مهرماه سال گذشته بود که در نتیجه انتخابات سراسری کانادا، "استیون هارپر" از حزب محافظه کار پس از حدود 8 سال از سمت نخست وزیری این کشور کنار رفت و "جاستین ترودو" از حزب لیبرال جانشین وی شد.
کانادا در دوران 8 ساله نخست وزیری "هارپر" در بُعد سیاست خارجی همواره دنباله‌‌رو سیاست‌های آمریکا بود؛ اما "ترودو" که از او به عنوان بنیانگذار کانادای مدرن نام برده می‌شود از همان آغاز تصدی نخست وزیری کانادا، اعلام کرد در سیاست‌های خارجی کشور متبوعش تغییر ایجاد می‌کند. یکی از این تغییرات ناظر بر نوع مواجهه کانادا با ایران بود.
قطع یکجانبه روابط با ایران از سوی کانادا در سال 91
اواسط سال 91 بود که اتاوا به صورت یکجانبه روابط خود با تهران را قطع کرد و بدین ترتیب سفارت کانادا در ایران تعطیل شد. پس از آنکه انتقادات در جامعه کانادا و سیاستمداران این کشور به سبب این اقدام یکجانبه دولت هارپر افزایش یافت، "جان برد" وزیر خارجه وقت کانادا که به اتخاذ مواضع ضد ایرانی شهره است، تلویحا اعلام کرد که این اقدام را در راستای حمایت از همجنسگرایان انجام داده‌اند! وزیر خارجه وقت کانادا حتی این را هم گفت که طی سال‌های گذشته همجنسگرایان زیادی از طریق سفارت کانادا در تهران به خارج از ایران منتقل شده‌اند!
اما در همان زمان هم اظهارات این مقام کانادایی، برای جامعه این کشور و ایرانیان مقیم آن که غالبا از قشر فرهیخته جامعه کانادا محسوب می‌شوند، قانع کننده نبود. سکونت بیش از 120 هزار ایرانی در جامعه کانادا و فعالیت‌های ارزشمند علمی و اقتصادی آنها، موردی نبود که برای اتاوا قابل چشم پوشی باشد و ایجاد دردسر و سختی برای این افراد و خانواده‌های ساکن در ایرانشان به بهانه‌های واهی حقوق بشری و صیانت از حقوق همجنسگرایان، یک اشتباه بزرگ از سوی سردمداران وقت کانادا بود.
تعطیلی بخش صدور ویزای سفارت کانادا در تهران و ایجاد دردسر برای بیش از 120 هزار ایرانی
در سال 91 پس از قطع یکجانبه روابط کانادا با ایران، بخش صدور ویزای سفارت این کشور در تهران تعطیل شد و وابستگان بیش از 120 هزار ایرانی عمدتا فرهیخته در کانادا مجبور شدند برای دریافت ویزای کانادا به ترکیه بروند.
البته اقدام اتاوا در قطع یکجانبه روابط با تهران تنها بستگان ایرانیان مقیم کانادا را به دردسر نینداخت بلکه تاجران ایرانی را هم دچار مشکل کرد و در نهایت منجر به روند کاهشی مراودات تجاری بین دو کشور در سه سال اخیر شد؛ به گونه ای که حجم مراودات تجاری تهران و اتاوا از 109 میلیون دلار در سال 91 به 84 میلیون دلار در سال 93 رسید و این روند نزولی در سال 94 هم تداوم یافت.
چرخش مواضع کانادا در قبال ایران با روی کارآمدن دولت جدید
اما در اواسط سال گذشته با روی کارآمدن دولت "جاستین ترودو" در کانادا، چرخش در سیاست خارجی این کشور آشکار شد و اتاوا اعلام کرد که قصد دارد رویکرد دیگری را در مواجهه با کشورهایی نظیر ایران اتخاذ کند.
در یک سال اخیر که دولت جدید کانادا روی کار آمده است، "جاستین ترودو" نخست‌وزیر این کشور و "استفان دیون" وزیر خارجه آن به کرات از ضرورت ارتقاء سطح روابط با ایران سخن گفته‌اند.
