امری که برخی از کارشناسان آن را به دشمنی عربستان با ایران و تلاش برای ربودن مشتریان اصلی نفت ایران تعبیر می‌کنند و برخی دیگر از کارشناسان چنین تفکری را از اساس خطا می‌دانند و معتقدند روابط تجاری و نفتی عربستان و چین دیرینه است و نمی‌تواند مخاطبی در ایران داشته باشد.
چین و عربستان ١٥ توافق‌نامه امضا کردند
«محمدبن‌سلمان» وزیر دفاع و جانشین ولیعهد عربستان در جریان سفر به چین ۱۵ توافق‌نامه و یادداشت‌تفاهم در زمینه‌های مختلف ازجمله انرژی، معدن و تجارت به امضا رساند. براساس این گزارش محمدبن سلمان در جریان این سفر و دیدار با مسئولان چینی برای ایجاد کمیته‌ای مشترک میان ریاض و پکن توافق کرد. همچنین وزارت اسکان عربستان نیز برای ایجاد شهر جدیدی در حومه الاصفر با طرف چینی توافق کرد. به علاوه توافقی درباره توسعه جاده ابریشم نیز به امضای طرفین رسید. از جمله دیگر توافق‌نامه‌های امضاشده، همکاری وزارت علوم و تکنولوژی چین با شهر علوم و فناوری ملک عبدالعزیز در زمینه علمی، توافق‌نامه‌های اقتصادی با بخش خصوصی چین و همچنین توافق‌نامه‌هایی در حوزه انرژی بود.
دبیرکل اوپک به تهران می‌آید
از سویی خبرها حاکی از آن است که «محمد بارکیندو»، دبیرکل اوپک در نخستین سفر کاری خود به ایران می‌آید. یک مقام مسئول در وزارت نفت با بیان اینکه دبیرکل نیجریه‌ای اوپک دوشنبه هفته آینده به تهران می‌آید، گفت: پیوستن ایران به طرح فریز نفتی محور گفت‌وگوهای دبیرکل اوپک در تهران است. وی با تأکید بر اینکه بررسی وضعیت بازار و چشم‌انداز عرضه و تقاضا در بازار نفت از دیگر محورهای گفت‌وگوی دبیرکل اوپک و وزیر نفت ایران در تهران خواهد بود، تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران از هر طرحی که منجر به ثبات در وضعیت قیمت‌ها در بازار جهانی نفت خام شود، حمایت می‌کند.
وزیر نفت عربستان: بازار نفت را اشباع نمی‌کنیم
این در حالی است که خالد الفالح، وزیر نفت عربستان هم در این سفر اعلام کرده کشورش در آستانه اجلاس سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) بازار را اشباع نمی‌کند. به گزارش ایرنا از بلومبرگ، وی گفت عربستان درصدد رساندن تولید تا میزان ظرفیت خود (١٢میلیون و ٥٠٠ هزار بشکه در روز) نیست و بازار را پر نمی‌کند. وی افزود: عربستان با وجود کاهش بهای نفت و اقتصاد کساد، از بابت تقاضای جهانی نگرانی ندارد.
عربستان شریک اول تجارت چین در خاورمیانه
مجیدرضا حریری معتقد است: سفر جانشین ولیعهد عربستان به چین و اینکه دو کشور با یکدیگر ١٥ توافق اولیه برای همکاری در حوزه‌های مختلف امضا کرده‌اند، هیچ پشت پرده‌ای ندارد؛ چراکه اکنون نیز عربستان شریک اول تجاری چین در منطقه خاورمیانه است و طبیعتا پویایی در روابط اقتصادی آن با چین اتفاقی معمولی است. به گفته او اقتصاد چین به قدری بزرگ است و خاورمیانه و کشورهای دارای نفت و منابع طبیعی و معادن تا حدی برای چین اهمیت دارند که این کشور برای برقراری و توسعه رابطه اقتصادی با کشورهای دارنده این منابع، البته مشروط به داشتن ثبات سیاسی، به‌شدت مشتاق است و به همین دلیل فارغ از همه مسائل سیاسی، به صورت هم‌زمان با کشورهایی مانند ایران، عربستان، امارات، قطر، بحرین و... همکاری دارد و مثلا با عراق که درگیر بی‌ثباتی است، همکاری نمی‌کند.
