جنگ قدرت در قصر پادشاهی عربستان

در بازگشت به یک دهه پیش و ورق زدن اخبار منتشر شده درباره عربستان، نام «محمد بن نایف» شاهزاده جوان سعودی با رویکردهای اصلاح طلبانه بیش از هر شاهزاده دیگر خاندان سعودی خودنمایی می کند.

بن نایف که در مقابله با تروریسم بزرگترین چالش سعودی فعال بود در صدر خبرهای سیاسی سعودی قرار داشت و هیچ کس در تمایلش برای تکیه زدن به کرسی شاهی تردید نداشت.

ولیعهدی بن نایف به مثابه شکستن عرف و سنت‌های گذشته

السفیر با اشاره به اینکه این گزارش را از روزنامه اکونومیست و با تلخیص اقتباس کرده است، نوشت: در آوریل سال 2015 و چهار ماه پس از به قدرت رسیدن عمویش «سلمان بن عبدالعزیز» به عنوان ولیعهد منصوب شد و این انتصاب به منزله شکسته شدن عرف و سنت های گذشته سعودی بود چراکه شش پادشاه قبلی سعودی همگی از فرزندان عبدالعزیز موسس حکومت آل سعود بودند و برخی از این فرزندان که هنوز درقید حیات هستند در صف براداران منتظر دستیابی به قدرت و اریکه شاهی بودند.

در نهایت تصمیم بر این شد که جانشینی از این نسل انتقال پیدا کند و به این ترتیب بن نایف 57 ساله به طور رسمی ولیعهد شد.

سال گذشته و پس از انتصاب فرزند سلمان به عنوان وزیر دفاع و جانشین ولیعهد، نام «محمد بن سلمان» (31 ساله )در صحنه سیاسی سعودی بر سر زبان ها افتاد.

بن سلمان که ماموریت کاهش وابستگی عربستان به درآمدهای نفتی را به برعهده گرفته است، حضوری پررنگ تر از پسرعمویش دارد و در کانون توجه قرار گرفته است و قول او برای تحقق اصلاحات عمیق در کشورش موجب شد این تصور که ملک سلمان در صدد است  او را برای جانشینی خود آماده کند، قوت بگیرد.

بن نایف به کمتر از ولیعهدی رضایت نمی‌دهد

با توجه به اینکه محمد بن نایف سختی های بسیاری را پشت سرگذاشته و چند بار از ترور جان سالم به در برده تا به ولیعهدی رسیده است به نظر نمی رسد وی حاضر به دست کشیدن از منصب ولیعهدی و پذیرفتن منصبی پایین تر باشد.

السفیر در توضیح این مطلب نوشت: موقعیت بن نایف در سال 2003 زمانی که یک سرکرده القاعده خود را تسلیم کرد، تقویت شد و در سال 2009 هم از یک حادثه ترور جان سالم به در برد.

مهر پایان بن نایف بر احتمال کنار رفتن به نفع بن سلمان

بن نایف امسال به نمایندگی از عربستان در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک شرکت کرد تا بر پیش بینی های مبنی بر احتمال کنار کشیدن به نفع پسرعمویش مهر پایان بزند.

با وجود اینکه پیش بینی و گمانه زنی ها از مسائل ممنوعه در عربستان به شمار می آید، اما زمزمه هایی درباره «توطئه های داخل قصر» در بین مردم این کشور رواج یافته است و به نظر می رسد دو شاهزاده با اینکه در ظاهر به یکدیگر احترام می گذارند اما نشانه های تنش و بحران در روابط بین آنها روز به روز بیشتر می شود.

فرار بن سلمان از مسئولیت جنگ علیه یمن

به عنوان نمونه می توان به تنش های موجود بر سر حمله نظامی عربستان علیه یمن اشاره کرد به این معنی که بن سلمان فرماندهی جنگ را تنها چند هفته بعد از انتصاب به عنوان وزیر دفاع بر عهده گرفت.

بن سلمان در روزهای نخست جنگ علیه یمن، به فرماندهی حکیمانه جنگ مباهات کرده و جلساتی با ژنرال ها برگزار می کرد و حتی به همراه تیم رسانه ای خود به چند پایتخت غربی سفر کرد اما با وخیم شدن اوضاع جنگ علیه یمن، در صدد برآمد جنگ را یک اقدام جمعی جلوه بدهد تا مسئولیت آن را متوجه دیگران کند.

نارضایتی بن نایف از تصمیم جنگ علیه یمن

در همین ارتباط، «بروس ریدل» از پژوهشگران مرکز بروکینگز آمریکا گفت: نکته قابل توجه اینکه بن نایف در ورود به جنگ شتاب نکرد، بلکه برعکس از این تصمیم ناخشنود بود و در دسامبر 2015 به الجزائر سفر کرد و بدون توجه به مسئولیت هایش در داخل کشور چند هفته را در آنجا گذراند.

نکته قابل توجه اینکه هرچند تلاش های فراوانی در جریان است که اینگونه نشان داده شود که نوعی انسجام و همسویی در داخل خاندان سعودی حاکم است اما چنانچه بن نایف قدرت را به دست بگیرد، احتمال دارد پسر عموی خود یا همان بن سلمان را از منصب هایی که اکنون متصدی آن است، ش عزل کند.

بر این اساس است که چنانچه ملک سلمان (80 ساله) که خیلی ها در توانایی جسمی و عقلی او تردید دارند، به دنبال جانشینی پسرش بعد از خود باشد، باید به سرعت وارد عمل شود اما این امر دشوار به نظر می رسد زیرا در خاندان سعودی به طور سنتی بر سر شاه اجماع می شده است.

عصبانیت شاهزادگان سعودی از قدرت گرفتن بن سلمان

از این گذشته بسیاری از شاهزادگان نسبت به پیشی گرفتن محمد بن سلمان از دیگرانی که در صف رسیدن به تاج و تخت قرار دارند، خشمگین هستند.

موضوع دیگر اینکه  جنگ علیه یمن و پیامدهای دشوار اصلاحات اقتصادی نیز بر دوش بن سلمان سنگینی می کند.

محبوبیت داخلی و خارجی بن نایف در مقایسه با بن سلمان

در مقابل به نظر می رسد بن نایف ولیعهد از محبوبیت بیشتری برخوردار است و شاهزادگان سعودی و دیپلمات های غربی شخصیت او را بیشتر می پسندند و مردم عربستان هم او بیشتر قبول دارند.

بن نایف پس از اتمام مناسک حج امسال که بعد از فاجعه مرگبار سال گذشته منا و تحت نظارت او برگزار شد، توانست موقعیت خود را تحکیم بخشد با این حال  سازمان های حقوق بشری میانه خوبی با او ندارند و بن نایف را مقصر اصلی اجرای حکم اعدام شیخ نمر  در ژانویه گذشته می دانند.

بن نایف یا بن سلمان کدام یک بر تخت پادشاهی تکیه می‌زنند؟

در این شرایط به نظر می رسد بن نایف از موقعیت بهتری نسبت به بن سلمان پسرعموی جوانش برخوردار است و دولت سعودی در حالی وارد اصلاحات ریشه ای شده که هیچ کس نمی تواند بگوید از بین این دو شاهزاده کدام یک بر تخت شاهی تکیه خواهد زد.