طرح مسجد محوری یکی از طرح‌هایی است که به گفته دکتر مهدی پیرهادی، بسیار موفق بوده است. این طرح قرار است مساجد را فعال‌تر از قبل کند.
ابتدا بفرمایید شهرداری منطقه 3 در خصوص طرح مسجد محوری چه فعالیت‌هایی داشته است؟
فلسفه اصلی طرح این است که مسجد به عنوان قلب تپنده و مرکز ثقل جامعه اسلامی می‌تواند علاوه بر کارکردهای عبادی، دینی و عقیدتی، کارکردهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، آموزشی و تشکیلاتی را نیز به صورت همزمان برعهده بگیرد و نقشی پررنگ‌تر در اداره جامعه داشته باشد. در راستای اجرای این طرح، مربیان به سمت حلقه‌های تربیتی سوق داده شدند تا علاوه بر فراگیری علوم مختلف، نحوه جاری‌ساختن تعالیم دین مبین اسلام در سبک و سیاق زندگی اجتماعی را بیاموزند.
آیا این طرح موارد فرهنگی را هم شامل شده است؟
دیگر برنامه‌های این طرح، تشکیل گروه‌های جهادی محلی با هدف شناسایی و کمک‌رسانی به نیازمندان، ایجاد و تقویت صندوق‌های قرض‌الحسنه در مساجد به منظور احیای کارکرد اقتصادی مساجد، برگزاری کلاس‌های ورزشی، هنری، کلاس قرآن، احکام و اخلاق در خانواده بوده است.
ارائه تجهیزات و وسایل مورد نیاز اعم از آموزشی، ورزشی و هنری، همراه با برگزاری مسابقات در تمام حوزه‌های فوق، همچنین تجهیز و تقویت کتابخانه‌ها در مساجد و تشویق کتابخوانی از طریق برگزاری مسابقات کتابخوانی، اعطای کمد جوایز و کمد نرم‌افزار به مساجد و شارژ آنها، ترتیب‌دادن اردوهای تفریحی سیاحتی و زیارتی در داخل و خارج از تهران، برگزاری دوره‌های مشاوره و روان‌شناسی و برگزاری اعیاد و مناسبت‌ها از دیگر برنامه‌های طرح بود. برای دوره‌های آینده هم برنامه‌هایی چون هدایت تحصیلی دانش‌آموزان و برگزاری کلاس‌های تقویتی برای آنها در دست طراحی و برنامه‌ریزی است.
اثرگذاری طرح مسجد محوری بر اهالی منطقه چقدر بوده و این مسئله چه میزان در جذب مردم به سمت مسجد موثر بوده است؟
از آنجا که در چارچوب طرح محله مسجد محور همه اقشار و لایه‌های مختلف جامعه اعم از افراد، خانواده‌ها و نهادهای مختلف اجتماعی فرهنگی مانند مدارس و پایگاه‌های بسیج و نیز علایق، نیازها و فعالیت‌های آنها درنظر گرفته شده و برنامه‌هایی جهت سوق‌دادن فعالیت‌های آنها به مساجد طراحی شده است، اثربخشی طرح در قالب بررسی میزان مشارکت مردم در برنامه‌ها مشهود است. از جمله طرح‌های تعریف و اجراشده در این زمینه طرح یخ در بهشت است که به‌عنوان یک طرح جهادی با مشارکت بالای مردم در سال 94 پاسخگوی نیازهای خانواده‌ها و کودکان بوده که در سال 95 نیز ادامه یافت.
با اجرایی‌شدن این طرح در سطح محلات علاوه بر احیای هویت دینی، هویت بومی و ملی نیز تقویت می‌گردد. مخاطبین اصلی این طرح که همان جوانان و نوجوانان هستند در بستری شایسته رشد کرده و در مسیر کمال گام بر می‌دارند، علاوه بر آن در صورت اجرای کامل طرح، انسجام محلی به اوج خود رسیده و اهالی محله علاوه بر حس مسئولیت نسبت به سایر شهروندان، خود را در مورد معضلات و آسیب‌های محلی مسئول دانسته و درصدد رفع آن با حکمیت مسجد بر خواهند آمد.
علاوه بر این، مسجد به‌عنوان محل رجوع مستمر اهالی محله گام‌های اثربخشی در راستای مقابله با تهاجمات فرهنگی غرب برداشته و فعالیت‌های اثربخشی در راستای احیای سبک زندگی دینی و اسلامی انجام داده است.
یکی دیگر از برکات اجرای موفق این طرح کاهش تصدی‌گری دولتی در زمینه فرهنگ است و اینکه مسجد می‌تواند به‌عنوان یک محل امن با محوریت امام جماعت و بسیج، با کمک معتمدین و خیرین محلی و با بهره‌گیری از پتانسیل جوانان نخبه، خود تصدی امور فرهنگی را به‌عهده گیرد و سایر نهادها و مراکز فرهنگی تنها نقش تسهیل‌گری را انجام دهند.
