بر اساس گزارش‌های مردم و مغازه‌داران، اسکناس‌ها و ایران‌چک‌های تقلبی عمدتا شامل اسکناس ده هزار تومانی و ایران‌چک‌های 50 هزار تومانی جدید است. گویا طراحی این اوراق به گونه‌ای است که امکان جعل و تقلب آنها را برای کلاهبرداران آسان کرده است.
کاهش ضریب امنیتی ایران‌چک
در حالی که رئیس سازمان تولید اسکناس و مسکوک در زمان انتشار و عرضه ایران‌چک 50 هزار تومانی جدید اعلام کرده بود، ایران‌چک‌های جدید دارای ضریب امنیتی بالایی است و امکان جعل آن وجود ندارد، اکنون شاهد رواج نمونه‌های تقلبی در حجم انبوهی در بازار هستیم.
شهریور سال گذشته ایران‌چک‌های جدید 50 هزار تومانی روانه بازار شد و بانک مرکزی ضریب امنیتی این چک‌پول‌ها را بالا اعلام کرد اما اکنون مشاهده می‌شود که جعل ایران چک‌های جدید راحت‌تر از ایران‌چک قبلی است و بانک مرکزی هم در این زمینه سکوت کرده است.
ایران‌چک 50 هزار تومانی تقلبی دوماه پس از انتشار و عرضه اولیه ایران‌چک اصلی به بازار آمد و اکنون میزان اسکناس‌ها و چک‌پول‌ها به حدی رسیده که حتی برخی افراد در تماس با روزنامه از دریافت اسکناس تقلبی از دستگاه‌های خودپرداز بانک‌ها هم خبر می‌دهند.
در گزارش میدانی از سطح بازار مشخص شد توزیع ایران‌چک‌های تقلبی به میزان قابل توجهی در بازار افزایش پیدا کرده است.
سال گذشته امیر شکری، رئیس سازمان تولید اسکناس و مسکوک با اشاره به انتشار خبری مبنی بر احتمال جعل ایران چک اعلام کرد: در طراحی و تولید ایران چک 50هزار تومانی جدید بالاترین شاخص‌های امنیتی لحاظ شده که امکان جعل ندارد.
وی گفت: وقتی که قطع جدید اسکناس به بازار می‌آید برخی افراد سودجو و فرصت‌طلب که دنبال جعل هستند از سطح پایین آگاهی مردم سوءاستفاده می‌کنند و اقداماتی انجام می‌دهند، اما در خصوص ایران چک 50 هزار تومانی جدید اقدامی که به معنای جعل باشد، نداشته‌ایم.
رئیس سازمان تولید اسکناس و مسکوک بانک مرکزی تصریح کرد: در کاغذ، چاپ، طراحی و مرکب ایران چک 50 هزار تومانی جدید ویژگی‌های متعدد امنیتی گنجانده شده است که هموطنان باید به آن توجه کنند و در سایت بانک مرکزی نیز آمده است.
بانک مرکزی اطلاع‌رسانی نمی‌کند
سرهنگ محمدرضا اکبری، معاون مبارزه با جعل و کلاهبرداری پلیس آگاهی ناجا گفت: راه‌های شناسایی ایران چک‌ها و اسکناس‌های جعلی باید از سوی بانک مرکزی اطلاع‌رسانی شود، اما در این زمینه کم‌کاری‌هایی صورت می‌گیرد.
وی افزود: ضریب امنیتی ایران‌چک جدید بسیار پایین است و ایران‌چک‌های قبلی از امنیت بالاتری برخوردار بودند.
معاون مبارزه با جعل و کلاهبرداری پلیس آگاهی ناجا اضافه کرد: جعل در دو صورت انجام می‌شود که یکی جعل در ارقام است و دیگری جعل در اصل اسکناس که از نمونه اصلی کپی گرفته می‌شود که در بخش کپی نوار امنیتی آن سیاه چاپ می‌شود و در مقایسه با اسکناس اصلی مشخص می‌شود تقلبی است. اکبری تصریح کرد: در بخش جعل ارقام برخی سودجویان در نمونه اصلی یک صفر اضافه می‌کنند و به افرادی که اطلاع کافی در این زمینه ندارند، پرداخت می‌کنند و ممکن است به اهداف شوم خود برسند.این مقام در پلیس آگاهی خاطرنشان کرد: قوانین برای مقابله با جعل اسناد رسمی کشور از بازدارندگی لازم برخوردار نیست و باید این قوانین اصلاح شود تا انگیزه این کار برای افراد از بین برود.
وی از دستگیری چند باند جعل و توزیع اسکناس و ایران‌چک‌های تقلبی در استان‌های کشور خبر داد و گفت: برخی افراد ایران‌چک تقلبی را از خارج کشور وارد کرده و برخی دیگر نیز در داخل با استفاده از تجهیزات و پرینترهای پیشرفته و همچنین کاغذ مرغوب برای چاپ اقدام می‌کردند که تعدادی از آنها شناسایی و دستگیر شدند و در بخش‌هایی به هسته اصلی رسیدیم.
