بهرام قاسمی دهمین سخنگوی دستگاه دیپلماسی در گفت‌وگویی با خبرنگاران به تشریح عملکرد دستگاه دیپلماسی در قضیه سوریه، مناسبات تهران با قاهره، منامه، اتاوا، دورنمای روابط با عربستان، آینده برجام و ... پرداخت.
قاسمی در این گفتوگو مواضع ایران در قبال سوریه را واقع‌بینانه و منطقی می‌داند و می‌گوید: برخی کشورها در این سالیان در مورد سوریه دست به قماری خطرناک زدند و تمامی داشته‌های خود را بر این میز قمار از کف وا نهادند و تاوان سنگینی نیز پرداخت کردند، البته این برای ما خوشحال کننده نبوده و نیست.
وی در این گفتوگو مبارزه با تروریسم را برای ایران امری جدی خوانده و تصریح می‌کند: از حاکمیت ملی و دولت قانونی و تمامیت ارضی و یکپارچگی سوریه با جدیت تمام حمایت می‌کنیم و بی‌شک در این چارچوب با سایر کشورهایی که بتوانند با این اصول کلی و به حق و دیدگاه‌های ما همراهی بیشتری داشته باشند، می‌توانیم گفتوگو، رایزنی و همکاری داشته باشیم.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در بخش دیگری از این گفتوگو درباره تغییر مواضع برخی کشورها در قبال تحولات سوریه بیان می‌کند: بخش عمده‌ای از کشورهای جهان که با شتاب و شدت در سالیان گذشته بحث حذف اسد و جایگزینی فردی دیگر به جای او را مطرح می‌کردند، رفته رفته به این واقعیت پی بردند که بشار اسد در شرایط کنونی جایگزینی ندارد.
قاسمی همچنین در آستانه اولین سالگرد اجرای برجام این توافق را اتفاقی مهم می‌داند و دستاوردهای آن را بسیار می‌شمرد و با بیان اینکه در زمینه بانکی مقداری مشکل و کارشکنی وجود دارد، عنوان می‌کند: هنوز کار زیادی را پیش رو داریم و باید با تمام توان در این مسیر تلاش خود را ادامه دهیم، به هر حال برجام نتیجه یک تفاهم و اجماع ملی و خواست کشور بود و تا به این جا هم رسیده‌ایم، ولی هنوز کار پایان نیافته است.
این دیپلمات عالی‌رتبه کشورمان همچنین بر این باور است که تصوری غلط است که با خیال خوش و راحت بنشینیم و فکر کنیم مسائلمان با برجام تماما حل شده است.
وی در این گفتوگو همچنین ترجیح می‌دهد در حال حاضر راجع به ترامپ و رویکرد آینده‌اش قضاوت نکند.
روابط تهران و ریاض سؤال دیگری بود که قاسمی درباره آن در این گفتوگو اظهارنظر کرد و گفت: عربستان اشتباهات متعددی داشته و هنوز هم متاسفانه به این اشتباهات خود ادامه می‌دهد. من به آنها توصیه می‌کنم تا می‌توانند بر واقع‌بینی خود بیفزایند، واقعیت‌های منطقه را بسنجند و احساس نکنند که می‌توانند یا باید ارزش‌ها یا آرزوهای خود را علی‌رغم اینکه با واقعیت‌های منطقه تطبیق ندارد، در منطقه دنبال کنند.
به باور این دیپلمات ایرانی عربستان در حال حاضر دارای پرونده‌های قطوری از اشتباهات است که باید اینها را اصلاح کند و به نقطه‌ای برسد که بخواهد به صورت آبرومندانه تغییر رفتار بدهد.
قاسمی همچنین گفت که کویتی‌ها گفته بودند قرار است هیأتی را به ایران بفرستند و حامل پیامی هستند که هنوز اتفاقی در این زمینه نیفتاده است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی درباره مناسبات تهران و منامه هم به مقامات بحرینی توصیه کرد که بهتر آن است که بحرین در یک واقع بینی و با نگاهی منصفانه و به دور از القائات دیگران و مصایب داخلی خود، واقع‌بینانه به همسایه بزرگ خود (ایران) توجه و نگاه کند و رفتاری سازنده و عقلایی را در پیش بگیرد.
قاسمی درباره مناسبات ایران و مصر نیز می‌گوید: این آمادگی چه از جانب ما و چه از سوی آنها برای حرکت به یک نقطه بهتر وجود داشته است. نمی‌گویم این نقطه بهتر در ابتدا کجا و الزاما کدام نقطه می‌تواند باشد؛ ولی حرکت به جلویی می‌توانیم داشته باشیم.