حریری درباره ربط احتمالی سفر اقتصادی جانشین ولیعهد عربستان به چین، با برگزاری قریب‌الوقوع نشست الجزایر و همچنین سفر دبیرکل اوپک به تهران در دوشنبه هفته آتی نیز می‌گوید: من در حوزه نفت و انرژی تخصصی ندارم و در این زمینه نمی‌توانم حرف کارشناسی و مستدلی بزنم اما می‌دانم که چین تقریبا بزرگ‌ترین خریدار نفت دنیاست و با این حال کل خریدی که دارد فقط ٥٠ درصد از نیاز مصرفی این کشور را پوشش می‌دهد و ٥٠ درصد باقی‌مانده را از تولید داخل تأمین می‌کند. از سوی دیگر چین به همان میزانی که از کشورهای منطقه خاورمیانه نفت می‌خرد و شاید بیشتر از آن، به این کشورها کالا می‌فروشد که قیمت آنها تقریبا متناسب با قیمت نفت بالا و پایین می‌روند.
نایب‌رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین با استناد به این موارد اظهار می‌کند احتمال اینکه رایزنی درباره سیاست‌های عربستان در بازار نفت، یکی از مسائل پشت پرده این سفر باشد، منتفی است و ادامه می‌دهد: از سویی دیگر شاید برخی بگویند احتمالا عربستان قصد دارد سیاست‌های سرکوب قیمتی خود را در بازار نفت ادامه دهد و شاید این سفر و این ١٥ توافق، تلاشی باشد برای اینکه اقتصاد خود را از ضربات بعدی افت قیمت نفت محافظت کند که این مسئله هم تقریبا پذیرفتنی نیست چراکه این همکاری‌ها نیز به فرض اینکه در ابعاد وسیعی باشند و با این هدف هم انجام شده باشند، در کوتاه‌مدت باری از دوش اقتصاد عربستان برنمی‌دارند درحالی‌که اگر قرار بر افت قیمت نفت باشد، اثرگذاری آن بر اقتصاد این کشور نسبتا سریع آشکار می‌شود.
حریری با بیان اینکه در چند ماه اخیر هفته‌ای نبوده که با طرف‌های چینی دور میز مذاکره ننشسته و درباره سرمایه‌گذاری در ایران گفت‌وگو نکرده باشد، می‌گوید: چینیها برای سرمایه‌گذاری در منطقه خاورمیانه اشتیاق بالایی دارند و کاری هم ندارند که این سرمایه‌گذاری در عربستان باشد یا ایران اما ثبات حاکمیت برای آنها اهمیت بالایی دارد؛ برای همین است که مثلا در عراق حضور پررنگی ندارند.
او سیاست حضور چین در خاورمیانه را کاملا بر پایه اهداف توسعه‌ای و روابط اقتصادی عنوان می‌کند که اصلا وارد مسائل سیاسی و نظامی نمی‌شود؛ به همین دلیل ساختار رابطه با این کشور به‌کلی با رابطه با کشورهایی مانند روسیه و آمریکا متفاوت است.
نایب‌رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین با بیان اینکه رفتار اقتصادی چین با رفتار دیگر قدرت‌های اقتصادی دنیا متفاوت است، اظهار می‌کند: برگ برنده چین در روابط تجاری دنیا همین است که کمتر وارد مسائل نظامی و سیاسی می‌شود؛ درحالی‌که دیگر قدرت‌های اقتصادی اغلب قصد دارند مباحث غیراقتصادی را نیز در همکاری‌های اقتصادی به کشور مقابل تحمیل کنند.
