گشایش دیپلماتیکی که سال گذشته پس از دهه ها خصومت بین آمریکا و ایران ایجاد شد، شاید بدون پادرمیانی عمان، هرگز تحقق نمی یافت.
این کشور پادشاهی که در لبه تنگه استراتژیک هرمز قرار دارد، مدت هاست که به عنوان راه مخفی بین کشورهای سنی مسلک حاشیه خلیج فارس و کشور شیعه ایران عمل می کند. اما توافق سخت هسته ای ایران، هم باعث افزایش جایگاه عمان شد و هم این کشور را تشویق کرد تا در توقف خشونت های یمن و سوریه، نقش فعالی ایفا کند.
حالا مسقط به تقدیر و تشکر دولت اوباما و دوستی شخصی پادشاه آن، سلطان قابوس بن سعید و جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا چشم امید دارد تا هرگونه احتمال در هم شکستن این وجهه را از بین ببرد. چیزی که به این مسئله کمک بیشتری می کند، سفیر عمان در آمریکاست که بیش از 10 سال است در این سمت به فعالیت مشغول بوده و همچنین مرکز فرهنگی این کشور است که درست در خیابان منتهی به کاخ سفید قرار دارد.
سیگارد نوبائر، کارشناسی عمانی موسسه کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در واشینگتن گفت: در فضای پساتحریم ایران، گمان نمی کنم عمان بتواند مانند سابق، شریک بی صدایی باقی بماند. عمان از بابت موقعیت خود در واشینگتن، وضعیت خوبی دارد اما از رقابت های منطقه ای دور نیست. و با وجود این همه مسائل بحث برانگیز و موضع نگرفتن عمان، شاید به هم جهتی با ایران متهم شود.
سلطان قابوس، سابقه طولانی استفاده انعطاف پذیر از اهرم های خود واشینگتن را دارد. از جمله این که آمریکا در سال 2006 با عمان یک توافق تجارت آزاد امضا کرد و عمان در سال 1980 به اولین کشور حاشیه خلیج فارس تبدیل شد که اجازه داد نیروهای آمریکایی از امکانات نظامی اش استفاده کنند و براساس گزارش سرویس تحقیقاتی کنگره، موافق صلح اعراب با رژیم صهیونیستی بوده است.
روابط تاریخی عمان با ایران، که طی آن ایران به عمان کمک کرد بر حمله چپ گراها از سال 1962 تا 1975 پایان دهد، برای آمریکا نیز منافعی داشته است. مسقط در بازگرداندن ایرانیان اسیر در سال های 1987 و 1988 و همچنین آزادی 15 ملوان نیروی دریایی انگلیس در سال 2007، نقش مهمی داشت.
در آخرین گزارش سرویس تحقیقاتی کنگره آمریکا در خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس، چنین آمده است: دولت های آمریکا، یکی پس از دیگری از انتقاد در خصوص روابط ایران و عمان، سرباز زده اند. آن ها در عوض، در مقاطعی از این روابط برای حل و فصل منازعه های بین ایران و آمریکا و توسعه روابط با مقامات ایرانی استفاده کرده اند.
اما ایفای نقش راه مخفی در توافق هسته ای، نشان از سطح کاملا جدیدی از همکاری با واشینگتن و ریسک های جدید دارد. مدت کوتاهی پس از این که اوباما در دور اول ریاست جمهوری خود خواستار از سر گرفتن گفتگوهای هسته ای شد، مسقط اعلام آمادگی کرد.
بر اساس اخبار درز شده از واشینگتن، «عبدالعزیز الرواس» فرستاده ویژه عمان به ایران، در آوریل سال 2009به «گری گراپو،» سفیر آمریکا گفت: «ایران حاضر است در سطح پایین تر، گفتگوهای بدون جنجال آفرینی با آمریکا داشته باشد.» اما افرادی هم هشدار داده بودند که باید انتظار داشته باشیم کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در این خصوص مقاومت کنند زیرا بابت جمعیت شیعه ای که در کشورهای خود دارند، نگران ایران هستند.
قابوس بعد از این که با پا درمیانی خود موفق شد آزادی سه آمریکایی کوه نورد را بگیرد، در جولای سال 2012، در کاخ خود میزبان دیپلمات های ارشد ایرانی و آمریکایی بود. این اولین بار بعد از دهه 1980 بود که چنین تماسی بین ایران و آمریکا برقرار می شد. این ملاقات نه تنها از منتقدان احتمالی در کنگره و کشورهای منطقه مانند عربستان سعودی و حتی از رژیم صهیونیستی، بلکه از اروپایی ها، چینی ها و روس ها نیز مخفی نگه داشته شد.
در همان زمان، عمان موفق شد بین آمریکا و حوثی های یمن نیز گفتگوهایی برگزار کند. قابوس در ماه اکتبر سال گذشته، وزیر امور خارجه خود، «یوسف بن علوی» را با پیامی از جانب جان کری به «بشار اسد،» رئیس جمهور سوریه، راهی دمشق کرد.
بیشتر این پادرمیانی ها در سطح عالی رتبه در مسقط رخ داده اند. اما عمان در همان حال، در واشینگتن برای خود نامی بلندآوازه دست و پا کرده است. سلطان عمان از سال 2007، لابی گری انجام نداده اما تلاش کرده کشور خود را به عنوان کشوری مورد اعتماد و توریست پسند بشناساند.
روابط آمریکا و عمان باعث جلب حمایت نظامی هم شده است. در حالی که درخواست کمک امنیتی دو جانبه آمریکا در سال مالی آینده با 1.5 میلیون دلار کاهش روبه رو بوده و به 4 میلیون دلار خواهد رسید، آمریکا بیش از 6 میلیارد و 600 میلیون دلار اسلحه به عمان فروخته است که از جمله آن ها فروش 18 فروند جنگنده اف-16 و فروش یک میلیارد و 280 میلیون دلاری سیستم موشکی زمین به هوای پیشرفته ملی ریتیون است.
نوبائر معتقد است: عمان هر گاه اراده کند می تواند از جایگاه منفعل خود در منطقه دست بردارد.
