پیشینه تمدن و فرهنگ هر ملتی به وجود آثار باستانی و تاریخی وابسته است، به معنای دیگر ملتی که از آثار تاریخی بی‌بهره است چندان توفیقی برای معرفی فرهنگ و آداب و تمدن و هویت خود به جهانیان ندارد.
طاق‌بستان کرمانشاه آیینه تمدن و روح فرهنگ و اصالت کرمانشاهیان در طول سالیان بوده است و می‌توان ادعا کرد شناسنامه و هویت مردم این دیار محسوب می‌شود.
طاق‌بستان در شمال غرب کرمانشاه واقع‌شده و مجموعه‌ای عظیم از تاریخ و تمدن را در دل خود جای‌داده، امروز در سراسر ایران و جهان کرمانشاه را با بِرَند طاق‌بستان می‌شناسند اما متأسفانه این مجموعه عظیم حال‌وروز خوبی ندارد و مشکلات بسیاری گریبان گیر آن شده است.
مسئله ساماندهی طاق‌بستان از ۱۰ سال گذشته مطرح‌شده اما هنوز به نتیجه نرسیده و بروز مشکلات دیگری این اثر تمدنی و تاریخی را از رسیدن به سرمنزل مقصود و ثبت جهانی‌شدن ناامید کرده است.
کشف سنگ قبرهایی مربوط به دوره اشکانیان در طاق بستان
معصومه محمد زاده استاد دانشگاه و مدرس گردشگری در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص وضعیت طاق‌بستان و ظرفیت گردشگری این مجموعه اظهار داشت: تلفظ درست این واژه «تاق وه سان» است که به‌مرورزمان بین مردم به‌اشتباه طاق‌بستان رایج شده زیرا این منطقه درگذشته بستان نبوده و درواقع شکارگاه بوده است. پیشینه تاق بستان به‌پیش از دوره ساسانیان بازمی‌گردد و حتی دهه چهل کاوش‌هایی در این منطقه انجام و سنگ‌قبرهایی مربوط به دوره اشکانیان کشف شد و این مسئله نشان می‌دهد که طاق‌بستان بسیار پیش‌تر از این‌ها قدمت داشته است.
محمد زاده افزود: طاق‌بستان به‌تنهایی توانمند است و ظرفیت آن را دارد که از دیدگاه باستان‌شناسی، تاریخی، معماری، هنر و... همراه با بیستون مجموعه‌ای کلی برای کرمانشاه باشد تا این استان را ازلحاظ جذب گردشگر حمایت کند. وقتی از طاق‌بستان یاد می‌کنیم در حقیقت مجموعه‌ای است که در طول سده‌های گذشته باجان و روح مردم آمیخته و همراه بوده و مردم این استان خاطرات شیرینی از این یادگار نیاکانی دارند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: مجموعه طاق‌بستان نه‌تنها در سطح ملی بلکه در سطح جهانی شناخته‌شده است. جهانگردان خارجی بسیاری حتی از دوره صفویه از این آثار بازدید کردند و در نوشته‌ها و نقاشی‌های خود به این آثار اشاره کردند و لذا طاق‌بستان مجموعه‌ای بسیار ارزشمند است.
جذب گردشگر برای طاق‌بستان نیازمند مدیریتی مدون است
محمد زاده بحث جذب گردشگر برای طاق‌بستان را نیازمند مدیریتی مدون دانست و افزود: این موضوع تنها بر عهده میراث فرهنگی نیست بلکه همه ازجمله شهرداری، استانداری و نهادهای مربوطه باید به میراث فرهنگی کمک کنند تا آنچه شایسته‌شان طاق‌بستان است محقق شود.
برای ساماندهی طاق‌بستان نهادهای مختلف باید با میراث همکاری کنند، مغازه‌ها، کافی‌شاپ‌ها و... کنار بروند در این صورت محوطه باز می‌شود و خود طاق‌بستان بیشتر جلوه دار می‌شودوی از بین بردن حریم‌های طاق‌بستان را ازجمله مسائل مهم در بحث ساماندهی این مجموعه دانست و تصریح کرد: ساماندهی طاق‌بستان بحثی تخصصی است و شامل مقوله باستان‌شناسی و معماری است و کار هرکسی نیست. برای ساماندهی طاق‌بستان نهادهای مختلف باید با میراث همکاری کنند، مغازه‌ها، کافی‌شاپ‌ها و... کنار بروند در این صورت محوطه باز می‌شود و خود طاق‌بستان بیشتر جلوه دار می‌شود و لذا باید حریم باز شود. اکنون مغازه‌های محوطه بیشتر ازآنچه باید جلوآمده‌اند.
محمد زاده انجام تبلیغات خوب و مناسب را لازمه بحث جذب گردشگر و توریست برای طاق‌بستان کرمانشاه دانست و افزود: برگزاری جشنواره‌های مختلف خوراک و پوشاک، ساخت کلیپ‌های مؤثر و زیبا در امر تبلیغات مهم است. سال گذشته همایشی در باینگان برگزار کردیم و برای مهمان‌هایی که از مناطق مختلف به این همایش آمدند در وهله نخست برنامه بازدید از طاق‌بستان را گذاشتیم که بسیار از این اقدام خرسند بودند.
وی در خصوص بحث ثبت جهانی‌شدن طاق‌بستان و شرایط لازم برای این مهم نیز گفت: طاق‌بستان در سطح ملی و جهانی شناخته‌شده است و باید ساماندهی شود و تبلیغات میراث فرهنگی در این خصوص بیشتر و حریم برای برجسته شدن مقوله گردشگری آزاد شود.