وی درباره آخرین تحولات در روابط تهران و اتاوا نیز با بیان اینکه ما برخی مسائلی را با کانادا داریم که باید حل و فصل شود، چه در حوزه حقوقی و چه در سایر حوزه‌ها، عنوان می‌کند: فکر می‌کنم هنوز راه‌هایی باقیمانده که باید طی شود تا به نقطه اولیه برای گشایش دفتر حفاظت منافع به عنوان اولین تفاهم برسیم.
سخنگوی وزارت خارجه همچنین در این گفتوگو اعلام کرد که روند تعیین سفرای جدید ایران در نمایندگی‌هایی که ماموریت سفرای پیشین به اتمام رسیده، آغاز شده است.
مشروح گفتوگو با سخنگوی وزارت خارجه را در زیر می‌خوانید.
*دیگران باید با کمک ایران در بحران سوریه، ایفای نقش کنند
با توجه به تحولات اخیر در سوریه، جایگاه کنونی ایران در این تحولات کجاست؟ برخی با اشاره به توافق ترکیه و روسیه در خصوص برقراری آتش‌بس در سوریه این ایده را مطرح می‌کنند که ایران کنار گذاشته شده و مسکو و آنکارا به پیش می‌روند. آیا با این تحلیل موافقید؟
قاسمی: خیر، اکنون و با توجه به تمامی پارامترهای درگیر در بحران سوریه نمی‌توانم به چنین ایده‌ای بهای زیادی بدهم، هنوز این بحث یک تحلیل شتابزده است، جایگاه ایران، به گونه‌ای است که دیگران باید با کمک ایران در بحران سوریه ایفای نقش کنند. تحولاتی از نوع بحران سوریه یا سایر کشورهای اطراف ایران مثل افغانستان، عراق و ... که دچار چنین بحران‌هایی بوده‌اند، مسائلی نیستند که با یک روز یا حتی یک هفته و چند حادثه بتوان درباره آنها ارزیابی و قضاوت کرد یا باعث این شوند که نگاه و تحلیل کلی و کلان دچار نوسان یا تغییر شود یا گفته شود که در روند تحولات تغییرات اساسی هست یا نیست، لذا تحلیل زودهنگام از وقایع اشتباه است. به طور مثال در مورد سوریه باید عملکرد دولت‌ها و یا همسایگان و نیروهای موثر در مسئله سوریه و حتی نوع رفتار سازمان ملل و دیگر مجامع جهانی و گروه‌های تروریستی و ... را نیز در مجموعه این تحولات مورد ارزیابی و توجه قرار داد.
روابط ما با سوریه با توجه به نوع و کیفیت رابطه، از بعد از انقلاب اسلامی و در هنگام جنگ تحمیلی یک رابطه مشخص و معینی بوده و در طول بحران سال‌های اخیر سوریه نیز سیر مشخص و بسیار دقیق و معینی را دنبال کرده است.
*مواضع واقع‌بینانه ایران
مواضع ایران در قبال سوریه در این دوران مشخص و تغییرناپذیر ماند و امروز می‌توان قضاوت روشن و مثبتی را از سیاست خارجی نظام در قبال سوریه داشت. جمهوری اسلامی ایران به گونه‌ای عمل کرده و مواضع خود را مشخص کرد که ناچار به تغییر این مواضع در مقاطع کنونی نشد. زمان ثابت کرد که مواضع ایران، مواضعی عاقلانه‌تر و واقع‌بینانه‌تر نسبت به مسائل سوریه و مجموعه منطقه بوده است و این کاملا قابل مشاهده است که سایر کشورها بوده‌اند که رفته‌رفته علی‌رغم اینکه نمی‌توانستند در یک لحظه مشخص و یا به یکباره مواضع خود را تغییر دهند، اما امروز رفته‌رفته سعی می‌کنند یا از مواضع پیشین خود فاصله گرفته یا این مواضع را تعدیل کنند و اگر برایشان امکان داشته باشد، تلویحاً به نوعی بر شکست سیاست‌های قبلی خود اذعان می‌کنند.
برخی کشورها در این سالیان دست به قماری خطرناک زدند و تمامی داشته‌های خود را بر این میز قمار از کف وا نهادند و تاوان سنگینی نیز پرداخت کردند، البته این برای ما خوشحال کننده نبوده و نیست.
ما چون گذشته هنوز بر آتش‌بس، ثبات، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی سوریه اصرار داریم و در گذشته نیز همین مواضع را داشته‌ایم و امروز هم بر همان اساس به حرکت خود ادامه می‌دهیم و همچنین کماکان با جدیت و تمام توان به درخواستی که دولت سوریه برای مبارزه با تروریسم از ما داشت ادامه خواهیم داد و این سیاست، سیاست آتی ما تا سرکوب و ریشه‌کن شدن تروریسم در آنجا خواهد بود.
