر یک از این راه ها سبب هدایت به مسیرى است که به خدا منتهى مى شود.این وعده اى است که خداوند مؤ کدا به همه مجاهدان راهش داده ، و با انواع تاکیدات (لام تاءکید و نون تاءکید ثقیله ) آن را مؤ کد ساخته و پیروزى و ترقى و موفقیت را در گرو دو چیز شمرده ، (جهاد) و (خلوص نیت ).جمعى از فلاسفه معتقدند که اندیشه و مطالعه و تفکر ایجاد علم و دانش نمى کند، بلکه روح انسانى را براى پذیرش صور معقولات آماده مى سازد و هنگامى که روح انسانى آماده پذیرش شد فیض علم از خالق متعال و واهب الصور بر روح انسان پاشیده مى شود.بنابراین انسان باید در این راه جهاد کند ولى هدایت به دست خدا است .
پی نوشت:
تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، جلد 16، صفحه 349
