بر اساس یک قانون نانوشته و به صورت سنتی بازارهای نفت و گاز جهان میان تولیدکنندگان و صادرکنندگان تقسیم شده است و اگر در بازار نفت آسیا عربستان سعودی قدرت نمایی می‌کند اما بخش عمده‌ای از بازارهای نفت اروپا در سیطره روسها قرار دارد.
در این بین همزمان با لغو تحریم‌ها، ایران در دوره پسا برجام یک سیاست جدید به منظور توسعه تجارت نفت خام خود را در دستور کار قرار داده است و به دنبال متنوع سازی بازارهای صادراتی خود در آسیا، اروپا و حتی آفریقا و آمریکای جنوبی است.
بر اساس این استراتژی جدید در مدت زمان حدود ۶ ماهه لغو تحریم‌ها، ایران نه تنها حجم فروش و صادرات نفت خام خود را به بازارهای سنتی همچون هند، چین، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه افزایش داده که در کنار از سرگیری فروش نفت به برخی از مشتریان سابق خود در اروپا همچون توتال فرانسه، ساراس ایتالیا، شل و بی پی انگلیس، سپسا و رپسول اسپانیا، هلنیک پترولیوم یونان، لوک اویل روسیه و ویتول سوئیس، حالا حضور در بازارهای نوظهوری در شرق اروپا را در دستور کار قرار داده است.
در شرایط فعلی حجم تولید نفت خام به حدود سه میلیون و ۸۰۰ و تولید میعانات گازی ایران به حدود ۴۵۰ هزار بشکه در روز، صادرات روزانه نفت به حدود دو میلیون بشکه افزایش یافته است و به استناد اظهارات هفته‌جاری علی کاردر مدیرعامل جدید شرکت نفت قرار است تولید نفت ایران تا شهریور ماه به حدود ۴ میلیون بشکه در روز افزایش یابد.
علاوه بر این مطابق با اهداف برنامه ششم توسعه حجم صادرات نفت خام ایران باید به دو میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه افزایش یابد که با توجه به ثابت بودن عرضه و تقاضا در بازارهای سنتی، حالا ایران قصد دارد افزایش تولید و صادرات نفت خام خود را روانه بازارهای جدیدی همچون کشورهای بلوک شرق اروپا کند.
از این رو درحالی از کشورهایی همچون لهستان، رومانی، بوسنی و هرزگوین، اسلوونی، مجارستان، سوئیس، جمهوری چک، کرواسی، بلغارستان، صربستان و لیتوانی به‌عنوان بازار جدید نفت ایران یاد می‌شود که عربستان سعودی از مدت‌ها قبل در این بازارها حضور داشته است.
ورود ایران به لهستان، بازار جدید نفت عربستان
پس از بالا گرفتن جنگ قیمت نفت بین ایران و عربستان سعودی به ویژه در بازارهای آسیایی، حالا شرکت ملی نفت ایران با فروش یک محموله نفت خام به «لوتوس» لهستان وارد بازار نفت بزرگترین تولیدکننده نفت اوپک شده است.
ماجرا از این قرار است که عربستان سعودی پاییز سال گذشته چندین محموله نفت خام به بندر «گاندسک» لهستان ارسال کرد که این محموله‌های نفت خام توسط پالایشگاه‌های «پی کی ان» و لوتوس این کشور اروپایی خریداری شد و همزمان با صادرات نفت عربستان، ایران تیرماه سال‌جاری یک محموله دو میلیون بشکه‌ای نفت خام به لوتوس لهستان فروخته است.
این درحالی است که گفته می شود مذاکراتی بین شرکت نفت ایران و «پی کی ان» لهستان برای فروش میعانات گازی آغاز شده و پیش بینی می شود در صورت توافق امحموله های میعانات گازی ایران در یک پالایشگاه «پی کی ان» در لیتوانی مورد استفاده قرار بگیرد.
