امیر صدیقی، کارشناس ارشد فیفا (فدراسیون جهانی فوتبال) در حقوق و مدیریت ورزش مقالهای با عنوان «تبانی و دیگر هیچ» را در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده که این مقاله در زیر آمده است:
1. مقدمه
الف)منطق
تبانی در حال حاضر یکی از بزرگترین تهدیدات نسبت به موجودیت ورزش است. در دنیای امروزه که شاهد قراردادهای چند صد میلیون دلاری تلویزیونی, معاملات, اسپانسرها, افزایش پتانسیل بازاریابی و توافق نامهها هستیم, تبانی هیچگاه تا به این حد پرمنفعت نبوده است. مقابله با این پدیده به طور افزایندهای به یک موضوع اصلی برای فدراسیونهای ورزشی ملی و بینالمللی تبدیل شده است. هرچند تبانی تنها یک گزند برای کسانی که مسابقات را مدیریت و سازماندهی میکنند, نیست. تبانی نتیجه یک مسابقه اثرات ناهموار زیادی بر روی دیگر شرط بندان دارد. اگر نتیجه یک بازی از قبل تعیین شده باشد, این نتیجه تماشاچیان و دوستداران را دل زده می‌کند که در نتیجه موجب کاهش اسپانسرها, تبلیغات, مخاطبان تلویزیونی و دیگر افراد علاقه‌مند می‌شود.
این مقاله بر روی تبانی به عنوان یک سازه اجتماعی تمرکز می‌کند و جنبه پیشگیرانه آن را در ورزش آنالیز می‌کند. برای مثال برنامههای آموزشی ورزشکاران، داوران، مربیان و مدیران. آنالیز تفصیلی اثراتی که برنامههای آموزشی بر روی این افراد در حوزه ورزش دارند، در روند مقابله با پدیده تبانی یاری کننده ما هستند. در حالی که این تنها یک جنبه از این موضوع بسیار وسیع است, مقیاسهای پیشگیری کننده برای شرکت در ایجاد یک هوشیاری صعودی نسبت به این مسئله کاملا ضروری است.
2.دیرینه تاریخی
الف)تبانی چیست؟
تبانی یک عمل غیر قانونی است که اصولا درگیر سود بردن مالی از طریق سازماندهی و اثر گذاشتن بر یک نتیجه خاص در یک رویداد ورزشی است. امروزه اکثر سازمانهای ورزشی مانند کمیته بین المللی المپیک، فیفا، اسپورت اکورد و یوفا در پی بررسی مسائل جاری در دنیای ورزش برای کوچک کردن اثر و شیوع مشکلات از قبیل تبانی, تلاش میکنند. اسپورت اکورد یک انجمن است که برای متحد کردن دنیای ورزش خدمت می‌کند که اصولا شامل فدراسیونهای ورزشی می‌شود و بیشتر با نام انجمن عمومی فدراسیونهای بینالمللی ورزشی شناخته می‌شود. هدف آن توسعه هر چه موثرتر و مناسبتر راهبر جهانی, در متحد کردن مقابله با شماری از مشکلات در ورزش و چالشها است.
اسپورت اکورد تبانی را به این صورت تعریف می کند:
اثرگذاری بیقاعده بر نتیجه یک رویداد ورزشی با هدف به دست آوردن مزیت برای خود یا دیگران و زدودن همه یا قسمتی از تردید که معمولا به نتایج مسابقه وابسته است.تحصیلات یک قدم مهم در اطمینان بخشیدن به اطلاعاتی است که بین مردم تحت تاثیر قرار گرفته پخش شده است. بازیکنان, داوران, مربیان و دیگر افراد میتوانند تحت تاثیر منفی گروهی از مردم یا گروههای سازماندهی شده با هدف تبانی قرار بگیرند. آگاهی بخشیدن به افراد تیمها در مورد ریسک گرفتاری در عمل تبانی یک عنصر بسیار مهم برای نشان دادن این موضوع است. شناسایی مشکل و استفاده از متدهای پیشگیری کننده, یک مقیاس بسیار بسیار مهمتر از درمان اشخاص و سازمانهای فاسد به تبانی است.
