نخستین فصل از کاوش های باستان شناسی در این تپه از ۱۳ تا ۲۵ مهرماه انجام شد که طی آن باستانشناسان دانشگاه اینسبورگ اتریش و باستانشناسان ایرانی حضور داشتند.
بعد از انقلاب اسلامی این اولین سفر هیئت باستان شناسی خارجی به استان و اولین حضور هیئت باستان شناسی اتریشی در کشور بود که قرار است در چهار فصل کاوش های باستانی خود را در روستای تاریخی چورس انجام دهند.
تپه باستانی آنا قیزلی چایپاره در ۶۰۰ متری روستای تاریخی و گردشگری چورس در زمینی به ابعاد ۴۰۰ در ۲۰۰ متر سال ۱۳۸۱ در ردیف آثار ملی به ثبت رسید.
روستای تاریخی چورس در هشت کیلومتری مرکز شهرستان چایپاره واقع است، در سطح محوطه تپه باستانی آنا قیزلی، بقایای فرهنگی و تاریخی فراوانی از پنج هزار سال قبل وجود دارد.
بر اساس اعلام باستان شناسان در این محوطه آثاری از سفال، ابزار سنگی و قطعات آجر دیده می شود که نشانگر تسلسل فرهنگی و دوام سکونت جوامع انسانی در محل است، علاوه بر این در بخشهایی از سطح محوطه آثاری از قبرستان ارامنه دیده می شود که می تواند یادگاری از دوره ای که ارامنه در منطقه زندگی می کردند باشد.
از آثار دیگر اورارتوها در منطقه می توان به قلعه بزرگ و قلعه ملاجنید اشاره کرد که این دو محوطه در شرق روستای چورس قرار گرفته اند، قلعه ملاجنید و قلعه بزرگ بعد از دوره اورارتوها، در دوران اسلامی نیز مورد سکونت واقع شده است. امروزه در محل قلعه ملاجنید آثار یک برج سنگی و در قلعه بزرگ بخشهایی از دیوار دفاعی خشتی باقی مانده است.
از دیگر آثار تاریخی روستای چورس می توان به مسجد سرخ، بنای یخچال و حمام قدیمی اشاره کرد که نشان از قدمت بالای تاریخی در این منطقه است.
چورس یکی از مناطق تاریخی و مهد تمدن اورارتویی است
مسئول هیئت ایرانی کاوشهای تپه آناقیزلی در خصوص جزییات و دستاوردهای نخستین فصل کاوش های باستانی در این محوطه به خبرنگار مهر گفت: امسال این کاوش ها برای نخستین بار با همکاری هیئت باستان شناسی اتریشی انجام شد و طی آن در نخستین فصل شهر بزرگ تمدن اورارتویی در آن کشف و شناسایی شد.
امسال کاوش ها برای نخستین بار با همکاری هیئت باستان شناسی اتریشی انجام شد و طی آن در نخستین فصل شهر بزرگ تمدن اورارتویی در آن کشف و شناسایی شدغلام شیرزاد ادامه داد: اورارتو نام تمدنی است که در غرب آذربایجان امروز، شرق آناتولی و شمال کردستان کنونی و اطراف دریاچه وان و ارتفاعات ارمنستان وجود داشت و ساکنان آن جزو بخشی از نیاکان گرجی‌ها و ارمنی‌ها کنونی بوده‌اند و از حدود ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، تا ششصد پیش از میلاد بر منطقه حکمرانی داشتند.
وی با بیان اینکه هم اکنون این تمدن یکی از مهمترین تمدن های منطقه شمالغرب کشور به خصوص آذربایجان غربی به شمار می رود عنوان کرد: در این راستا سومین محوطه اورارتویی دنیا در قلعه بسطام قرار دارد.
شیرزاد با اعلام اینکه در اولین گام از کاوش ها قرار بر این بود که محوطه تپه آناقیزلی مورد کاوش قرار گیرد تا مشخص شود این محوطه اهمیتی به لحاظ کاوش باستانی دارد یا نه افزود: در اولین کاوش این شهر بزرگ کشف و نشان داد این محوطه از اهمیت تاریخی بالایی برخوردار است.
کشف آثار باستانی ۸۰۰۰ ساله در روستای تاریخی چورس
شیرزاد اضافه کرد: با آغاز نخستین فصل کاوش تپه آناقیزلی واقع در روستای چورس چایپاره آثار باستانی هشت هزار ساله شامل ابزارهای سنگی از جمله تراشه سنگ و تیغه های سنگی از نوع گرانیت، چخماق و اکسیدین به دست آمد.