علاوه بر این مهر ماه سال گذشته همزمان با سفر «یانوش پیخوچنسکی» معاون نخست وزیر و وزیر اقتصاد لهستان به تهران مذاکراتی به منظور فروش نفت خام ایران به پالایشگاه‌های لهستانی انجام شده بود.
روسها نفت ایران را به بوسنی می‌برند
در کنار لهستان، بوسنی و هرزگوین به جدیدترین مشتری نفت خام ایران تبدیل شده است به طوری که مذاکرات مقدماتی برای صادرات نفت ایران به این کشور اروپایی بین شرکت نفت و «زاروبژنفت» آغاز شده است.
علی کاردر مدیرعامل شرکت نفت و معاون وزیر نفت هفته جاری در حاشیه امضای تفاهم نامه با این شرکت روسی، گفته است: «زاروبژنفت» روسیه، صاحب پالایشگاهی در بوسنی و هرزگوین بوده که مذاکراتی برای تامین نفت این پالایشگاه آغاز شده است.
تولید بنزین از نفت ایران در پتروتل رومانی
شرکت های روسی این روزها به مشتریان پای ثابت نفت خام ایران تبدیل شده اند به طوری که در کنار مذاکرات با «زاروبژنفت»، «روس نفت»، شرکت لوک اویل روسیه اولین شرکت اروپایی بود که بهمن ماه سال گذشته با لغو تحریم ها خرید نفت خام از ایران را آغاز کرد.
نکته قابل توجه در قرارداد فروش نفت بین شرکت نفت ایران و لوک اویل آن است که اولین محموله نفت توسط شرکت لیتاسکو روانه پالایشگاهی در رومانی شده است.
از این رو یک محموله یک میلیون بشکه‌ای نفت ایران پس از تخلیه در بندر «کنستانتا» رومانی به پالایشگاه «پتروتل» در شهر جنوبی پلویستی رومانی منتقل و پالایش شده تا رومانی هم عملا به یکی از بازارهای جدید نفت ایران در شرق اروپا تبدیل شود.
آمادگی مجارستان برای واردات نفت از ایران
«او. ام. ال» مجارستان از دیگر مشتریان جدید نفت ایران در شرق اروپا به شمار می رود و این شرکت مجاری خواستار امضای قرارداد خرید روزانه ۳۰ تا ۴۰ هزار بشکه نفت خام از ایران بوده اما به دلیل درخواست خاص او ام ال تاکنون توافق نهایی برای امضای قرارداد نفت حاصل نشده است.
سیدمحسن قمصری مدیر امور بین‌الملل شرکت نفت اخیرا با اشاره به درخواست «او. ام. ال» مجارستان برای واردات نفت سبک از ایران، اعلام کرد: هم اکنون آمادگی صادرات نفت سبک به این شرکت مجارستانی را نداریم، با این وجود مذاکرات با این شرکت اروپایی در حال انجام است.
اسلوونی هم مشتری نفت ایران شد
بعد از بوسنی، رومانی، لهستان، لیتوانی و مجارستان، از اسللونی باید به عنوان یکی دیگر از مشتریان نوظهور نفت ایران در دوره پسا برجام یاد کرد و تاکنون هیات هایی از این کشور اروپایی برای مذاکرات خرید نفت خام و فرآورده های نفتی به تهران سفر کرده اند.
در همین حال امیرحسین زمانی‌نیا معاون وزیر نفت پیشتر از گشایش و راه‌اندازی دفتر اولین شرکت نفت و گاز اسلوونی در تهران خبر داده که بازگشایی دفاتر شرکت‌های جدید نفتی در شرق اروپا می‌تواند در تسهیل و تسریع تجارت نفت و فرآورده‌های نفتی با ایران تاثیرگذار باشد.
علاوه بر این شرکت‌های دیگر نفتی از سوئیس همچون «گلنکور»، «ویتول» و «ترافیگورا»، «او. ام. وی» اتریش، یک پالایشگاه نفتی در جمهوری چک، اسلوونی، بلغارستان و صربستان هم مذاکراتی را برای امضای قراردادهای تک محموله و بلندمدت نفت از ایران آغاز کرده‌اند.
