روزنامه الکترونیکی «رأیالیوم» در مقالهای در ستون «سخن سردبیر» به قلم «عبدالباری عطوان» تحلیلگر مطرح جهان عرب نوشت: بعد از فروپاشی تفاهمهای آمریکا و روسیه در سوریه و همزمان با آن نابودی توافق آتشبس در حلب در کمتر از یک هفته از اجرا، «باراک اوباما» رئیسجمهوری آمریکا به «ولادیمیر پوتین» رئیسجمهوری روسیه درباره جهتگیریهای رو به فزایندهاش جهت احیای امپراطوری روسیه- میراث اتحاد جماهیر شوروی سابق- و تبدیل آن به قدرت بزرگ، که جایگاه آمریکا را در جهان اشغال کند، هشدار داد.
باراک اوباما نمیتواند چنین هشداری صادر کند مگر آنکه اطلاعاتی موثق و قاطعی درباره پیشرویهای نظامی روسیه داشته باشد. اوباما همچنین در جریان گزارشها و تحلیلهای وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون)، که از نگرانیها درباره جایگاه ایالات متحده به عنوان ابرقدرت، از زمان فروپاشی توافق مذکور درباره حلب، سخن میگویند. شورای امنیت ملی آمریکا نیز در حال برگزاری نشستهای مستمر برای بررسی ابعاد واکنش نظامی به سیطره روسیه بر سوریه است.
نگرانیهای رئیسجمهوری آمریکا و فرماندهان نظامی آن بهجاست. تحولات رویِ زمین نشان میدهد که این موضع قاطع روسیه در حمایت از «بشار اسد» رئیسجمهوری سوریه و مقابله با معارضان مسلح افراطی بهویژه گروههای «داعش» و «جبهه فتح الشام» (جبهه النصره سابق) در چارچوب استراتژی روسیه مبتنی بر بازگشت نظامی و سیاسی به منطقه خاورمیانه و بازیابی نفوذ قویِ خود است که اتحاد جماهیر شوروی در دوران جنگ سرد با واشنگتن از آن بهره میبرد.
دو تحول اساسی که میتوان در حال حاضر آن را رصد کرد، این استراتژی نوین رئیسجمهور ولادیمیر پوتین را مورد تایید قرار میدهند:
نخست: «نیکولای پانکوف» معاون وزیر دفاع روسیه، روز دوشنبه در سخنانی اعلام کرد، مسکو تمایل دارد تا یک پایگاه دریایی دائمی در تاسیسات موجود در بندر طرطوس در شمال سوریه ایجاد نماید و قابلیتهای نظامی و زیرساختهای آن را گسترش دهد.
دوم: انتشار اخباری درباره مذاکرات مسئولان نظامی روسی با همتایان مصری خود درباره اجاره تاسیسات نظامی از جمله پایگاه هوایی در شهر «سیدنی برانی» در شمال غرب مصر و نزدیک ساحل دریای مدیترانه. در صورتیکه این توافق حاصل شود این پایگاه در سال 2019 آماده فعالیت میشود. موضوع قابل توجه این است که اتحاد جماهیر شوروی تا سال 1972 امکانات دریایی، هوایی در این منطقه داشت که رئیسجمهور «انور سادات» تصمیم گرفت مستشاران روسی را از مصر اخراج کند و به سمت آمریکا جهتگیری کند. ما درباره صحت و سقم این اخبار و تاییدیه طرف مصری درباره آن اطلاعی نداریم.
با توجه به آنچه گفته شد میتوان سیاست روسیه در بحران سوریه، آمادگی مسکو برای مواجهه نظامی با آمریکا برای جلوگیری از سقوط اسد و نیز تهدید وزیر دفاع روسیه، که گفته است هرگونه حمله به پایگاههای ارتش سوریه با موشکهای مدرن «اس 300» پاسخ داده میشود را درک کرد.
دستگاه رهبری روسیه خاورمیانه را از دست داد و آن زمانی بود که این کشور با مخالفت نکردن با حمله آمریکا به عراق در سال 2033، همپیمانان خود را تحقیر کرد. روسیه همچنین جایگاه و هیبت خود را از دست داد و آن زمانی بود که دولت آمریکا با صدور قطعنامهای از شورای امنیت درباره حمایت از غیرنظامیان در لیبی، برای تغییر نظام این کشور اقدام کرد. از اینرو، روسیه میخواهد از طریق کمک به متحد سوری خود و ایستادن در کنار آن- به هر قیمتی که باشد- وجهه خود را تغییر دهد و اعتماد همپیمانان منطقهای خود را بازگرداند.
این موضوع، که نماینده دائم مصر در سازمان ملل متحد- در کنار چین و ونزوئلا- به نفع پیشنویس قطعنامه روسیه در شورای امنیت رای داد و خشم همپیمان و تامین کننده کشورش یعنی عربستان سعودی را برانگیخت در چارچوب همگرایی شتابنده مصر و روسیه انجام شده است.
ایالات متحده آمریکا با مداخله نظامیاش در منطقه، که به تجزیه دولتها و تبدیل شدن آنها به دولتهای شکست خورده و فراهم کردن بستری برای رشد گروههای تندرو، این منطقه را از دست داد. ما این وضعیت وخیم را در سوریه، عراق، لیبی، یمن، سومالی و افغانستان شاهد هستیم که فدراسیون روسیه در حال بهرهبرداری از این سیاستهای اشتباه است و با قدرت به این منطقه بازمیگردد.
زمین سوریه دوئل مبارزه دو ابرقدرت است و با توجه به اولین دور مقدماتی، میتوان گفت پوتین تا به این لحظه برنده است.