*راه‌حل سیاسی یگانه فرمولی که برای سوریه متصور است
بحران سوریه همانگونه که در گذشته هم بدان مکررا اشاره کرده‌ایم، راه‌حل نظامی نداشته و نخواهد داشت و عمدتا یگانه فرمولی که در مورد سوریه متصور می‌باشد، یک راه‌حل سیاسی است و قطعا جنگ هم نمی‌تواند و نباید یک جنگ بی‌پایان تلقی شود. آنان که استمرار جنگ در سوریه را هدف می‌دانند، دشمنان ملت سوریه و حتی دشمنان بشریت تلقی می‌شوند.
یعنی نمی‌توان این چنین تصور کرد و دیگران نیز نباید و نمی‌توانند چنین آرزویی را برای مردم بیگناه سوریه داشته باشند که یک جنگ بی‌پایان را در آنجا تحمل کنند که به بهای نابودی کامل آن کشور و کشتار انسان‌ها، کودکان و زنانی که بیگناه و با درد و آلام و مصایب زیادی در آنجا زندگی می‌کنند، تمام شود.
* با جدیت از حاکمیت ملی، دولت قانونی، تمامیت ارضی و یکپارچگی سوریه حمایت می‌کنیم
لذا باید هر چه سریع‌تر به یک راه‌حل سیاسی دست یافت. در شروع انتخاب یک راه‌حل سیاسی معمولا فرآیندهای مختلفی مطرح می‌شود و نگاه قدرت‌های منطقه و همسایگان و سایر عوامل می‌تواند روز به روز بر این تحولات اثر بگذارد و ما با هوشیاری کامل و به طور دقیق و با یک واقع‌بینی و با توجه به اصول مشخص خود در بحث سوریه حضور داریم. مبارزه با تروریسم برای ما امری جدی است، از حاکمیت ملی و دولت قانونی و تمامیت ارضی و یکپارچگی سوریه با جدیت تمام حمایت می‌کنیم و بی‌شک در این چارچوب با سایر کشورهایی که بتوانند با این اصول کلی و به حق و دیدگاه‌های ما همراهی بیشتری داشته باشند می‌توانیم گفتوگو، رایزنی و همکاری داشته باشیم.
*همکاری‌های ایران و روسیه در موضوع سوریه
با روسیه که از گذشته همکاری‌ها و اشتراک مواضع بیشتری داشتیم، توانستیم در پرتو رایزنی‌های بیشتر در مورد سوریه به تفاهمات بیشتری نائل شویم، و در طی سال گذشته نیز هماهنگی و همکاری‌های مختلف تعیین‌کننده‌ای در عرصه‌های گوناگون داشتیم که با استمرار این روند و تعمیق این همکاری‌ها توانستیم در شرایط حاضر اجلاس سه جانبه اخیر مسکو را داشته باشیم که بین وزرای خارجه سه کشور ایران، روسیه و ترکیه برگزار شد و این موضوع می‌تواند ادامه یابد و خود دارای معانی بسیاری بود و پیام‌های روشنی برای دیگران داشت.
ممکن است، البته و به طور بسیار طبیعی هر سه کشور در تمام مسائل سوریه نظراتشان منطبق نباشد و اختلاف‌نظرهایی باقی بماند، اما مهم این اختلافات جزیی نیست، مهم این است که در یک اصول کلی بتوانیم برای یک اجماع تفاهم کنیم و آن می‌تواند راه را برای اینکه جلو برویم باز کند و هر چه زودتر بر بحران فعلی سوریه که یک فاجعه انسانی، جهانی و تراژدی قرن حاضر است، فائق بیاییم.
متاسفانه در دورانی و زمانی که برخی کشورها در جهان از صلح، امنیت، ثبات و مبارزه با تروریسم سخن می‌گویند و گوش فلک را کر کرده‌اند، خودشان شرایطی را به وجود آورده‌اند که برخی دولت‌ها یا شهروندان خارجی بتوانند برای سرنگونی یک دولت قانونی به سوریه بیایند، نیرو و اسلحه ارسال کرده و در آنجا بجنگند.
*به عنوان یک عنصر فعال در بحث سوریه حضور داریم و خواهیم داشت
لذا ما به عنوان یک عنصر فعال در بحث سوریه حضور داریم و خواهیم داشت. ایران در منطقه و سوریه دارای جایگاهی است که دیگران چه در منطقه و چه در خارج از منطقه به نقش ایران و تاثیرگذاری آن واقف هستند و با توجه به نوع روابط ایران با دولت سوریه، نهایتا دیگران باید این همکاری را با ایران داشته باشند تا بتوانیم در مورد سوریه کاری را پیش ببریم و تا حد امکان از بحران بکاهیم و آتش‌بس را تثبیت کنیم، تا در پی آن بتوان مذاکرات برای یافتن یک راه‌حل سیاسی را برای سوریه آغاز کنیم تا نهایتا این کشور بتواند به ثبات و آرامش کامل دست یابد.