پیام سفر عرب‌ها به چین برای آمریکا و روسیه
محمود خاقانی، کارشناس انرژی، نیز درباره این سفر می‌گوید: چین قبل از اینکه بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران باشد، بزرگ‌ترین خریدار نفت عربستان بوده و هست و میزان واردات نفت چین از عربستان به‌مراتب بر ایران برتری دارد. نکته‌ای که باید در این موضوع آن را در نظر گرفت و آمریکایی‌ها هم سال‌هاست نسبت به آن نگرانند، آن است که اگر روزی چین با عربستان به این توافق برسد که به‌جای دلار برای عربستانی‌ها پروژه اجرا کند یا اجناس خود را بفروشد یا با یوآن چین یا ریال عربستان معامله کند، آینده دلار آمریکا چه خواهد شد. چنانچه اکنون هم چین این سیاست را در مورد ژاپن اعمال می‌کند.
به اعتقاد این کارشناس، آینده نظام اقتصادی و بانکی و پولی آمریکا چندان نویددهنده نیست، چراکه هنوز هم جهان نمی‌داند در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا چه خواهد شد. در نهایت مذاکراتی که بین چین و عربستان اتفاق می‌افتد، پیام‌های سیاسی برای آمریکا دارد.
خاقانی با بیان اینکه به نظر نمی‌رسد عربستان در مذاکرات برای صادرات نفت به چین رقیب مهمی برای ایران باشد یا ایران برای عربستان رقیبی باشد، می‌افزاید: چین در دوران تحریم، از ایران نفت وارد می‌کرد و پول‌های نفت ایران را در حساب بانک مرکزی چین نگاه می‌داشت که هم‌اکنون نیز بیش از ٣٥میلیارد دلار پول نزد این بانک باقی است. چینیها با دولت نهم و دهم توافق کرده بودند که این پول را به‌صورت نقد نپردازند و به‌جای آن دکل حفاری، خودرو و... به ایران صادر کنند. در این رابطه نیز توافق‌نامه‌ای با دولت دهم امضا کرده‌اند. دولت یازدهم پس از موفقیت در مذاکرات برجام، به چین اعلام کرد قصد دارد درباره توافق با دولت قبل بر سر بده‌وبستان پولی، مذاکره مجدد کند و هم‌اکنون نیز این مذاکرات ادامه دارد. بنابراین ارتباط چین و ایران بسیار تنگاتنگ است. علاوه بر آنکه اگر تولید نفت ایران توانست افزایش پیدا کند به سبب صادرات نفت به بازارهای دیگری جز چین بوده است.
خاقانی با تأکید بر اینکه عربستان در چین با روسیه رقابت می‌کند، می‌افزاید: روابط چین و روسیه، روابط ویژه‌ای است. وقتی روسیه با تحریم مواجه شد، این دو کشور توافقی را با یکدیگر امضا کردند که به موجب آن قرارداد، چین حدود ٨٥ میلیارد دلار از روسیه پیش‌خرید انرژی کرد تا از روسیه نفت و گاز وارد کند.
او البته معتقد است: عربستان درهرحال با پرداخت رشوه به دولت‌های مختلف و اعطای شرایط ویژه به دولت‌های مختلف از جمله چین سعی می‌کند برجام را با شکست مواجه کند و حتی ممکن است در این راستا امتیازاتی نیز به چین بدهد تا این کشور را متقاعد کند، اما چین دولتی بزرگ و مقتدر است و بعید می‌دانم عربستان بتواند چین را متقاعد کند، زیرا چین منافع خود را در ایران و خاورمیانه دنبال می‌کند.
شیطنت عربستان
منصور معظمی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق تهران درباره مذاکرات سعودی‌ها و چینیها در نزدیکی زمان برگزاری نشست الجزایر و سفر دبیرکل اوپک به تهران می‌گوید: عربستان به روش‌های مختلف و به هر شیوه‌ای که بتواند به دنبال آن است که شیطنت کند و طبیعی است پس از باز‌شدن دروازه‌های ایران پس از برجام، در تلاش باشد نگذارد سهم ایران در بازار افزایش یابد و کماکان محدودیت‌های گذشته ادامه داشته باشد، بنابراین به دنبال شرکای استراتژیک ایران خواهد رفت.
