تالاب هشیلان را در گویش کردی «لانه ماران» می‌خوانند چرا که تعداد زیادی مار آبی، مار چلیپر، لاک پشت خزری یا گونه لاک پشت برکه‌ای و لاک پشت مهمیزدار در آن زیست می‌کنند.
تالاب هشیلان در مسیر جاده کرمانشاه به روانسر در 26 کیلومتری شمال غربی کرمانشاه و در دهستان الهیار خانی قرار دارد و مساحت تقریبی این تالاب 450 هکتار است که در گستره دشتی و اراضی پست دامنه کوههای خورین و ویس را در بر می‌گیرد.
تالاب هشیلان که به دلیل مأوا دادن به پرنده‌های مهاجر، جزء مناطق حفاظت‌شده در نظر گرفته شده، تنها تالاب استان کرمانشاه محسوب می‌شود که به عنوان یک اکوسیستم آبی همواره مورد توجه علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی بوده است.
هر سال با شروع بارانهای پاییزی و سرد شدن هوا، پرندگان زیادی از آسیای مرکزی به این زیست بوم آمده و زمستان را در این تالاب می‌گذرانند؛ اردک سرسبز، خوتکا، اردک ارده‌‌ای، گیلار، خوتکای پرسفید، نوک پهن، کشیم کوچک، کشیک گردن سرخ، غاز خاکستری، چنگر معمولی، چنگر نوک سرخ، کاکایی نوک سبز و بعضی سالها نیز به طور اتفاقی فلامینگو، پلیکان و قو به عنوان گروه پرندگان آبزی و بوتیمار، بوتیمار کوچک، یلوه، اگرتهای کوچک و بزرگ، گاو چرانک، حواصیلها، لک لک، خروس کولی، خروس کولی اجتماعی، سلیم کوچک، سلیم طلایی، آبچیلک پا سبز، ماهی خورک کوچک و ماهی خورک ابلق به عنوان پرندگان کنار آبچر و سایر پرندگان از جمله شکاریها (عقاب، سارگپه، سنقر، کور کور)، جغد کوچک، شاه بوف، سبزه قبا، زنبور خوار، هد‌هد، کبک، بلدرچین، تیهو، چکاوک، دم جنبانک، سار، زاغی، کلاغ سیاه، زاغ نوک سرخ و حتی غراب به عنوان پرندگان خشک‌‌زی به اطراف این تالاب می‌آیند.
از گونههای عمده ماهیان تالاب نیز می‌توان به عروس ماهی، سیاه ماهی، سفید کولی، زردک و سس ماهی از خانواده ماهیان کپور اشاره کرد که در این تالاب یافت می‌شوند.
اما بخشی از این تالاب بسیار ارزشمند چندی قبل بر اثر اهمال‌کاری یک کشاورز دچار حریق شد و در آتش بی‌مبالاتی و بی‌احتیاطی یکی از ساکنان نزدیک به تالاب سوخت.
حدود 12 هزار متر مربع از تالاب هشیلان (لانه ماران) در حالی در آتش افروخته شده توسط یک کشاورز سوخت که حتی یک بالگرد در استان برای اطفای حریق این تالاب ارزشمند نیامد و مردم با وجود کمبود نیروی انسانی متخصص و تجهیزات با دست خالی به خاموش کردن شعله‌های آتش اقدام کردند.
اما تفاوت اظهارات رئیس گروه تالابهای سازمان حفاظت محیط زیست و رئیس اداره‌کل محیط زیست کرمانشاه، قابل‌تامل است چرا که رئیس گروه تالابهای سازمان محیط زیست خسارت وارده به این تالاب را جزیی و رئیس اداره‌کل محیط زیست کرمانشاه دامنه خسارت را بسیار وسیع می‌داند و در این میان تفاوت سه هکتاری میان گفته‌های مسئولان وجود دارد.
محمد حسین فلاحتی؛ رئیس اداره حفاظت محیط زیست کرمانشاه درباره آتش‌سوزی هشیلان می‌گوید: این آتش‌سوزی در تالاب هشیلان به دلیل سهل‌انگاری و بی‌احتیاطی یک کشاورز رخ داد که با آتش زدن جار اراضی کشاورزی سبب نابودی 15 هکتار از نیزارها و پوشش گیاهی تالاب هشیلان شد.
اما آرزو اشرفی‌زاده؛ رئیس گروه تالابهای سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با تسنیم درباره جزئیات این آتش‌سوزی می‌گوید: بی‌احتیاطی یک کشاورز در آتش زدن کاه و کلش زمین موجب شد تا جرقه آتش به نیزارهای تالاب سرایت کند و محدوده بیش از 12 هزار متر مربع را دچار حریق کند.
اما موضوع مهمی که هر دو مسئول و کارشناس سازمان حفاظت محیط زیست بر آن تاکید دارند، نبود بالگرد در محل حادثه آتش‌سوزی تالاب هشیلان است؛ نبود بالگرد و نیروهای کافی موجب شد تا بخش اعظمی از این تالاب در آتش بسوزد.