*نباید برخی بحران سوریه را مستمسک و بهانه‌ای برای کاهش سایر مشکلات خود کنند
آیا در ادامه رایزنی‌ها در آینده نزدیک برگزاری نشست دیگری بین وزرای خارجه سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در دستور کار قرار دارد؟
قاسمی: تحولات در منطقه، جهان و سوریه تا حدی سریع و گاهی غیر قابل پیش‌بینی است. هر زمان که احساس شود نیاز به نشست و مذاکرات دیگری است به شکلی که در مسکو بود، این اتفاق می‌تواند تکرار شود. سعی ما بر این است که با کشورهایی مثل ترکیه و روسیه و حتی دیگرانی که از روی حسن‌نیت و با صداقت تمام بخواهند برای مردم سوریه کار سازنده و مثبتی را انجام دهند، همکاری داشته باشیم و کمک خواهیم کرد که هر چه زودتر صلح، امنیت و ثبات به این کشور بازگردد.
بر همین اساس این امکان (برگزاری نشست) وجود دارد، ولی اینکه به طور دقیق بتوانم به شما اعلام کنم که قرار مشخصی وجود دارد، فکر می‌کنم در حال حاضر قرار مشخصی نیست؛ ولی براساس ضرورت و نیاز چه به صورت تلفنی و چه سفرهای دوجانبه این اتفاق می‌تواند بیفتد. مهم صرفا نشست و گفتوگو نیست، اجرای تعهدات و پیگیری فرآیند برای آتش‌بس و ایجاد فضای لازم برای به کارگیری روش‌های مسالمت‌آمیز در روند سیاسی مهم‌تر است. نباید برخی بحران سوریه را مستمسک و بهانه‌ای برای کاهش سایر مشکلات خود کنند.
همانطور که شاهد بودیم آقای ولید المعلم وزیر خارجه سوریه چند روز پیش در تهران بود و با تعداد زیادی از مقامات عالی کشور دیدار و تشریک مساعی کرد که سفری مهم و حائز اهمیت بود. این نوع اقدامات می‌تواند با سایر کشورهای دیگر مانند روسیه و یا ترکیه و یا دیگران در صورت نیاز ادامه یابد و طی هفته‌های گذشته نیز قبل از نشست مسکو دو هیأت روس در فاصله کمی به تهران سفر کردند و البته به نظر می‌رسد این تماس‌ها به شکل مقتضی و در زمان لازم ادامه خواهد داشت.
آیا در همین راستا آقای ظریف سفری انجام خواهد داد یا مقامات دیگر کشورها به تهران خواهند آمد؟
قاسمی: در حال حاضر سفر برنامه ریزی شده مشخصی به ذهنم نمی‌رسد.
* به این واقعیت پی بردند که بشار در شرایط کنونی جایگزینی ندارد
مدتی است که به نظر می‌رسد آنکارا در مورد بحران سوریه از مواضع قبلی خود عقب‌نشینی کرده که حضور وزیر خارجه ترکیه در نشست اخیر مسکو و بیانیه مشترک سه وزیر خارجه که در هشت بند صادر شد نیز نمودی از این قضیه بود. آیا شما هم بر این باور هستید که ترکیه از مواضع قبلی خود عقب نشسته؟
قاسمی: به نظر می‌رسد بخش عمده‌ای از کشورهای جهان که با شتاب و شدت در سالیان گذشته بحث حذف اسد و جایگزینی فردی دیگر به جای او را مطرح می‌کردند، رفته رفته به این واقعیت پی بردند که بشار اسد در شرایط کنونی جایگزینی ندارد.
بی‌شک اگر اسد در قدرت نبود خیلی به راحتی می‌شد حدس زد و شاید شاهد بودیم که گروه‌های تروریستی مثل داعش و دیگران می‌توانستند در دمشق حکومت را در دست گرفته و یک فاجعه جهانی و بین‌المللی دیگری را رقم بزنند. حتی دولت‌های غربی هم مدت‌هاست که بیش از گذشته به واقعیات منطقه و سوریه پی برده‌اند، البته ممکن است تغییر مواضع خود را به صراحت بیان نکنند و ما هم انتظار نداریم که آن را بیان کنند. اصل مهم آن است که بتوانند رفتار خود را در عمل تصحیح کنند.
بخشی از این تحول ناشی از رسیدن به یک درک و فهم درست می‌باشد و بخشی از آن نیز بی‌شک حکایت یک شکست و ناتوانی تلقی می‌شود. برخی تلاش بسیاری را صورت داده و هزینه سنگینی را پرداخت کردند که این اتفاق در سوریه بیفتد، ولی نتوانستند و شکست خوردند؛ آن هم به دلیل ایستادگی نیروهای مقاومت در منطقه و سوریه و تلاش خود دولت سوریه و کمک‌هایی که به دولت سوریه شد و حمایتی که مردم سوریه از دولت به عمل آوردند.
