تاریخچه توسعه میادین مشترک نفت و گاز در ایران قصه پرغصه‌ای است به طوری‌که در طول چند دهه گذشته تاکنون همواره ایران در توسعه و برداشت نفت و گاز از «میادین مشترک با کشورهای عربی همسایه» عقب افتاده است.
در شرایط فعلی در اکثر میادین مشترک نفت و گاز ایران به دلیل سالها عقب ماندگی و تاخیر در توسعه، احتمال مهاجرت نفت و گاز به سمت کشور همسایه وجود دارد و حتی با وجود تجربه تلخ توسعه برخی از میادین مشترک قدیمی در توسعه میادین تازه اکتشاف شده مشترک با کشورهای همسایه هم درس عبرتی گرفته نشده و سریال ناکامی شرکت ملی نفت ایران در توسعه میادین مشترک ادامه دارد.
در این بین هر چند یکی از دلایل تاخیر در توسعه میادین مشترک نفت و گاز ایران همچون پارس جنوبی، فروزان، اسفندیار، سلمان، لایه نفتی پارس جنوبی و ... شرایط هشت سال جنگ تحمیلی عنوان می‌شود و تاحدودی قابل توجیه است اما با گذشت نزدیک به دو دهه از پایان جنگ در توسعه میادین نوظهور مشترک نفت و گاز هم قافیه را به کشورهای عربی همسایه باخته‌ایم.
بر این اساس، پس از تاخیر ایران و آغاز برداشت گاز توسط عربستان سعودی از میادین تازه اکتشاف شده و مشترک فرزاد در خلیج فارس حالا نوبت به میدان مشترک آذر رسیده است.
عراق که از دو سال قبل تولید روزانه بیش از ۲۰۰ هزار بشکه نفت خام از میدان مشترک آزادگان جنوبی را آغاز کرده اخیرا تولید نفت از میدان مشترک جدید نفتی با ایران به نام آذر را هم کلید زده و این درحالی است که این کشور در طول چند سال اخیر با مشکلات متعددی همچون ظهور گروه تروریستی داعش دست و پنجه نرم کرده است.
به عبارت دیگر این روزها شاهد تکرار تجربه تلخ عقب ماندگی‌های پارس جنوبی در میدان مشترک نفتی آذر هستیم و همان طور که در توسعه و تولید گاز و میعانات گازی پارس جنوبی از قطر عقب افتاده‌ایم، این روزها عراق هم تولید نفت از میدان آذر در غرب ایران را آغاز کرده است.
عراق تولید نفت از میدان مشترک با ایران را آغاز کرد
کیوان یاراحمدی مجری طرح توسعه میدان مشترک نفتی آذر در شرکت مهندسی و توسعه نفت با تایید آغاز تولید نفت عراق از این میدان مشترک یکی از دلایل تاخیر ایران در آغاز برداشت نفت از آذر را پیچیده بودن ساختار زمین شناسی و مخزنی این میدان مشترک نفتی با عراق اعلام کرده است.
این مقام مسئول در شرکت ملی نفت همچنین از فعالیت و همکاری همزمان شرکت های نفتی خارجی در میدان آذر به عنوان یکی دیگر از دلایل تاخیر ایران و آغاز سریع برداشت نفت عراق از این میدان مشترک یاد و تاکید کرده است: شرایط کنونی میدان آذر شبیه شرایط جنگ تحمیلی است، به این مفهوم که در آن قسمت مرز کنسرسیومی بین‌المللی متشکل از شرکت‌های گازپروم نفت روسیه، پتروناس مالزی، کوگس کره جنوبی و شرکت نفت ترکیه با همکاری شرکت‌های سرویس‌دهنده آمریکایی مشغول کار هستند و برداشت نفت از میدان را آغاز کرده‌اند.
مطابق با برنامه زمان بندی شرکت ملی نفت ایران باید تولید نفت از میدان آذر از سال گذشته آغاز می شد اما در خوش بینانه‌ترین حالت به نظر می‌رسد که تولید نفت از این میدان مشترک دست کم تا اواسط سال ۹۶ امکان پذیر نباشد.