رئیس گروه تالابهای سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگوی خود با تسنیم اذعان دارد: پس از آتش‌سوزی ایجاد شده باید بالگردهای هلال احمر طبق توافق با سازمان حفاظت محیط زیست برای اطفای این حریق اعزام می‌شدند اما بالگردهای موجود در استان نتوانستند به امداد تالاب دچار حریق شده بپردازند و 12 هزار متر‌مربع از نیزارها بعد از ساعتها تلاش مردم و آتش‌نشانان خاموش شد.
اشرفی‌زاده درباره میزان خسارت و جزییات آن می‌افزاید: نیزارهای در آتش سوخته در محدوده خشک تالاب هشیلان بود و خسارت زیادی به تنوع زیستی این تالاب وارد نیامده است؛ پرندگان و جوجه‌های موجود در این تالاب هم دچار مشکل خاصی نشده‌اند.
اما رئیس اداره کل محیط زیست کرمانشاه به موضوع سوختن پوشش گیاهی این تالاب اشاره کرده و می‌گوید: این آتش‌سوزی موجب شده تا نیزارها به همراه پوشش گیاهی بخشی از این تالاب از بین برود و خاموش کردن حریق صورت گرفته یک روز به طول انجامید.
نبود نیروی کافی متخصص در حفاظت و کمبود تجهیزات یکی دیگر از عواملی است که تالاب زیبای هشیلان از آن رنج می‌برد و این تالاب 450 هکتاری فقط چهار نفر نیروی محافظ و متخصص دارد که این موضوع نیز یکی از دلایل حریق اخیر در این تالاب است.
فلاحتی؛ رئیس اداره محیط زیست کرمانشاه کمبود تجهیزات و نیروی انسانی آموزش دیده را از عوامل اصلی گسترش این آتش‌سوزی عنوان کرده و می‌گوید: ضعف منابع انسانی یکی از مشکلات اساسی محیط زیست استان است و در شرایط کنونی تنها چهار نفر مسئولیت حفاظت از تالاب ارزشمند هشیلان را برعهده دارند؛ همواره نبود نیروی متخصص انسانی، ضربه جبران‌ناپذیری بر محیط زیست استان کرمانشاه وارد کرده و این امر باعث شده که شاهد از بین رفتن نادرترین موجودات و جانوران در استان باشیم.
وی می‌افزاید: تنوع زیستگاهی جانوران مختلف تالاب هشیلان سبب جذابیت این مکان شده است؛تالاب هشیلان با مساحت تقریبی 450 هکتار یکی از زیست‌بوم‌های زیبای جهان است و گردشگران زیادی به این منطقه جذب می‌شوند اما دولت به بهانه کمبود اعتبار و بودجه توجه خاصی به این منطقه گردشگری ندارد.
اشرفی‌زاده؛ رئیس گروه تالابهای محیط زیست نیز درباره برنامه‌های سازمان برای هشیلان اظهار می‌کند: برنامه‌های آموزش و اطلاع‌رسانی نسبت به این تالاب ارزشمند را مدنظر داریم و جوامع محلی تاثیر بسزایی برای حفظ و حراست از محیط زیست دارند؛ قرار است تا بزرگترین مرکز پرنده‌نگری و سایت محیط‌بانی را در کنار این تالاب راه‌اندازی کنیم و کارهای این طرح نیز در حال انجام است.
تالاب هشیلان این روزها نه صرفاً از سهل‌انگاری یک کشاورز سوخت بلکه به واسطه قصور یا حتی تقصیر سازمان حفاظت محیط زیست سوخته است در حالیکهاین تالاب می‌توانست محلی نمونه برای گردشگران علاقمندان به تالاب محسوب شود.
رئیس اداره محیط زیست کرمانشاه درباره این تالاب منحصر به فرد عنوان می‌کند: اکوسیستم آبی این تالاب به عنوان تنها تالاب استان کرمانشاه همواره مورد توجه علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی است؛ از مهمترین فواید این تالاب تاثیر آب‌وهوای مناسب بر منطقه است و هر هکتار این تالاب سالانه 60 تن آلودگی هوا را از بین می‌برد.
این روزها تالاب هشیلان نیازمند توجه همگانی مسئولان محیط زیست و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است چرا که این تالاب ارزشمند می‌تواند نمونه‌ای منحصر به فرد برای صنعت گردشگری کشور محسوب شود.
در حال حاضر تنها «چهار نفر» مسئولیت حفاظت از گستره عظیم تالاب هشیلان با گونههای ارزشمندش را برعهده دارند و در واقع هر نفر مسئول نگهداری بیش از 100 هکتار است که دلیل متقنی بر بی‌توجهی خطرناک سازمان محیط زیست در تامین نیروی انسانی و تجهیزات برای صیانت از این تالاب ارزشمند جهانی است.