کاوش در محوطه ای به وسعت هشت در هشت متر انجام و در لایه اول باستانشناسی دیوارهای سنگی به قطر ۱۷۰ سانتیمتر مربوط به دوره اورارتویی مشاهده شد اما به علت پایان فصل کاوش این اقدام ناتمام ماند لذا لایه های دوم و سوم اردیبهشت سال ۹۶ کاوش می شودوی با اشاره به اینکه سفال های قرمز و براق و سفالهایی منقوش متعلق به دوره اورارتویی در محوطه تپه آناقیزلی کشف شده که بیانگر وجود شهری در این دوره و روستایی در دوره نوسنگی است اضافه کرد: مهمترین هدف در این فصل اجرای مطالعه های ژئومغناطیسی بود تا بتوان ظرفیت منطقه را برای مطالعات و کاوشهای باستانشناسی تخمین زد.
مسئول هیئت ایرانی کاوشهای تپه آناقیزلی اافزود: کاوش در محوطه ای به وسعت هشت در هشت متر انجام و در لایه اول باستانشناسی دیوارهای سنگی به قطر ۱۷۰ سانتیمتر مربوط به دوره اورارتویی مشاهده شد اما به علت پایان فصل کاوش این اقدام ناتمام ماند لذا لایه های دوم و سوم اردیبهشت سال ۹۶ کاوش خواهد شد.
شیرزاد با تاکید بر اینکه این بررسی نشان داد که در تپه آناقیزلی و روستای چورس ظرفیت کاوشهای باستان شناسی برای ۱۰ سال آینده موجود است گفت: همچنین امسال کاوش های باستان شناسی در قلعه تاریخی بسطام یکی از محوطه ها مهم اورارتویی است انجام خواهد شد.
کاوشهای باستانی امسال در ۵ محوطه تاریخی انجام می شود
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی نیز در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: امسال کاوش های باستانی در پنج محوطه تاریخی از جمله چورس، بسطام انجام می شود.
جلیل جباری با بیان اینکه نتایج و اطلاعات اولیه در خصوص این کاوش ها بهارسال آینده اطلاع رسانی می شود گفت: آذربایجان غربی یکی از مناطق مهم و تاریخی کشور به شمار می رود که تمدن اورارتویی یکی از مهترین تمدن های این منطقه محسوب می شود.
وی با اشاره به عملیات کاوش تپه باستانی روستای چورس، بر اهمیت حفاظت فیزیکی محوطه تپه و تعیین حریم آن تاکید کرد و گفت: شهرستان چایپاره یکی از شهرستان های شمال آذربایجان غربی است که به دلیل قرار گرفتن در میان شهرستان های چالدران، ماکو، شوط، پلدشت و خوی از اهمیت جغرافیایی ممتازی برخوردار است.
در سطح شهرستان چایپاره روستاهای متعددی وجود دارند که اکثر آنها در سطح دشت قره ضیالدین و تعدادی نیز در میان سلسله کوههای اطراف آن پراکنده شده اند، یکی از این روستاها که در جنوب شهر قره ضیاالدین واقع شده، روستای چورس است.
این روستا به دلیل داشتن جاذبه های تاریخی و طبیعی و داشتن جمعیت زیاد در طی دوره های مختلف تاریخی، مورد توجه بوده و نام آن در کتب تاریخی و سفرنامه ها آمده است.
موقعیت جغرافیایی و پس زمینه تاریخی روستای چورس
روستای چورس به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری استان در فاصله ۸ کیلومتری جنوب شهر قره ضیاالدین، مرکز شهرستان چایپاره در دامنه کوه موسوم به کوه کمر واقع شده است، در دامنه کوه، کوه کمر به سبب فراوانی آب علاوه بر روستای چورس، روستاهای دیگری نیز شکل گرفتند که اکثر آنها از سابقه تاریخی نیز برخوردار هستند.
یکی از قدیم ترین منابعی که در آن از روستای چورس نام برده شده، کتاب نزهه القلوب حمدالله مستوفی است که در نیمه اول قرن هشتم ه. ق نوشته شده است. مستوفی در این کتاب ضمن اشاره به خوی و برشمردن ویژگی های آن از چورس نیز نام می برد.