خبرنگار ما برای مشخص شدن ماجرا طی روزهای گذشته تماس‌های مکرری با بانک مرکزی گرفت، اما بعد از چند روز معطلی روابط عمومی بانک مرکزی عنوان کرد که هنوز بخش اسکناس و مسکوک پاسخی نداده است.
کشف کارگاه مدرن چاپ اسکناس‌های جعلی
طی هفته جاری ماموران پلیس به دنبال یک عملیات ویژه اطلاعاتی، موفق شدند یک کارگاه مجهز و مدرن چاپ اسکناس‌های جعلی در پاکدشت را شناسایی و اعضای این باند را دستگیر کنند. در جریان این عملیات، مقادیر فراوانی اسکناس‌های جعلی پنج، ده و 50 هزار تومانی کشف شد. در بازرسی از این کارگاه مدرن، چند برگه از اسکناس‌های چاپ شده و برش نخورده و همچنین مقادیر زیادی اسکناس‌های تقلبی برش خورده کشف و ضبط شد که روی تعدادی از ایران‌چک‌های کشف شده، مهر یکی از شعب بانک خصوصی زده شده بود.
راه‌های شناسایی 50 هزار تومانی تقلبی و اصل
ویژگی‌های امنیتی متعددی در ایران چک 50 هزار تومانی جدید وجود دارد به طوری که کاغذ آن بازتاب نور ماوراء بنفش را منعکس نمی‌کند و در سطح کاغذ از الیاف فلورسنتی نامرئی استفاده شده که زیر نور ماوراء بنفش در چهار رنگ قابل مشاهده است. همچنین دو نوع نخ امنیتی در آن وجود دارد؛ نخ امنیتی پنهان که عبارت I.R.IRAN روی آن درج شده و درون کاغذ قرار گرفته و نخ امنیتی پنجره‌ای که از نوع هولوگرافیکی با ریزنوشته است و به گونه‌ای درون کاغذ قرار گرفته که قسمتی از آن نمایان و قسمتی دیگر در بطن کاغذ مخفی بوده و با قرار دادن ایران چک از رو در مقابل نور تمام نخ نمایان می‌شود.
طراحی تمامی نقش‌های ایران‌چک به صورت خطی و با استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی بوده و هر خط حامل اطلاعات مربوط به رنگ خود است، در صورتی که در نمونه‌های تقلبی خطوط از ترکیب نقاط رنگی تشکیل شده و براحتی به‌وسیله ذره‌بین قابل تشخیص است.
همچنین بخش‌هایی از طرح و شماره سریال‌ها با استفاده از مرکب فلورسنتی چاپ شده که زیر نور ماوراء بنفش به رنگ‌های سبز و طلایی مایل به زرد قابل مشاهده است. بعلاوه بخش‌هایی از تصویر پرنده و عدد 50 با مرکب نامرئی چاپ شده که زیر نور ماوراء‌بنفش با رنگ‌های قرمز و آبی به صورت مکمل نمایان می‌شوند. در این ایران‌چک از چاپ برجسته در سه رنگ استفاده شده که به سهولت با انگشتان دست قابل لمس و شناسایی است.
از دیگر ویژگی‌های امنیتی ایران‌چک ریز‌نوشته‌ها هستند. ریز نوشته یا میکروپرینت نوشته‌های بسیار ریزی هستند که با ابزار بزرگ‌نمایی قابل مشاهده بوده و تنها می‌توانند به وسیله دستگاه‌های چاپ امنیتی چاپ شوند. مرکب فلورسنت به‌کار رفته در چاپ افست با تابش نور ماوراء بنفش، بازتاب نور شدید داشته و به رنگ سبز فسفری تغییر می‌کند. چاپ شماره سریال‌ها نیز با استفاده از مرکب قرمز و مشکی فلورسنت بوده و تحت تابش نور ماوراء بنفش به رنگ‌های طلایی مایل به زرد و سبز تغییر رنگ می‌دهند.
رواج دستگاه‌های تشخیص اسکناس تقلبی
در هیاهوی افزایش اسکناس و ایران‌چک‌های تقلبی در بازار آن هم در سکوت بانک مرکزی، فضا برای کاسبی برخی افراد نیز فراهم شده تا جایی که این روزها به اجناس فروشگاه‌های لوازم‌التحریر دستگاه تشخیص اسکناس نیز اضافه شده است. از زمانی که اسکناس تقلبی در بازار زیاد شد، بسیاری از مغازه‌دارها دنبال خرید دستگاهی برای تشخیص اسکناس تقلبی و اصلی هستند. این دستگاه از طریق اشعه ماورای بنفش به تشخیص اسکناس کمک می‌کند. با این حال، جاعلان ایران‌چک‌های 50 هزار تومانی توانسته‌اند یک گام به پیش بردارند به طوری‌که دستگاه‌های مذکور هم براحتی نمی‌توانند این اوراق تقلبی را شناسایی کنند.