نخستین نشانه تغییر رویکرد کانادا نسبت به ایران در دی ماه سال گذشته نمود یافت؛ زمانیکه تردو نخست وزیر کانادا به صورت تلویحی از هم پیمانان آمریکایی و اروپایی‌اش به سبب کوتاهی در رفع تحریم های اقتصادی ایران گلایه کرد و اعلام داشت که تداوم تحریم های اقتصادی علیه ایران به منافع اقتصادی کانادا لطمه وارد می‌کند.
لغو تحریم‌های کانادا علیه ایران
یکماه بعد از آن در بهمن ماه در جریان اجلاس داووس سوئیس، ترودو در پاسخ به سوالی پیرامون لغو تحریم‌ها علیه ایران، اعلام کرد، در این رابطه به زودی در کابینه کانادا تصمیم گیری خواهیم کرد.
چند روز پس از این سخنان نخست وزیر کانادا، "استفان دیون" وزیر خارجه این کشور اعلام کرد که تحریم‌های اقتصادی اتاوا علیه تهران به طور رسمی لغو شده است؛ دیون این را هم گفت که "کانادا به طور حتم روابط اقتصادی خود را با ایران گسترش خواهد داد".
اذعان مقامات کانادایی به خسارت‌های ناشی از تعطیلی سفارتشان در ایران
در همان زمان روزنامه "نشنال پست" به نقل از "استفان دیون" نوشت: با تعطیل شدن سفارت کانادا در ایران، اتاوا قادر نبوده از منافع خود و همپیمانانش و همچنین خانواده‌های کانادایی در ایران و ایرانیان دارای تابعیت کانادا محافظت کند.
دیون همچنین تصریح کرد: امروز کانادا باید به ایران بازگردد تا نقش مفیدی درآن منطقه از جهان ایفا کند. تمام طرف‌ها از ما می‌خواهند که به تعامل با ایران بازگردیم و این کار را می‌کنیم.
دیدار ظریف و وزیر خارجه کانادا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل
این اظهار تمایل مقامات کانادایی برای نزدیکی به ایران ادامه داشت تا اینکه در شهریورماه سال جاری، در حاشیه هفتاد و یکمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان با همتای کانادای‌اش دیدار و رایزنی کرد؛ دیداری که بنا به گفته منابع نزدیک، محتوای اصلی آن را بررسی چگونگی ارتقاء سطح روابط و اقدامات کنسولی تشکیل می‌داد.
"بهرام قاسمی" سخنگوی وزارت امور خارجه پنجم مهرماه در جریان نشست خبری خود با اصحاب رسانه در پاسخ به سوالی پیرامون جزئیات دیدار ظریف با وزیر خارجه کانادا اظهار کرد: طی ماه‌های گذشته با توجه به درخواست طرفین مذاکراتی میان ایران وکانادا در کشور ثالث انجام گرفت و این مذاکرات ادامه پیدا کرد تا نهایتا در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل وزرای خارجه دوکشور ایران و کانادا دیدار کردند.
مشکلات حقوقی میان تهران و اتاوا
وی با اشاره به در جریان بودن مذاکرات هیئت های کارشناسی ایران و کانادا گفت: اگر بتوانیم بر برخی از مشکلات سیاسی وحقوقی فی مابین غلبه کنیم می توانیم شاهد تحول در روابط دو کشور ایران وکانادا باشیم؛ روابطی که طی سال‌های گذشته به صورت یک جانبه از سوی کانادا قطع شده بود.
قاسمی تصریح کرد: با توجه به سکونت چندین هزار ایرانی فرهیخته در کانادا وجود بخش کنسولی برای ما در این کشور از اهمیت زیادی برخوردار است و متعاقبا با توجه به نقش وجایگاه ایران در سطح منطقه، کانادا نیز از ارتقای روابط با ایران استقبال می‌کند.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان افزود: باید منتظر ماند و دید که نتایج رایزنی‌های هیئت‌های کارشناسی ایران و کانادا که در جریان است چه حاصلی خواهد داشت و پس از آن پیرامون بازگشایی سفارتخانه های دو کشور صحبت کرد.