این طرح چقدر به مذهبی نشین‌بودن منطقه مربوط است؟
هدف کلان طرح محله مسجد محور تبدیل مسجد به کانون اصلی اداره جامعه است. در تمام محلات شهر تهران چه محلات مذهبی که این دغدغه را درک کرده‌اند و چه محلاتی با رویکرد مذهبی کمتر که به دنبال راه حلی برای حل معضلات فردی، خانوادگی و اجتماعی می‌باشند، می‌تواند اثر بخش بوده و قابلیت اجرا داشته باشد. حتی می‌توان گفت اجرای این طرح در مناطق شمالی شهر تهران از جمله منطقه 3 که بافت مذهبی و سنتی آن نسبت به مناطقی که در جنوب و یا شرق شهر تهران قرار دارند کمتر بوده دشوارتر می‌نماید؛ چراکه امکانات تفریحی در مناطق شمالی متنوع‌تر و گسترده‌ترند و به علت برخورداربودن خانوارها دسترسی به این تفریحات میسرتر می‌باشد. این امر ایجاد اشتیاق و جذابیت برای نوجوان و جوان در این مناطق را دشوارتر می‌سازد.
نظر شما در خصوص رفتارها و فعالیت‌های نادرستی که از سوی متولیان مساجد که سبب کاهش جمیعت مساجد شده، چیست؟
نقش مساجد در زندگی روزمره شهروندان امروز کم‌رنگ شده و به اقامه نماز در مسجد محدود گشته است. نوجوانان و جوانان با سرعت بیشتری نسبت به سایر اقشار از مساجد فاصله می‌گیرند و مردم محله از مسجد و کارکردهای غیر عبادی آن ناامید شده‌اند. این امر دلایل مختلفی دارد:
فعالیت پایگاه‌های بسیج در اکثر مساجد کم‌رنگ شده بود و برنامه منسجم و منظمی برای سایر کارکردها در مساجد دیده نمی‌شد. به دلیل مشکل اقتصادی، ائمه جماعات ترجیح می‌دهند در ادارات، سازمان‌ها، مراکز نظامی و انتظامی اقامه نماز کنند، لذا در 10مسجد نمازجماعت ظهر اقامه نمی‌شود.
برای رفع این کاستی‌ها چه می‌توان کرد؟
به عقیده بنده و با توجه به یافته‌های مطالعاتی و عملی ما در مراحل تعریف و اجرای طرح محله مسجد محور طی یک سال گذشته باید بگویم با عنایت به اینکه مخاطبین اصلی ما در این طرح جوانان و نوجوانان هستند و این قشر مایل به بهره‌گیری از دستاوردهای مدرن اجتماعی می‌باشند، اقداماتی نظیر تدوین برنامه‌های متناسب با نیاز نسل امروز جامعه، افزایش سطح دانش اعمه محترم جماعات در خصوص نحوه ارتباط‌گیری با جوانان و نوجوانان امروز و شناخت روحیات و علایق و الزامات زندگی آنان در عصر حاضر، طراحی برنامه‌های متنوع آموزشی، پژوهشی، ورزشی، فراغتی، هنری و فرهنگی ویژه مساجد همراه با ارائه مساعدت‌های فکری، زیرساختی، تجهیزاتی، برنامه‌ای و مالی به منظور جذاب‌ساختن حضور در مسجد برای اقشار مختلف مانند بانوان، جوانان و نوجوانان، بالابردن سطح دینی، بصیرتی و علمی نوجوانان و جوانان برنامه‌ریزی در راستای تربیت کادر مدیریتی از میان جوانان مسجدی، برنامه‌ریزی برای ورود مساجد به بحث کارآفرینی به عنوان مثال از طریق توانمندسازی بانوان، می‌توانند به رفع مشکلات مساجد و افزایش حضور و مشارکت جوانان و نوجوانان در مسجد موثر باشند. این اقدامات می‌توانند از یک سو با احیای جایگاه مسجد در تدوین سبک و سیاق زندگی اسلامی ایرانی و ساختن یک الگوی توسعه پایدار شهری مطابق با ارزش‌ها، آمال و نیازهای ایرانِ اسلامی، تلاش دشمنان برای نهادینه‌سازی سبک زندگی غربی در کشور را با شکست مواجه ساخته و پایه‌های هویت دینی و بومی را مستحکم سازند. و از سوی دیگر با تقویت مساجد به عنوان مردمی‌ترین پایگاه‌های اجتماعی به تقویت انسجام و وحدت ملی کمک کنند.
در نهایت امیدواریم که در پرتو تلاش‌های صورت گرفته مساجد نه‌تنها در تمام کارکردها و حوزه‌های پیش گفته جایگاه بایسته خود را بازیابند بلکه محوریت سنتی خود در معماری شهری و الگوی توسعه بافت شهری را نیز بار دیگر به دست آورند؛ چرا که همخوانی این الگوی سنتی معماری و بافت شهری با نیازها، باورها و روحیات شهروندان بومی آن را متضمن نظم، انسجام و آرامش روحی ساخته بود.
نکته پایانی هم اینکه دستاوردهای عملی و اجرایی فوق الذکر به زودی در قالب همایشی تحت عنوان محله مسجد محور ارائه خواهد شد.
