چهارمین نشست از سلسله نشست های تخصصی «بررسی راهکارهای توسعه فهم قرآن کریم» بعد ازظهر امروز شنبه، دوم مردادماه با حضور حجت الاسلام محمدرضا حشتمی، معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد در محل این معاونت برگزار شد.
حجت الاسلام حشمتی گفت: موضوع این جلسه بیشتر همفکری کردن در توسعه فهم قرآن است که بین ما مغفول مانده است. به دلیل اشتیاق دوستان قرآنی، این موضوع در راس مطالبات معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد قرار گرفته است و می خواهیم خط مشی فعالیت های حوزه قرآنی خودمان را بر این مبنا قرار دهیم.
وی با اشاره به اینکه در نمایشگاه قرآن هم وقتی توسعه فهم قرآن مطرح شد مورد استقبال زیادی از فعالان قرآنی قرار گرفت و حتی کتاب، سخنرانی و مجموعه مقالاتی در این زمینه مهیا شد، گفت: دکتر میرباقری و سرکار خانم عبدالباقی در این جلسه ما را یاری می دهند. اعتقاد ما بر این است که مهجوریت قرآن از بین نمی رود مگر با بازگشت به سوی فهم قرآن. چراکه فهم قرآن برای اندکی از اندیشمندان و فعالان قرآنی جا افتاده است اما آحاد مردم هیچ مأنوسیتی با احکام قرآن ندارند. نه سبک زندگی ما سبک زندگی قرآنی است نه نوع تعاملات و سخنان ما در همه سطوح جامعه به ویژه در سطح عام مردم قرآنی است.
وی افزود: بازگشت به سمت زندگی و فهم قرآنی بسیار سخت است و به این سادگی نمی شود آن را تغییر داد. اینها در سبک زندگی مردم نهادینه شده و طبعتا برای فهم قرآن راهکارهایی لازم است که باید اجرا شود. قطعا فهم قرآن دستورالعملی نیست و کسی نمی تواند با بخشنامه مردم را با فهم قرآنی مشتاق سازد. فرهیختگان حوزه های علمیه اینها محق فهم قرآن هستند و نه مردم کوچه و بازار زیرا ارائه محصولات ما بیشتر رو به سوی اندیمشندان قرآنی است نه آحادم مردم.
حجت الاسلام محمدعلی خسروی نیز در این نشست گفت: از ابتدای سال شعار معاونت قرآن و عترت به سوی فهم قرآن مطرح شد که جای این مسئله در جامعه کاملا خالی احساس می شود. در زمینه قرائت و حفظ قرآن کارهای گسترده و خوبی صورت گرفته و تشویق ها و توجهات لازم به این دو بخش شده است. هم در سطح مدارس هم در صدا و سیما به قرائت و حفظ قرآن تشویق می شوند. حفظ قرآن و قرائت آن لازم است اما بیشتر باید با تدبر در قرآن مانوس شویم. تدبر در قرآن قفل دلها را می گشاید و جامعه را به سوی تعالی پیش می برد. قرآن می فرماید: افلا یتدبرون. قرآن نفرموده چرا قرآن را حفظ و قرائت نمی کنید بلکه فرموده چرا در قرآن تدبر نمی کنید. قفل دلها با تدبر در قرآن باز می شود اما سخن اینجاست که تدبر و فهم قرآن چیست.
وی افزود: هدف از این جلسات تبیین جایگاه تدبر و فهم قرآن در جامعه است. نمی خواهیم تفسیر قرآن راه بیاندازیم این کار اختصاص به حوزه های علمیه دارد موضوع بحث ما شیوه های فهم قرآن است. چگونه می توانیم عموم مردم یعنی دانشگاهیان، حوزویان و چه اقشار مختلف مردم را وقتی که قرآن را می شنوند یا تلاوت می کنند با معانی آن ارتباط داد. برای رسیدن به این هدف نیازمند روشی هستیم تا به حال چندین جلسه و با حضور اساتید الهی زاده، کوشا، استاد وکیل تشکیل داده ایم و دیدگاه و نظرات این دوستان را جمع آوری شده و امروز هم خدمت دو تن از اساتید دیگر یعنی آقای میرباقری و خانم عبدالباقی هستیم که علم کافی را در این زمینه دارند. ما بیش از ۲ هزار موسسه قرآنی در سراسر کشور داریم که در این موسسات اساتید و مربیان قرآن هم روخوانی، هم حفظ، هم فهم قرآن را تدریس می کنند. اما برای تدریس فهم قرآن شیوه واحدی ندارند. این جلسات برنامه هایی برای تربیت مربیان در نظر داریم در واقع معاونت قرآن و عترت ارشاد می خواهد روش های تربیت فهم قرآن را در جامعه گسترش دهد.