یاراحمدی درباره زمان بندی آغاز تولید نفت از میدان مشترک آذر، می‌گوید: تولید روزانه ۳۰ هزار بشکه نفت از این میدان در قالب پروژه ای زودهنگام تا پایان امسال آغاز می‌شود و در نهایت تا دو سال آینده امکان توسعه کامل این میدان با ظرفیت روزانه ۶۰ تا ۶۵ هزار بشکه عملیاتی خواهد شد.
به گزارش مهر، میدان نفتی آذر با در اختیار داشتن ۲.۵ میلیارد بشکه نفت خام درجا با عراق مشترک است. حجم نفت قابل استحصال این میدان حدود ۴۰۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود.
همچنین انجام مطالعات و بررسی‌های اکتشافی نشان می‌دهد پس از توسعه کامل و بهره برداری نهایی از آذر، امکان تولید روزانه ۵۰ تا ۶۵ هزار بشکه نفت خام سبک با درجه ای. پی. آی ۳۲ در مدت ۲۵ سال از این میدان وجود دارد.
بلوک اناران شامل ۲ میدان نفتی آذر و چنگوله، در استان ایلام در مرز خاکی ایران و کشور عراق واقع شده است؛ میدان آذر با میدان بدرای کشور عراق مشترک است و میدان مستقل چنگوله در ۲۰ کیلومتری شهر مهران و در امتداد جنوب شرقی میدان آذر واقع شده است.
روسها به آذر باز می گردند؟
به گزارش مهر، شرکت ملی نفت ایران خاطرات خوشی از مذاکره با شرکت‌های روسی در توسعه میدان مشترک آذر ندارد؛ شرکت ملی نفت ایرانحدود پنج سال قبل با گازپروم روسیه تفاهم نامه همکاری مشترک برای توسعه آذر امضا کرده بود اما در کمال ناباوری، روسها با چرخشی ۱۸۰ درجه‌ای به جای ایران، توسعه این میدان مشترک را در خاک عراق آغاز کردند.
البته ماجرا به اینجا هم ختم نشد و با گذشت زمان مشخص شد که گازپروم روسیه از برخی اطلاعات مخزنی اخذ شده از شرکت ملی نفت ایران به منظور توسعه همه جانبه این میدان مشترک در خاک عراق استفاده کرده است موضوعی که با واکنش مسئولان شرکت ملی نفت ایران هم روبرو شد.
در همین حال عبدالرضا حاجی حسین نژاد، مدیرعامل سابق شرکت مهندسی و توسعه نفت پیشتر با اعلام اینکه تاکنون از ارائه جزئیات اطلاعات این میدان نفتی به گازپروم روسیه خودداری کرده‌ایم، گفته بود: روسها برای امضای قرارداد میدان مشترک نفتی آذر اطلاعات گسترده‌ای از شرکت نفت گرفتند و در نهایت در لحظه آخر حاضر به امضای قرارداد توسعه این میدان مشترک با عراق نشدند، از این رو اطلاعات جزئی طرح توسعه میدان چنگوله را در اختیار روسها قرار نخواهیم داد.
با این وجود شرکت های روسی تمایل و علاقه شدیدی برای توسعه میادین مشترک نفتی با عراق دارند به طوری که تاکنون و در چندین نوبت شرکت لوک اویل روسیه برای توسعه این میدان مشترک با عراق اظهار تمایل کرده، علاقه‌ای که تاکنون با استقبال مسئولان شرکت ملی نفت ایران روبرو نشده است.
از سوی دیگر آهنگ توسعه همه جانبه میادین مشترک نفتی ایران توسط عراق همچون آزادگان جنوبی و حالا آذر درحالی روز به روز شتاب بیشتری می‌گیرد که ایران و عراق دو رقیب سنتی در بازار نفت و اوپک به شمار می‌روند و در طول دوران تحریم بخش عمده‌ای از بازار نفت ایران توسط عراقی‌ها تصاحب شده است.
بر اساس گزارش رسمی دبیرخانه اوپک، در طول پنج سال گذشته عراق بالاترین افزایش تولید نفت خام در بین کل کشورهای عضو اوپک را به خود اختصاص داده به طوری‌که تولید نفت خام این کشور روزانه یک میلیون و ۶۸۹ هزار بشکه افزایش یافته است.