* برجام اتفاقی مهم که حسن نیت ایران را نشان داد
با توجه به اینکه در آستانه اولین سالگرد اجرای برجام هستیم، ارزیابی شما از این یک سال چه بود و آیا به اهداف مدنظر دست یافتیم؟
قاسمی: برجام یک اتفاق مهم بود و در واقع نشان داد که ایران با حسن نیت تمام می‌خواهد با جامعه جهانی بر سر این موضوع گفتوگو کند.
یک پیام بزرگ برجام این بود که ایران هراسی و وحشتی را که ایجاد کرده بودند که ایران به سمت تسلیحات هسته‌ای می‌رود و کشوری جنگ‌افروز و تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی است را خنثی کرد.
مشخص بود چه رژیم و کشورهایی در منطقه و بیرون از منطقه مانند رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای مرتجع منطقه و بعضی قدرت‌های جهانی با شدت به این سمت و سو حرکت می‌کردند و جهان را علیه ایران بسیج کرده بودند که نشانه بارز آن هم صدور قطعنامه‌های شورای امنیت بود و ما تحت فصل هفتم منشور ملل متحد قرار گرفتیم. نمی‌خواهم بگویم که آنها می‌توانستند علیه ایران موفقیتی داشته باشند، چون به هر حال ایران کشوری متکی به خود است. چه در بحث توان دفاعی و حمایت مردم و چه در زمینه اقتصادی با بسیاری از کشورها متفاوت است. ایران دارای بنیه‌ای قوی است، ولی به هر حال تهدیداتی وجود داشت و باید بهانه و تهدیدات رفع می‌شدند و در عرصه جهانی نیز برای توجه افکار عمومی جهان با شفافیت بیشتری سخن می‌گفتیم.
*دستاوردهای برجام
دستاوردهای برجام بسیار است. به هرحال رفع تحریم‌ها قابل توجه می‌باشد. اما بهره‌گیری از برجام به چگونگی برخورد دستگاه‌های دولتی ما نیز مربوط بوده است. در جاهایی که دستگاه‌های ذیربط با توانمندی، هوشیاری و جدیت حرکت کردند، از همان زمان توافق توانستیم حاصلی را به دست بیاوریم که یکی از آنها حوزه نفت و گاز و انرژی بود. ما در این حوزه توانستیم به میزان تولید قبل از تحریم‌ها بازگردیم و این کار بزرگی است. علی‌رغم چند سال تحریم، تحریم‌های جدی که همه چیز به لحاظ تکنولوژیک به روی ما بسته بود و بازارهای خود را از دست دادیم و اینکه دوباره به این بازارهای از دست رفته برگردیم، کار بزرگی بود. در بحث کشتیرانی، بیمه، صادرات و ... نیز موفقیت‌های زیادی حاصل شده است.
*در حوزه بانکی مقداری مشکل و کارشکنی وجود دارد
اما هنوز در یک بخش مقداری مشکل و کارشکنی وجود دارد که آن همان حوزه مهم بانکی است. در این حوزه ما شاهد بدعهدی و برخی بدقولی‌ها هستیم که از جانب آمریکا رخ داده و ارتباط ما با بانک‌های بزرگ جهان به خصوص در اروپا هنوز رفع نشده است. بانک‌های کوچک کارها را انجام می‌دهند.
اگر فرصت بود در بحث برجام باید موضوع را از این زاویه نیز نگاه می‌کردیم که اگر برجام اتفاق نیفتاده بود، امروز شاخص‌های کلان اقتصادی کشور در چه وضعیتی قرار داشت؟ و به طور مثال صادرات نفت ما در کجا قرار داشت؟
البته نباید بنشینیم و انتظار داشته باشیم که دولت‌ها یا قدرت‌ها بیایند و آنچه حق ماست را به سهولت به ما اهدا کنند. دستگاه‌های ذیربط هنوز کار زیادی را پیش رو دارند و باید با تمام توان در جهت رفع برخی مشکلات موجود تلاش کنند.
هنوز کار زیادی را پیش رو داریم و باید با تمام توان در این مسیر تلاش خود را ادامه دهیم، به هر حال برجام نتیجه یک تفاهم و اجماع ملی و خواست کشور بود و تا به این جا هم رسیده‌ایم، ولی هنوز کار پایان نیافته است. بخشی که مربوط به وزارت خارجه است تا حدی انجام شده و باید بخش‌های دیگر کشور به خصوص بخش‌های اقتصادی نیز به همین نسبت فعال‌تر شوند و تلاش کنند که اگر مانع و مشکلاتی در حوزه‌های خود مثل حوزه‌های بانکی دارند، رفع کنند.
