وضو، از مقدمات نماز است؛ واجبی که مقدمه واجب است و صحیح نبودن آن به معنای صحیح نبودن نماز خواهد بود. لذا توجه به صحت اعمال و شرایط وضو از بدیهیاتی است که باید رعایت شود.
به غیر از پاک بودن اعضای وضو، یکی دیگر از نکات مهم در وضو آن است که مانعی برای رسیدن آب به اعضای وضو وجود نداشته باشد. اما این‌که منظور از مانع چیست و چه مواردی مانع محسوب می‌شوند و چه مواردی مانع نیستند، نکته مهمی است که نیازمند یادآوری است.
الف- لاک
سؤال: آیا لاک برای وضو گرفتن اشکالی ایجاد می‌کند؟
پاسخ: از نظر تمام مراجع لاک دارای جِرم است و مانع وضو می‌شود. آیت‌الله بهجت در این زمینه می‌فرمایند: «لاک و امثال آن که جِرمیت دارد، مانع از رسیدن آب به پوست است، لذا باید قبل از وضو آن ها را برطرف کند».
اما این حکم در مورد لاک دست است که باید شسته شود و در مورد پا که مسح کشیده می‌شود، حکم متفاوت است.
سؤال: آیا لاک زدن ناخن‌های پا باعث باطل شدن وضو و غسل می‌شود؟ لاک زدن چه تعداد از ناخن‌های پا جایز است؟
پاسخ: آیت‌الله مکارم‌شیرازی میان ناخن‌های پا تفاوت قایل شده و معتقدند: «ناخن کوچک پا به تنهایی کفایت نمی‌کند ولی سایر انگشتان به تنهایی کافی است». ایشان در پاسخ سؤال فوق نیز می‌فرمایند: «اگر یکی از ناخن‌های پا (غیر از ناخن انگشت کوچک) تمیز باشد، وضو اشکال ندارد ولی برای غسل باید همه ناخن‌ها را تمیز نمایید».
این درحالی است که آیت‌الله بهجت تفاوتی قایل نبوده و در پاسخ به این سؤال که آیا در مسح می‌توان تمام انگشتان را به جز انگشت کوچک لاک زد و روی آن مسح کشید؟ می‌فرمایند: «بله، می‌توان».
ب- تاتو و مداد
سؤال: بعضی از قسمت‌های بدنم خالکوبی شده است، گفته می‌شود که غسل و وضو و نمازم باطل هستند و نمازی از من پذیرفته نمی‌شود. امیدوارم مرا در اینباره راهنمایی فرمائید.
پاسخ: آیت‌الله خامنه‌ای در این مورد می‌فرمایند: «اگر خالکوبی مجرد رنگ باشد و یا در زیر پوست بوده و بر ظاهر پوست چیزی که مانع از رسیدن آب بر آن شود، وجود نداشته باشد، وضو و غسل و نماز صحیح است». آیت‌الله بهجت نیز تصریح دارند که «وضو صحیح است».
سؤال: حکم وضو درصورتی‌که به مژه‌ها و ابروان خود مواد آرایشی مانند مداد یا سرمه بکشیم، چگونه است؟
پاسخ: در این زمینه نیز تأکید بر باقی‌بودن یا نبودن جِرم است. چنان‌چه آیت‌الله مکارم‌شیرازی تشریح می‌کنند: «مداد چشم به مقدار کم معمولاً مانع رسیدن آب نیست و وضوی با آن اشکالی ندارد، ولی چنان‌چه مانع رسیدن آب باشد، باید ابتدا آن را برطرف کرد». و حضرات آیات عظام صافی‌گلپایگانی، سیستانی و بهجت نیز بر همین امر تأکید دارند.
ج- جرم رنگ و چربی و...
سؤال: پوست بدن من چرب است؛ آیا برای وضو یا غسل اشکال ایجاد می‌کند یا خیر؟
پاسخ: فقها به‌اتفاق چرب بودن طبیعی پوست را مانع وضو نمی‌دانند، مگر آن‌که چنان‌چه آیت‌الله خامنه‌ای می‌فرمایند: «به حدی باشد که مانع از رسیدن آب به پوست و مو شود». آیت‌الله بهجت نیز در تشریح این موضوع چنین توضیح می‌دهند: «اگر جِرم ندارد که مانع از رسیدن آب به پوست باشد، اشکال ندارد. اما اگر احراز کند که صورت یا دست‌ها به‌قدری چرب است که آب به پوست نمی‌رسد، اول محل وضو را از چربی خشک کند و بعد وضو بگیرد».
سؤال: آیا کِرِمی که به پوست مالیده می‌شود، مانع رسیدن آب است و به هنگام وضو و غسل، باید آن را پاک کرد؟
پاسخ: آیت‌الله سیستانی در پاسخ به این سؤال فرمودند: «ظاهراً کِرِم پس از مالیدن بر پوست از بین می‌رود و آن‌چه می‌ماند مختصر چربی بیش نیست و مانع نفوذ آب نمی‌شود». اما آیت‌الله بهجت تشخیص را متوجه مکلف کرده و می‌فرمایند: «اگر چربی آن به حدی است که عرفاً آب به پوست می‌رسد، مانع نیست».
سؤال: جوهر خودکاری که روی دست باقی مانده، آیا برای وضو و غسل اشکال ایجاد می‌کند؟
پاسخ: همه فقها معتقدند که تنها اگر جِرم داشته باشد، مانع است؛ در این زمینه آیت‌الله صافی چنین توضیح می‌دهند: «جوهر خودکار و هر رنگ دیگر اگر جسمیت داشته باشد و مانع رسیدن آب به پوست باشد، باید برطرف شود؛ ولی اگر فقط رنگ است و جسمیت ندارد، مثل این‌که بعد از شستن، باز اثر آن باقی باشد، برای غسل و وضو اشکال ندارد». و آیت‌الله مکارم‌شیرازی نیز می‌فرمایند: «رنگ خودکار معمولاً مانع نیست؛ کمی بشویید کافی است».
د - رنگ مو و آرایش
سؤال: آیا موادی مانند ژل، کتیرا و روغن مو، مانع از وضو می‌شوند؟
پاسخ: فقها باز هم مانند تمام موارد گذشته بر مانع بودن یا نبودن آن تأکید دارند. آیت‌الله سیستانی در این زمینه می‌فرمایند: «اگر مانع از وصول آب به مو یا پوست سر باشد، اشکال دارد و در صورت شک، باید آن را برطرف کرد». و آیت‌الله بهجت نیز پاسخ می‌دهند: «اگر دارای جرم است که مانع از رسیدن آب است، باید برطرف شود».
سؤال: آیا رنگ مصنوعی که زن‌ها از آن برای رنگ‌کردن موی سر و ابروی‌شان استفاده می‌کنند، مانع از صحت وضو و غسل است؟
پاسخ: آیت‌الله خامنه‌ای می‌فرمایند: «اگر صرفاً رنگ باشد و دارای جِرمی نباشد که مانع از رسیدن آب به مو شود، وضو و غسل صحیح است».
سؤال: اگر دست و صورت به طور مصنوعی برنزه شود، وضو باطل است و آیا گناه دارد؟
پاسخ: آیت‌الله سیستانی در پاسخ به این سؤال می‌فرمایند: «اگر وضوء صحیح است و برنزه کردن بدن اشکال ندارد».
هـ - مو و ناخن مصنوعی
رجوع شود به
بررسی فقهی اکستنشن و کاشت مو
و
کاشت ناخن؛ حلال یا حرام؟!