البته معظمی با اشاره به رفتار عربستان از دید بازار تصریح می‌کند: اگر از منظر بازار به موضوع بنگریم، این مذاکرات طبیعی است، زیرا عربستان هم به دنبال حفظ بازار خود و گسترش آن است، اما به لحاظ همکاری و مشارکت کشورها در اوپک، این رفتار عربستان درست نیست. علاوه بر آنکه عربستان نشان داده است در لجاجت و برخورد با ایران تمام تلاش خود را می‌کند.
او چنین رفتاری از سوی مسئولان ارشد عربستان را ناشی از جوانی حاکمان سعودی می‌داند و تأکید می‌کند آنها تجربه حکومت‌داری ندارند و تصور می‌کنند با این رفتارها می‌توانند اذیت و ایران را عصبانی کنند.
این کارشناس نفت معتقد است: زمان می‌برد تا سیاست‌مداران این کشور شناخت پیدا کنند و بدانند توانمندی‌های ایران در بازار نفت چگونه است و بدانند که چگونه باید با دوستان خود همکاری کنند. امیدوارم هرچه‌زودتر سر عقل بیایند و شرایط و رسم حکومت‌داری را درک کنند.
سود یا زیان سفر سعودی‌ها به چین در گرو نوع ارتباط ایران با جهان
علی شمس‌اردکانی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران نیز با نگاهی به انگیزه‌های عربستان برای این سفر در آستانه نشست الجزایر می‌گوید: چینیها معتقد هستند با شیطان هم باید معامله کرد و با کسی هم دعوا ندارند؛ بنابراین با عربستان یا هر کشور دیگری که سودی برایشان داشته باشد تعامل خواهند کرد؛ اما نمی‌توان گفت مذاکرات چینیها و سعودی‌ها در زمینه‌های اقتصادی به ضرر ایران تمام خواهد شد؛ زیرا چینیها سال‌هاست هم از ایران و هم از عربستان نفت می‌خرند. درواقع عربستانی‌ها به دنبال بازارگرمی در بازارهای چین هستند.
به اعتقاد وی، اینکه این رفتارهای عربستان به نفع منافع ملی ایران خواهد بود یا خیر، منوط به آن است که ایران تا چه اندازه با جهان ارتباطات مثبت داشته باشد.
او با بیان اینکه عربستانی‌ها به خیال خود زرنگی می‌کنند، می‌افزاید: در ایران ما با این مشکل مواجهیم که بی‌دلیل به دنبال دشمن می‌گردیم. در سالیان دور، ایران در کشورهایی که مصرف آنها در حال فزونی بود پالایشگاه می‌ساخت، اما برخی از افراد کوته‌نگر در ایران این پالایشگاه‌ها را در آفریقای جنوبی، هند، کره‌جنوبی به باد دادند و اتفاقا پالایشگاه ایران در کره‌جنوبی را عربستانی‌ها خریدند.
شمس‌اردکانی با ارائه تصویری از دهه ٦٠ می‌گوید: در آن زمان تفکری حاکم بود که برای مثال کره‌جنوبی جزء امپریالیسم آمریکاست و ما نباید در آنجا پالایشگاه داشته باشیم. هرچه در شورای اقتصاد و شورای انرژی و وزارت خارجه گفتیم این درست نیست، کسی به ما گوش نمی‌داد. ما گرفتار یک عده آدم دگم و دنیانشناس شده بودیم که سخنان ما را درک نمی‌کردند.
این کارشناس انرژی تأکید می‌کند هرچند ساخت پالایشگاه اکنون بسیار برای ایران هزینه‌‌بر خواهد بود، اما وقت آن است که در چین، چندین پالایشگاه بسازیم و لزوما آن را به نفت ایران متصل نکنیم و از نفت چین هم بهره بگیریم؛ اما طبیعی است که در نهایت نفت ایران در آن پالایشگاه‌ها تصفیه خواهد شد.