*تصوری غلط است که با خیال خوش و راحت بنشینیم و فکر کنیم مسائلمان با برجام تماما حل شده
به هرحال این تصوری غلط است که ما با خیال خوش و راحت بنشینیم و فکر کنیم که در برجام مسائل ما تماما حل و از برخی دشمنی‌ها با ما کاسته شده است. نتیجه کار به ما نیز بر می‌گردد، باید از این فضا به نحو جدی و احسن استفاده کنیم، اصولا باید این موضوع را یک موضوع ملی تلقی و آن را وارد درگیری‌های سلیقه‌ای و سیاسی داخلی نکنیم و با تمام همت و توان خود در مسیر تحقق اهداف عالی نظام حرکت کنیم، البته در مورد دیگران و دول خارجی نیز باید هوشیار و هوشمندانه عمل کنیم.
* ترجیح می‌دهم الان درباره ترامپ قضاوت نکنم
برخی از تحلیلگران می‌گویند که با آمدن ترامپ دیگر نمی‌شود آینده‌ای برای برجام متصور بود. با توجه به اظهاراتی که در این مدت درباره برجام مطرح شد، آیا بر این باور هستید که برجام به این سرنوشت دچار خواهد شد؟
قاسمی: ترجیح می‌دهم در حال حاضر راجع به آقای ترامپ قضاوت نکنم. ترامپ از برخی از مواضع انتخاباتی خود عدول کرده و امروز مواردی را که در گذشته مطرح نشده بود را بیان می‌کند و حتی برعکس آن را. دوره کنونی دوره خاصی است و تا زمانی که وی در جایگاه خود مستقر نشود و کار خود را رسما شروع نکند، نمی‌شود در مورد رفتار او و دولتش صد در صد قضاوت کرد.
*تصمیماتمان را در ایران می‌گیریم
ولی براساس آنچه که من می‌دانم ترامپ در مبارزات انتخاباتی سخنی از پاره کردن برجام نکرد. دیگران گفتند که برجام را پاره می‌کنیم و پاسخ دندان شکن لازم را از سوی ایران به خوبی و به موقع دریافت کردند و ما هم امروز هیچ نگرانی خاصی نداریم و نشان دادیم که در طی این سی و چند سال کشوری هستیم که تصمیمات خود را خود در ایران و بر اساس خواست ملت بزرگ ایران و همه توانمندی‌های خود می‌گیریم. بی شک ما اهل تعامل و گفتوگو هستیم، ولی حرف بی‌ربط و از سر نخوت و زور را نخواهیم پذیرفت.
نقطه قوت ما مردمی بودن و استقلال ماست که نهایتا آنچه که مصلحت ملت باشد، با تصمیماتی که از سوی مقام معظم رهبری یا نهادهای ذیربط گرفته خواهد شد، دنبال خواهیم کرد.
*توهم ذهنی عربستان نسبت به ایران بعد از برجام
قدری به منطقه بازگردیم، با توجه به تحولات پیش آمده در روابط ایران و عربستان و اینکه ریاض خود اقدام به قطع روابط با تهران کرد، اگر عربستان بخواهد مجددا اقدام به برقراری روابط با ایران کند، آیا تهران پیش‌شرطی در این زمینه خواهد داشت؟
قاسمی: در مورد همسایگان آنچه که همیشه اعلام کرده و سعی کرده‌ایم عمل کنیم، سیاست تعامل و همزیستی مسالمت‌آمیز بوده است. ما به عنوان کشوری مستقل فکر می‌کنیم باید مسائل منطقه را در خود منطقه و به کمک همسایگان حل کنیم.
آنچه که در مورد عربستان اتفاق افتاد، نگرانی‌های بی‌جا و نادرستی بود که آنها از قدرت ایران پیدا کردند. بعد از برجام دچار یک توهم ذهنی شدند که احتمالا ایران پس از برجام و با توجه به رویکردی که جهان و عرصه بین‌المللی نسبت به ایران دارند، از جایگاه بالاتری برخوردار خواهد شد. با توجه به اینکه پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های اقتصادی، دفاعی، علمی و مردمی ایران را می‌شناختند، احساس کردند ایران در فضای بهتری قرار می‌گیرد و می‌تواند برای عربستان خطرناک باشد و نهایتا آنها دچار یک پریشانی ذهنی و اشتباه برداشت شدند. در صورتی که ما در هر شرایطی علاقه‌مند بودیم که روابط خود را به شکل متعادل، متوازن و منصفانه چه با عربستان و چه با سایر کشورهای منطقه داشته باشیم.