خواسته‌های ایران برای ارتقاء سطح روابط با کانادا
اما خود ظریف نیز در دهم مهرماه در حاشیه رونمایی از کتاب "ابعاد ظریف مذاکرات" در جمع خبرنگاران ، در پاسخ به سوالی پیرامون دیدارش با وزیر خارجه کانادا و احتمال ارتقاء سطح روابط تهران و اتاوا و بازگشایی سفارت کانادا در ایران، اعلام کرد: "جمهوری اسلامی ایران خواسته‌هایی دارد که باید در مورد آن بیشتر صحبت کنیم".
اما خواسته‌هایی که ظریف از آن صحبت می‌کند و ارتقاء سطح روابط تهران و اتاوا منوط به تحقق آنها است، کدام است؟ برخی در این رابطه بر مشکلات حقوقی میان تهران و اتاوا و ماجرای استرداد مجرمان میان دو کشور تاکید می‌کنند.
"محمود رضا خاوری" متهم به دست داشتن در اختلاس سه هزار میلیاردی، چند سالی است که در کانادا اقامت گزیده و این کشور برای استرداد وی همکاری‌های لازم را انجام نمی‌دهد؛ این امر در شرایطی است که چند هفته پیش در پنجم مهرماه ایران به دلایل انساندوستانه "هما هودفر" که دارای تابعیت کانادایی است و به سبب اتهاماتی امنیتی در ایران بازداشت بود و حتی کیفرخواست او نیز صادر شده بود را آزاد کرد.
بازگشایی سفارت کانادا در تهران درصورت استرداد خاوری امکان‌پذیر است
در همین رابطه حسن نوروزی سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس طی مصاحبه‌ای با اشاره به درخواست کانادا برای بازگشایی سفارت خود در تهران گفت: زمانی که این کشور اقدام به تعطیلی سفارت خود در تهران کرد ادعاهایی را مطرح می‌کرد؛ مسئولان کانادایی نیز بعد از دومیلیارد دلاری که از سوی آمریکا مصادره شد، بخشی از اموال ایران را مصادره کردند.
نماینده مردم رباط کریم و بهارستان در مجلس شورای اسلامی بر همین اساس تصریح کرد: آنها به خاوری از متهمان پرونده اختلاس 3هزار میلیاردی پناه داده و قصد همکاری برای بازگشت وی به ایران را ندارند.
وی افزود: کانادا باید تعهد بدهد محکومان ایران را به کشورمان استرداد کند و اگر غیر از این باشد دولت و مجلس آن را بر نمی تابند و اجازه بازگشایی سفارت را نمی دهند.
سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی در پایان با بیان اینکه دولتمردان کانادایی از ارتباطات بین المللی سوءاستفاده می کنند خاطرنشان کرد: کانادایی‌ها از هر فرصتی که دست داده استفاده کردند تا علیه جمهوری اسلامی موضع‌گیری کنند که اغلب بهانه های آنها اتهامات ضد حقوق بشری بوده که صحت نیز نداشته است لذا باید تعهد دهند نسبت به امور داخلی جمهوری اسلامی ایران دخالت نداشته باشند.
باید منتظر ماند و دید که آیا کانادایی‌ها همکاری‌های لازم را بویژه در بخش حقوقی با ایران خواهند داشت یا اینکه سخنان آن ها در رابطه با ارتقاء سطح روابط با ایران صرفا سیاسی است.
هفته پیش بود که ترودو نخست وزیر کانادا در جمع خبرنگاران در اتاوا اذعان کرد که تعطیلی سفارت این کشور در تهران و قطع رابطه دیپلماتیک با ایران، تصمیمی اشتباه بود.
ترودو این را هم گفت که اقدام دولت پیشین کانادا درتعطیلی سفارتمان در تهران، تصمیمی صرفا ایدئولوژیک و سیاسی بود.