روستای چورس در دوره قاجاریه در زمانی که میان مردم خوی و سردار ماکو جنگ در گرفته بود، میزبان گروهی بود که از طرف انجمن ایالتی تبریز برای آشتی دادن سردار ماکو با مردم خوی به مدت یک ماه به چورس آمده بودند.
علاوه بر این، شهر چورس در دوره جنگ های ایران و روس، میزبان سپاه عباس میرزا نائب السلطنه شاه قاجار بود که در بحبوهه جنگ های ایران و روس مدتی را به همراه سپاه خود در اطراف چورس اردو زده بود. محلی را که سپاه قاجار در آن اردو زده بود را امروزه به نام اردو تپه سی می شناسند.
بررسی ها و مطالعات باستان شناسی نشان می دهد که روستای چورس از حدود ۵ هزار سال قبل(دوره مفرغ قدیم) دارای سابقه سکونت گروه های انسانی بوده است. (احتمال می رود با انجام کاوش های باستان شناسی در تپه های تاریخی چورس بتوان به تاریخ قدیم تری نیز دست پیدا کرد).
تپه باستانی موسوم به آناقیزلی در فاصله ۶۰۰ متری شمال روستای چورس بر روی یک برجستگی صخره ای قرار گرفته و به دلیل داشتن ارتفاع بلند از فاصله دور قابل مشاهده است.
در سطح این محوطه، آثاری از دوره مفرغ قدیم و سفال های دوره اورارتوها دیده می شود. به نظر می رسد، استقرار جوامع انسانی در این محوطه بعد از دوره مفرغ قدیم در دوره اورارتوها نیز تداوم یافته است.
آثار تاریخی چورس
در سطح محوطه، بقایای فرهنگی فراوانی از جمله سفال، ابزار سنگی و قطعات آجر دیده می شود که نشانگر تسلسل فرهنگی و دوام سکونت جوامع انسانی در محل است. علاوه بر این، در بخش هایی از سطح محوطه آثاری از قبرستان ارامنه دیده می شود که می تواند یادگاری از دوره ای که ارامنه در منطقه زندگی می کردند، باشد.
از آثار دیگر اورارتوها در منطقه می توان به قلعه بزرگ و قلعه ملاجنید اشاره کرد که این دو محوطه در شرق روستای چورس قرار گرفتند. قلعه ملاجنید و قلعه بزرگ بعد از دوره اورارتوها، در دوران اسلامی نیز مورد سکونت واقع شده است. امروزه در محل قلعه ملاجنید آثار یک برج سنگی و در قلعه بزرگ، بخش هایی از دیوار دفاعی خشتی باقی مانده است.
از دیگر آثار تاریخی روستای چورس می توان به مسجد سرخ، بنای یخچال و حمام قدیمی اشاره کرد. امروزه بنای مسجد مرمت شده و بنای یخچال نیز جزو اولویت های میراث فرهنگی برای مرمت قرار دارد. اما حمام قدیمی روستا تخریب شده و بر روی آن بنای جدیدی ساخته شده است. البته در داخل روستای چورس آثاری از عمارت خان وجود دارد که به دلیل متروکه ماندن، بخش های مختلف آن تخریب شده و از میان رفته است.
از بناهای دیگری که در کتب مختلف و سفرنامه ها آمده، اثری دیده نمی شود. به نظر می رسد، بخش عمده ای از این آثار در زیر خانه های امروزی روستاییان و زمین های اطراف روستا قرار گرفته باشند. محل اردوی عباس میرزا شاهزاده قاجاری در جنوب روستای چورس و مکان موسوم به سوسمارها از دیگر جاذبه های توریستی روستا هستند.
روستای چورس در کنار جاذبه های تاریخی و باستانی، به دلیل داشتن منابع آب فراوان و شرایط زیست محیطی مساعد، همه ساله در فصول بهار و تابستان پذیرای خیل عظیمی از مردمی است که برای گذراندن اوقات فراغت و استرحت به این روستا و نواحی اطراف آن می آیند. وجود چشمه های متعدد آب در داخل روستا و نواحی پیرامونی آن یکی از جاذبه های طبیعی چورس محسوب می شود. چشمه معروف شیخ بلاغی شهرت بالایی در سطح منطقه دارد.
علاوه بر این، در اطراف روستا، درختان و باغات مختلفی وجود دارند که بر زیبایی روستای چورس و طراوت آن می افزایند. در غرب روستا، دره موسوم به احسان خان دره سی منظره بسیار زیبایی را ایجاد کرده است.