میرباقری، استاد قرآن هم در این جلسه گفت: روی ۵ مسئله باید توجه کنیم. مسئله اول بررسی وضعیت موجود ما است. اینکه الان در فهم قرآن کجا هستیم دوم وضعیت مطلوب است که می خواهیم به آن برسیم. وضعیت مطلوب که باید به آن برسیم وروی آن برنامه ریزی کنیم چیست؟ مسئله سوم امکانات و فرصت هایی است که در اختیار داریم. مسئله چهارم موانع و تهدیدهایی است که در فهم قرآن وجود دارد. پنجمین مسئله از مجموعه اینها باید برای رسیدن به وضعیت مطلوب بدست آوریم.
وی افزود: در مسئله اول یعنی وضعیت موجود باید بگویم بعد از انقلاب کلاس ها، مسابقات و جمعیت های قرآنی بسیار در فضای کشور ایجاد شد که موجب اثرگذاری و بهره برداری قرآن شد. شاید قبل از انقلاب اگر کسی از حوزه روی قرآن کار می کرد سلیقگی و شخصی بود اما امروز در حوزه های علمیه مسائل تفسیر و تدبر در قرآن وارد شده اما با وضع مطلوب فاصله داریم زیرا اگر حوزه های ما قرآنی شوند جامعه تحت تاثیر قرار می گیرد کما اینکه این تحولی که در حوزه ها بوجود آمده بی اثر در جامعه نبوده است. اینها جهت های مثبت است که داریم اما وجوه منفی.
میرباقری ادامه داد: از مسئول قرآنی نهاد مقام معظم رهبری سئوال شد برنامه های قرآنی را چند درصد از دانشجویان ما را شامل می شود گفت: ۲۰ درصد. یعنی ۸۰ درصد از دانشجویان ما از آموزش قرآن بی بهره هستند. دانشجویان ما خواندن قرآن را بلد نیستند چه برسد به فهم و تدبر در قرآن. دانشجو، متدین و نمازخوان است اما یک جایی در این زمینه در کارشان ضعف دارند. ضعف دیگر عدم تلاوت روزانه قرآن است شاید در گذشته رایج بوده اما امروز رایج نیست اگر تلاوت قرآن روزانه در همه خانواده های متدین ایجاد شود فرزندانشان ناخودآگاه تحت تاثیر قرار می گیرد. این وضع موجود ما است. اما وضع مطلوب ما در فهم قرآن در فضای آن باید بررسی شود. در فضای عام جامعه آنچه که مطلوبیت دارد یا مورد قبول همه است آن را باید مبنا قرار دهیم. فراگیر شدن خواندن قرآن۱- فهم بعضی از عبارات قرآن، دانش آموز در مدارس ما وقتی دیپلم می گیرند بتوانند قرآن را خوب بخوانند و توجه و تامل اولیه را داشته باشند این وضعیت مطلوب است. ۲- امکانات و فرصت هایی است که داریم. اول چیزی که برای ما امروز موجه است بالا بردن توان نهادهای قرآنی کشور است. وزارت ارشاد با جدیت پیشبرد و توسعه فرهنگ قرآنی را ادامه می دهد.