این آمادگی همیشه در ما بوده و هست که بتوانیم با همسایگان خود روابط خوبی داشته باشیم. هرگاه که دولت عربستان تصمیم بگیرد رفتار مخرب خود علیه ایران را کنار بگذارد و از روش‌های خردگرایانه و توام با حسن‌نیت و اقدامات منصفانه و عاقلانه‌ای استفاده کند، می‌تواند امیدوار باشد ایران تغییر رفتار آنها را با دید مثبت مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
*سعودی‌ها بر واقع‌بینی خود بیفزایند و واقعیات منطقه را بسنجند/پرونده‌های قطور عربستان
عربستان اشتباهات متعددی داشته و هنوز هم متاسفانه به این اشتباهات خود ادامه می‌دهد. من به آنها توصیه می‌کنم تا می‌توانند بر واقع‌بینی خود بیفزایند، واقعیت‌های منطقه را بسنجند و احساس نکنند که می‌توانند یا باید ارزش‌ها یا آرزوهای خود را علی‌رغم اینکه با واقعیت‌های منطقه تطبیق ندارد، در منطقه دنبال کنند.
عربستان چه در بحث حج سال گذشته و چه در رفتار منطقه‌ای خود و دخالت‌هایش در یمن و بمباران‌های بی‌حد و حصر مردم بیگناه آن کشور و همچنین حادثه منا و دخالت در سایر کشورهای منطقه و حمایت از گروه‌های خاص دارای پرونده‌های قطوری است که باید اینها را اصلاح کند و به نقطه‌ای برسد که بخواهد به صورت آبرومندانه تغییر رفتار بدهد.
* کویتی‌های قرار بود هیأتی را بفرستند که هنوز اتفاقی نیفتاده
بعد از قطع رابطه با عربستان و در تبعیت از این کشور شاهد کاهش سطح و قطع روابط برخی کشورها از جمله امارات، سودان و ... با ایران بودیم. آیا سیگنالی برای برقراری روابط از سوی این کشورها در این مدت وجود داشته است؟ همچنین قرار بود نماینده‌ای از کویت برای گفتوگو با ایران در خصوص روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس به تهران بیاید، چه شد؟
قاسمی: تحول جدیدی نیست و وضعیت همان وضعیت قبل است. کویتی‌ها اعلام کردند که دارای پیامی هستند و هیأتی را خواهند فرستاد که عملا هنوز اتفاقی نیفتاده است. البته ما هیچکس را به کاری وادار نکرده و دیدگاه خود را تحمیل نمی‌کنیم. ما ملت و کشوری صبور هستیم و مشکل خاصی هم برای صبر کردن نداریم، می‌نشینیم و منتظر می‌مانیم؛ اگر آنها گامی را برداشتند که برخی از مشکلاتی که خودشان ایجاد کردند را برطرف کنند، قطعا ما هم سیاستمان همانطور که گفتم با همسایگان‌مان یک سیاست سازنده و مثبت است و ما هم قدم‌های مثبت خود را برمی‌داریم.
به هر حال آنان باید تامل بهتر و بیشتری از اتفاقات متعدد در منطقه داشته باشند، شرایط همیشه یکسان نبوده است و در آینده نیز حتما چنین نخواهد بود، البته روی سخن من با برخی کشورها که کمتر از آنها خبری می‌شنوم و از آنها نام بردید، نیست.
از مناسبات با بحرین چه خبر؟
قاسمی: بحرین دست به گریبان بحران داخلی خود است و نتوانسته بر مسائل و مشکلات درونی خود فائق آید. لذا با توجه به اینکه به نظر می‌رسد توانایی حل و فصل مشکلات داخلی خود را ندارد و تحت تاثیر برخی از کشورهای منطقه قرار دارد و اتکای مالی و شنوایی بیشتری از آنها دارد، نهایتا در ناچاری و ناتوانی گرفتار یک سیکل بسته شده که تلاش می‌کند برای مشکلات خودش یک دشمن فرضی خارجی پیدا کند و نهایتا مشکلات و معضلات خود را به دیگران مرتبط سازد. از این رو گاه‌گاهی رفتار، حرکات و صحبت‌هایی می‌کند که به نوعی تعرض به ایران حساب می‌شود و متوجه عواقب و اشتباه عمیق خود نیز نیست.
بحرین باید توجه کند که ایران به عنوان یک کشور با تاریخ کهن، که در طول تاریخ فراز و نشیب‌های خود را داشته است، کشوری قدرتمند، مهم، ماندنی و استوار است که در منطقه نمی‌توان مکان و موقعیت آن را تغییر داد و لذا بهتر آن است که در یک واقع بینی و با نگاهی منصفانه و به دور از القائات دیگران و مصایب داخلی خود، واقع‌بینانه به همسایه بزرگ خود توجه و نگاه کند و رفتاری سازنده و عقلایی را در پیش بگیرد.