بشر برای برد برنامهریزی شده است و صفت بشر همواره برای پیدا کردن لبه پیروزی پابرجاست. چه از راه قانونی و چه غیر قانونی, ذهن پیروزی طلب بشر, ورزشکار را به این نقطه سوق میدهد که به موجب آن غلبه بر حریف هدف نهایی محسوب نمیشود؛ بلکه تنها هدف ورزشکار است. دوپینگ غیرقانونی یکی از راههای تقلب و فریب دادن حریف است. ورزشکار یک ماده غیر مجاز را استفاده می‌کند که سطح عملکرد او را بالا میبرد و بدین گونه دیگر ورزشکاران را فریب میدهد. ورزشکاران شغل و زندگی خود را به واسطه استفاده از مواد غیرقانونی کنار گذاشتهاند و این به علت این است که پیروزی تنها چیزی است که اهمیت دارد. عاقبت این کار هرچه که میخواهد باشد, پیروزی مهم است به هر قیمتی!
اگر چه تبانی به خودی خود کاری غیر اخلاقی و غیرمنصفانه است, یک تفاوت عمده بین دوپینگ غیرقانونی و تبانی وجود دارد. دوپینگ مانع از برد سریعترین و پاکترین ورزشکار می‌شود و جشنهای پیروزی را از او میرباید. همچنین اگر آزمایشها در سالهای بعدی به اثبات برسند, دوپینگ باعث از دست دادن درآمد ناشی از قراردادها و اسپانسرها برنده حقیقی می‌شود. به هرحال دوپینگ غیر قانونی در سادهترین شکل خود تنها بر ورزشکاری که از مواد غیرقانونی استفاده کرده است، تاثیر میگذارد. دوپینگ به طور مستقیم بر دیگر ورزشکاران مرتبط خسارت منفی وارد نمیکند ولی تبانی با دستکاری در نتایج یک بازی, بر تمام ورزشکاران که در آن مسابقه شرکت داشتهاند اثر میگذارد. چنانکه ژاک روژ, رئیس سابق کمیته بین المللی المپیک, در حقیقت از نتایجی که تبانی بر ورزشکار میگذارد، آگاه است:
«دوپینگ تنها یک ورزشکار را تحت تاثیر قرار میدهد, ولی تبانی تمام مسابقه را تحت تاثیر قرار میدهد. خسارات ناشی از تبانی بسیار وسیعتر است.»
برای مثال در رقابتهای بدمینتون زنان المپیک لندن گروهی از بازیکنان با تبانی و بدرفتاری باعث از بین رفتن هیجان این رقابتها شدند. 4 تیم دو نفره بدمینتون زنان برای اینکه به قرعه سختی از رقابتها برخورد نکنند، تلاش کردند در آخرین دیدار مرحله گروهی خود بازنده شوند. یک تیم دو نفره از چین، چهار بازیکن از کره‌جنوبی و یک تیم دو نفره از اندونزی همگی به دلیل عملکرد ضعیف و غیر ورزشی از دور رقابتها حذف شدند و با اعتراض و عکس العمل شدید تماشاچیان حاضر در سالن برگزاری رقابتها مواجه شدند.
تمامی ورزشها در معرض فاجعه تبانی نیستند. وقتی از تبانی صحبت می‌شود به نام برخی از ورزش ها حتی اشارهای نمی شود. این نتیجه میتواند حاصل دلایلی مانند تاریخ ورزش, فرهنگ و سختی در تغییر نتیجه بازی بدون آشکار سازی باشد. به هرحال دلیل اولیه اینکه چرا بعضی از ورزشها در معرض تبانی هستند به سبب سود مالی و منفعتی است که شخص میخواهد از این طریق به دست آورد. با هر شکل از شرط بندی, هر چه ریسک بالاتر باشد, منفعت آن نیز بالاتر است.
ب)شرط بندی و تبانی در ورزش
برای فهمیدن موجودیت تبانی, شخص باید به تاریخچه این پدیده توجه کند. تمامی موردهای تبانی یک وجه مشترک دارند و آن هم پول است. بدون پتانسیل منفعتهای مالی, هیچ بشری علاقهای به تبانی در رویدادهای ورزشی نخواهد داشت. پول در ورزش از عقیده اخیر به دور است. پول در ورزشها یک نقش قابل توجه داشته است ولی این نوین سازی در ورزشها است که باعث افزایش اهمیت پول شده است. در حالی که تاریخ دانان به طور کلی بر این باورند که عقیده ورزش نوین تقریبا در محدوده آغاز انقلاب صنعتی متولد شده است, ولی در قرن 19 بود که انگلستان -زادبوم کاپیتالیسم صنعتی- محل تولد ورزشهای نوین بود. این نوین سازی به طور وسیعی توسط تقاضای جامعه برای وضع قوانین و ایجاد قوانین بیشماری برای ورزشهای انفرادی که مردم را قادر به شرطبندی بر روی نتایج و دیگر پی آمدهای خاص میکرد, منجر شد.