وی افزود: جلب توجه مسئولان و فعالین قرآنی فرصتی است که داریم اختصاص بودجه ای هم که در مجلس به قرآن داده شده این فرصت بالایی است امکاناتی که امروز برای توسعه، فرهنگ و اخلاق قرآنی قرار گرفه است فرصت بسیار خوبی است و حضور قرآن پژوهان در جامعه افراد بسیار خوبی داریم که آستین ها را بالا زده اند، کتاب نوشته اند و کار کرده اند اینها فرصت های خوبی است که اگر سازماندهی شوند و از آنها استفاده شود به هدفمان نزدیک تر می شویم، چهارمین مسئله نهدیدها و موانع است. یک تهدید این است که یک تفکری در فضای حوزوی وجود دارد که عملا فهم قرآن را برای جوانان میسر نمی داند. نکته مهم این است که یک احتیاطی از جانب حوزه های همراه با تقدس ما دیده می شود. از اینکه جوانان قرآن را نمی فهمند. اینکه جوانان به غلط فهم قرآن می کنند و به راههای خطرناک کشیده شوند. تهدید دومی که در فضای عموم جامعه داریم این است که به تدریس از زبان قرآن فاصله می گیریم یعنی عربی زدایی از زبان فارسی می شود. اگر همچنان به عربی زدایی ادامه دهیم بعدها از فهم و تدبر در قرآن و حتی در معارف و شعرهای شاعرانمان فاصله می گیریم.
میرباقری افزود: تهدید دیگری که است این است که گاهی به گونه ای فهم قرآن آنچنان ساده جلوه داده می شود که هر کسی می خواهد به فهم قرآن برسد. باید با اندیشه گانی کردن فهم قرآن و ضرورت آن، جوانان بهفمند که اگر قرآن را فهم نکنند دین را هم فهم نکرده اند. باید جوانان به این باور برسند که می توانند قرآن را بفهمند.
در این نشست سرکار خانم عبدالباقی هم تجربیات خود را در زمینه آموزش و گسترش فهم قرآن بیان کرد.
وی گفت: از دوره راهنمایی اولین بار با کار قرآنی آشنا شدم کار کردن با قرآن همانا و درک مفاهیم و الفاظ قرآن هم همانا. در ۱۸ سالگی دیدم که بسیاری از مفاهیم قرآن را می فهمم و کمتر به ترجمه نگاه می کردم. فقط این مسئله با کار در قرآن بود. در کنار قرائت روزانه، جلسات قرآنی در محلات داشتیم که باید این جلسات در جامعه احیا شود. در آن جلسه از افراد، کار قرآنی می خواستیم اولین کار قرآنی که کردم مفهوم عبرت بود. باید معنایش را درک می کردیم.
عبدالباقی گفت: «روش تحقیق موضوعی در قرآن» کار ارزشمند لسانی فشارکی کار خوبی است که در مدارس و سطح دانشگاهها و هم در سطح آحاد مردم جواب می دهد. کتاب لسانی فشارکی را انتشارات دانشگاه آزاد زنجان با مشارکت مرادی زنجانی به چاپ رسانده است. کتاب بسیار مهمی است که بیشتر باید روی آن سرمایه گذاری شود. موضوع دوم باز تجربه شخصی خودم با حفظ قرآنی است. کسی که در کار حفظ می افتد باید در کار تفسیر هم وارد باشد. در یک سطحی برای حفظ قرآن دیگر نمی شود بدون فهم الفاظ، قرآن را حفظ کرد. از نظر عمومیت فهم و تدبر قرآن هیجان آن از گذشته کمتر شده است. یک مسئله هم عنوان گذاری برای مثلاً هر دو صفحه قرآنی که می خوانند، است. این کار باعث می شود اولا خود افراد درگیر قرآن شوند و بعد وقتی به جلسات بالاتر می رویم می فهمند که در جلسات قبلی به آن فکر کرده اند و بعدها هم می توانیم به سیاق گذاری توجه کنیم.
وی افزود: باید با اصطلاحات قرآنی آشنا شویم. مثلا از شما می پرسند کجا می روید؟ از نظر قرآن کسب و روزی ابتقای من فضل الله است یعنی جستجو طلب کردن از فضل خدا است. اگر مردم ما بدانند که شغلشان طلب کردن از فضل خداست مردم با قرآن بیشتر مأنوس می شوند همچنین قرآن مردن را در جهل و ضلالت می داند نه مردن فیزیولوژیک. اینها تفاوت زیادی با هم دارند. وقتی مردم با اصطلاحات قرآنی آشنا شوند بیشتر به فهم قرآن راغب می شوند. باید در ادارات و مدارس ۵ دقیقه تلاوت قرآن همراه با خلاصله تفسیر ارائه شود و بعد هم می شود ۱۰ دقیقه ورزش صبحگاهی برای آنان گذاشت.