* روابط تهران و قاهره
مناسبات تهران و قاهره به چه سمتی به پیش می‌رود؟ چرا روند تحولات کند است؟ آیا مصری‌ها پالس مثبتی برای ارتقای مناسبات نمی‌دهند و یا ایران تمایلی به این قضیه ندارد؟ خط قرمز مصر برای برقراری رابطه با ایران چیست؟
قاسمی: ورود به مسئله مصر و ریشه‌یابی و آسیب‌شناسی روابط دو کشور بحثی بسیار طولانی است و به سی و چند سال گذشته باز می‌گردد. ما مصر را کشوری مهم می‌دانیم و جایگاه ویژه‌ای در جهان اسلام دارد و فکر می‌کنیم این کشور اگر بتواند با یک ارزیابی دقیق روابط خارجی خود را تنظیم کند، می‌تواند نقش موثری در منطقه ایفا کند.
این آمادگی چه از جانب ما و چه از سوی آنها برای حرکت به یک نقطه بهتر وجود داشته است. نمی‌گویم این نقطه بهتر در ابتدا کجا و الزاما کدام نقطه می‌تواند باشد؛ ولی حرکت به جلویی می‌توانیم داشته باشیم. اما عوامل متعدد منطقه‌ای، بین‌المللی و داخلی آنها شاید اجازه شکل‌گیری این وضعیت را هنوز به طور کامل به آنها نداده است. نهایتا می‌توانیم علی‌رغم برخی اختلافاتی که در نگاه به مسائل منطقه‌ای و جهانی داریم، در خیلی از مسائل منطقه‌ای هم اشتراک نظرهای زیادی داشته باشیم و خارج از مباحث دوجانبه و نوع روابط دوجانبه در شرایط کنونی که منطقه و جهان اسلام با آن مواجه است، زمینه‌هایی برای رایزنی و همفکری را بیابیم.
* مسائلی که با کانادا باید حل شود
در خصوص روابط ایران و کانادا، روند گفت‌وگوها بین دو کشور برای از سرگیری مناسبات چگونه است؟
قاسمی: قطع روابط همیشه ساده است؛ ولی برقراری دوباره و مجدد روابط طولانی، زمانبر و تا حدی سخت و مشکل می‌باشد. به هر حال با اشتباهاتی که به وجود آمد، روابط دو کشور قطع شد و مدتی گذشت تا دولت جدید در کانادا برای برقراری روابط ابراز علاقه کرد، ولی ابراز علاقه در سیاست یا بیان صرف آرزوها یا آمال الزاما کافی نیست و نیاز است در صحنه عمل نیز اتفاقات مثبتی بیفتد.
ما برخی مسائلی را با کانادا داریم که باید حل و فصل شود، چه در حوزه حقوقی و چه در سایر حوزه‌ها.
امیدواریم با علاقه‌ای که خودشان در کلام ابراز کردند در عمل هم بتوانند گام‌هایی را بردارند. مذاکراتی صورت گرفت و وزرای خارجه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل دیدار کردند و پس از آن نیز مذاکرات کارشناسی ادامه داشت. فکر می‌کنم هنوز راه‌هایی باقیمانده که باید طی شود تا به نقطه اولیه برای گشایش دفتر حفاظت منافع به عنوان اولین تفاهم برسیم تا بتواند خدمتگزار شهروندان دو کشور برای ارائه خدمات کنسولی باشد و این امری مهم و موضوعی جدی است.
آیا ممکن است تا چند ماه آینده شاهد تحولی در این زمینه باشیم؟
قاسمی: در سیاست این مقولات خیلی قابل پیش‌بینی دقیق نیست. می‌تواند فردا یک تصمیمی اتخاذ شود یا اتفاق کوچکی بیفتد و راه باز شود و ممکن هم هست اتفاقی رخ ندهد و مدت‌ها این وضعیت طول بکشد. ولی به هر حال آنها اظهار علاقه‌مندی کرده‌اند و در انتخابات به شهروندان ایرانی این وعده را داده‌اند که باید آن را به دلیل قولی که به آنها داده‌اند اجرا کنند.
* آغاز روند تعیین سفرای جدید
به عنوان آخرین سؤال مدتی است تعدادی از سفارتخانه‌های ایران در خارج از کشور در حال حاضر بدون سفیر هستند و برخی از سفرا نیز ماموریتشان پایان یافته و هنوز جایگزینی برای آنها تعیین نشده‌اند، در این خصوص چه توضیحاتی دارید؟
قاسمی: روند تعیین سفرای جدید در نمایندگی‌هایی که ماموریت سفرای پیشین به اتمام رسیده، آغاز شده است و در آینده نزدیک نیز تعداد بیشتری مشخص می‌شوند و به این سمت خواهیم رفت که در این انتصاب‌ها و جابه‌جایی‌ها کاملا به روز بشویم.