بازی کریکت, اسب سواری و گلف از نمونه ورزشهایی هستند که در قرن‌های 17 و 18 در بریتانیای کبیر با هدف اولیه شرطبندی توسعه یافتهاند. نجیب زادگان در اواخر قرن 17 در بازی‌های کریکت شرکت میکردند تا از این سرگرمی مورد علاقه خود لذت ببرند. در این زمان نمونهای از یک شرط بندی کلان بین پرنس ولز و کنت میدلسکس در یک مسابقه رخ داد. به مبلغ 1000پوند که معادل امروزه آن معادل صدها هزار پوند می‌شود. نوین سازی و پیشرفت مسابقات اسب دوانی در انگلستان نیز به طور مشابه به کریکت توسط خانواده سلطنتی و طبقه اشرافیت منجر شد. شیفتگی خانواده سلطنتی به شرط بندی به معنی علاقه و انگیزه قابل توجهای بود که منجر به ایجاد یکسری قوانین برای کنترل مناسب شد. تعدادی از مسابقات به همراه جوایز پولی برای برندگان برگزار میشدند. در سال1791 این موسسه اولین تبانی خود را تجربه کرد. کلوب , سوارکار پرنس رجنت را که مشکوک به تقلب دو اسب مسابقه بود, از مسابقات تحریم کرد. این نشان میدهد که چگونه تبانی از پدیده جدید به دور است و در طی قرنها از بین نرفته است. بدون شک نیازمند یک تلاش بزرگ و همکاری تمامی علاقهمندان به غلبه بر این مشکل است.
بازی گلف نیز به عنوان یک سرگرمی اشرافی و با شکل قمار شکل گرفت. مثالهای زیادی از شرطبندی اشخاص خانواده سلطنتی در رویدادهای گلف موجود است. یکی از این افراد دوک همیلتون بود که در سال 1724 در یک مسابقه بر سر 420 شیلینگ بازی کرد. یکی از اولین و شاید معروف‌ترین تبانی‌ها در ورزش, رسوایی تیم وایت ساکس در سال 1919 بود. 8 بازیکن بیس بال تا آخر عمر از بازی محروم شدند. تیم وایت ساکس شیکاگو با کمک عضو جنایتکار نیویورک یعنی آرنولد رات استین در مقابل تیم «سین سیناتی رد» بازی‌های جهانی را برگزار کردند. یکی از بازیکنان درگیر در این رسوایی سوپراستار آراسته یعنی «جو جکسون» بود. مطبوعات آن زمان از شنیدن این که فردی با آن اعتبار خوب دست به چنین عملی زده شگفت زده شدند. فاش شدن این رسوایی نشانه‌های هشدار دهنده‌ای به دنیای ورزش فرستاد که این عمل فقط مربوط به یک بازی خاص نیست.
نمونه‌های شرطبندی و تبانی در ورزش به طور اجمالی نشانگر پیشینه طولانی و مثبت و منفی پول در سرتاسر صنعت است. این موضوع همچنین نشانگر یک رابطه مستقیم بین نمونه‌های خاص شرطبندی و تبانی است که به موجب آن هر دو تمرین به هم پیوسته هستند. بدون شرطبندی تبانی امکان پذیر نیست. مردم باید علاقه‌مند به شرطبندی بر یک بازی خاص باشند تا تبانی‌گران بر یک نتیجه از قبل تعیین شده شرط ببندند. این ارتباط مستقیم به صدها سال قبل بر می‌گردد و در جوامع امروزه نیز همچنان رایج است.
پ) جنبه‌های اجتماعی تبانی
تبانی یک مسئله محوری در ورزش امروزه است. در دنیای امروزه که با دروغ، حیله، تقلب و حفظ بقا خود عجین است، ورزش از هیچ یک از این مسائل مصون نیست. ورزش اساسا بر پایه قوانین و بازی جوانمردانه استوار است. هرچند که بشر همواره به دنبال تغییر قوانین و بر داشتن موانع برای دستیابی به سود بیشتر از حریف است. نابغه بزرگ آلبرت انیشتن گفت:
«تنها دو چیز بی‌کران هستند ، جهان و حماقت بشر و من در مورد این آخری مطمئن نیستم.»
ورزش میکوشد تا این ایده را با نشان دادن خودش در یک جهان پاک و معنوی نشان دهد. اگرچه همین جهان معنوی است که دائما در مواقع مقرر امتحان و تهدید می‌شود. بدون یک چارچوب اخلاقی محکم ، ورزش عاقبت تمام معنی و دلیل موجودیت خود را از دست میدهد. نه تنها هر ورزش یک سری قوانین تعریف شده دارد که باید دنبال شوند، بلکه یک میزان معین از ارزش های معنوی به ماهیت آن نسبت داده شده است.