لزوم آزادسازی حریم طاق بستان برای ثبت جهانی شدن
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص آخرین وضعیت ساماندهی طاق‌بستان اظهار داشت: برای مجموعه طاق‌بستان نخستین کاری که باید انجام داد بحث تعیین حریم‌های آن است که متأسفانه این مهم هنوز قطعی و مصوب نشده و در حال طی کردن مسیر قانونی خود است.
بالایی در ادامه افزود: دومین اقدام برای بحث ساماندهی طاق‌بستان طرح مطالعاتی این مجموعه است که از قبل نیمه‌کاره باقی‌مانده، در بحث ساماندهی اولویت‌بندی شده و در بخش اول از طرح قبلی خیابان اصلی یک‌طرفه آن را به دلیل حجم بالای بازدیدکنندگان و ترافیک مسدود شده و در حال ترمیم است تا این خیابان یک‌طرفه به‌عنوان محل عبور عابران پیاده آماده شود و مسیر عبور و مرور خودرو نباشد و سنگ‌فرش شده و محلی مناسب برای بازدیدکنندگان باشد.
در مسیر ثبت جهانی کردن طاق‌بستان هستیم
وی افزود: برای امسال موافقت‌نامه‌ها و اولویت‌بندی‌ها را در سازمان مدیریت تا ۱۰ تا ۱۵ روز آینده متناسب بااعتباری که تخصیص داده می‌شود تعیین خواهد شد. ما در مسیر ثبت جهانی کردن طاق‌بستان هستیم اما اساساً قوانین ملی و بین‌المللی سخت است و ما نیز راهکارهایی داریم تا این مسیر را زودتر طی کنیم و پیشنهادهایی مطرح‌شده و یک کارگاه آموزشی در کرمانشاه برای همه کسانیکه ذی‌دخل هستند تا حدودات کار و فرآیند را برای ما تائید کنند و خللی در مسیر ثبت جهانی‌شدن آن به وجود نیاید تشکیل شد.
بالایی در ادامه اظهار کرد: قاعدتاً هم یک سری کارهای جلوگیری و پیشگیری و مراقبت برای مجموعه طاق‌بستان داریم و هم اقداماتی برای ساماندهی این مجموعه. ما تا جایی اجازه ساماندهی داریم که در تملک دولت باشد و فعلاً مسیری که در حال کار و سنگ‌فرش و برداشت آسفالت است در تملک ما است و سال گذشته نیز دو باب مغازه را تملک کردیم.
محدوده فعالیت ما برای ساماندهی به میزانی است که زمین و عرصه در اختیار ما باشد
بالایی اضافه کرد: داشتن طرح و نقشه و مصوبه یک داستان است و اجرای طرح داستانی دیگر، هر زمان بخواهیم طرح را اجرا کنیم حتماً باید محل اجرا در تملک دولت باشد در غیر این صورت نمی‌توان املاک مردم را تصرف کرد و فعلاً محدوده فعالیت ما برای ساماندهی به میزانی است که زمین و عرصه در اختیار ما باشد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه در خصوص اعتبارات موردنیاز برای این پروژه بیان کرد: اعتبارات امسال نیز برای بحث ساماندهی طاق‌بستان در حال ابلاغ است اما ساماندهی طاق‌بستان پروژه‌ای است که هرچقدر اعتبار به آن تزریق شود بازهم جای کار دارد و باید دید که چقدر بودجه تخصیص می‌یابد.
وی گفت: سال گذشته ۳ میلیارد تومان برای مقداری بسیار محدود در بحث تملک هزینه شد و در حال رایزنی هستیم تا از محل اعتباراتی که در حال ابلاغ است منابع جدی برای این طرح گرفته شود.
ورود بخش خصوصی برای ساماندهی طاق بستان ممکن نیست
بالایی در خصوص امکان ورود بخش خصوصی برای ساماندهی طاق‌بستان اظهار کرد: درصورتی‌که مجموعه طاق‌بستان بخواهد جهانی شود ورود بخش خصوصی در عرصه‌های مجموعه اساساً ممنوع است و بحث اشتغال و درآمد و توریسم و خدمات و... خارج از عرصه است و برای این موارد بخش خصوصی خود وارد کار می‌شود و رستوران و هتل و امکانات رفاهی ایجاد می‌کند و این اتفاقات خارج از مجموعه است و در داخل مجموعه این امکانات به وجود نمی‌آید.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه در خصوص اهمیت ثبت جهانی‌شدن مجموعه طاق‌بستان افزود: گردشگران دنیا در مبدأ مقاصد خود را مشخص می‌کنند و زمانی که اثری ثبت جهانی می‌شود در جداول و نقشه‌های بین‌المللی دنیا شناخته‌شده خواهد بود. در حال حاضر در ایران تنها ۱۹ اثر جهانی داریم.
بالایی یادآور شد: در منطقه دو محدوده وجود دارد یکی بخش روستای طاق‌بستان قدیم است که الآن جزو حریم شهر محسوب می‌شود و بخش دیگر بحث مغازه‌هاست که در حوزه حریم اصناف و شهرداری است و ما در این حوزه نفوذی نداریم. ما حتی متولی بحث رستوران‌های داخل شهر نیستیم و رستوران‌های بین‌راهی با ما است.
طاق بستان جزو پرونده هایی است که در صف جهانی شدن است
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه گفت: طاق‌بستان قابلیت اینکه در فهرست ثبت جهانی‌شدن قرار بگیرد را دارد و هم‌اکنون جزو پرونده‌هایی است که در صف ثبت جهانی‌شدن قرار دارد.
بالایی همچنین گفت: پرونده مشترکی بین استان‌های کرمانشاه و کردستان وجود دارد برای ثبت جهانی منطقه طبیعی اورامانات و از ظرفیت مدیرکل یونسکو و کارشناسان برای پیشرفت این پروژه استفاده خواهیم کرد.