روحیه ورزشکاری یک اصطلاح است که برای توصیف تصمیمات اخلاقی یک فرد در پذیرش قواعد ورزش و بیطرفی دمسازانه به کار برده می‌شود. دانستن نتیجه یک بازی جاذبه و هیجان تماشای آن را کاهش میدهد. اگرچه مثالهایی از رویدادهایی است که برنده از قبل تعیین شده است مانند سرگرمی جهانی کشتی کج، این نتیجه به عنوان یک رقابت انتخابی نام برده نمیشود. بیشتر مسابقات ورزشی نیازمند یک نتیجه نامعلوم به عنوان یک عامل جاذبه و ادامه بقا هستند.
ت) چرا فوتبال؟
چندین دلیل وجود دارد که چرا برخی ورزشها از دیگر ورزشها بیشتر مورد تبانی قرار میگیرند. چه بر مبنای یک عامل تاریخی، بر اساس عوامل فرهنگی- اجتماعی و یا بر مبنای تعویض هرعامل مالی نجومی در آژانسهای شرطبندی مختلف. برخی از ورزشها تعداد بیشتری از موردهای تبانی را به خود جذب میکنند. فوتبال بیشک وسیعترین ورزش دنیای امروز است. با وجود بیش از 38 میلیون بازیکن ثبت نام شدهی جهانی و 5 میلیون داور و مسئول، فوتبال به عنوان معروف‌ترین بازی جهانی برای چند دهه رکورددار است. آنجاییکه علاقه هوادارن این ورزش رکوردهای بین المللی زیادی را به نام خود ثبت می‌کند، برای مثال بیش از یک میلیارد از مردم در سطح دنیا فینال مسابقات جام جهانی فیفا 2006 را تماشا کردند، این بدین معنی است که از هر هفت نفر یک نفر در آن روز خاص به تماشای فوتبال نشستهاند، 15 درصد از جمعیت کل جهان!
فوتبال در 20 سال گذشته محبوبیت زیادی کسب کرده است. با گسترش جهانی شدن از طریق اینترنت، ماهواره و تلویزیون، فوتبال از این حضور جهانی بهرهبرده که نتیجهاش تعداد بیشماری تماشاچی و بازارهای جدید است. هواداران در سرتاسر دنیا میتوانند مسابقات تیم های محبوبشان را در هر زمان که میخواهند تماشا کنند و گسترش اطلاعات به این روند سرعت بخشیده است. افزایش منابع مالی در هر ورزشی، بدون شک سبب افزایش علاقه از طرف مردم می‌شود.
در گذشته ، هنگامی که شرطبندی به قسمتی از تفریح جامعه تبدیل شد، این ادعا وجود داشت که تبانی نیز وجود دارد. در طی عصر طلایی فوتبال در انگلستان از سال 1950 تا 1969 به فوتبال به عنوان یک سرگرمی اصیل اشاره میشد که کاملا از پستی زندگی روزانه به دور بود. شاید تبانی در فوتبال پیشینهای طولانی و مثبت و منفی دارد و با تعداد افراد درگیر بسیاری، بیش از آن که بتوان تصور کرد .با استفاده از تکنوتوژی و افزایش توانایی بازپرسان در ردیابی و بررسی مکالمههای تلفنی دنبال کردن مسائل در ماهواره و پیشرفت عوامل نظارت موجب آشکار سازی بیشتر تبانی در زمان حال و در نتیجه ایجاد این عقیده که این یک پدیده تازه است که در واقعیت بسیار دور است.
حال چگونه است که عدهای اصرار دارند که ورزش ایران را جدای از ورزش جهان بدانند و ادعای پاکی سر دهند. موارد بسیاری در چند سال اخیر در این خصوص شنیده شده که فقط برخی از رسانهها به آن پرداختند و باقی تلاش کردند که ذهن مخاطبان را پاک نمایند و اصرار بر عدم ناپاکی و تبانی در ورزش ایران داشته اند! امروزه جهان به سرعت در حال بررسی راه کار برای مقابله با تبانی در ورزش است ولی هیچ خبری از داخل کشور نمیآید. ترس نگارنده از این است که روزی تبانی به اوج برسد و ما هیچ راه کاری برای مبارزه نداشته باشیم، چرا که اکنون که وقت پیشگیری است در حال و هوای کتمان به سر میبریم.
