ساعت از نیمه شب گذشته بود و چشم رسانه ها باز و هوشیار که چراغ‌های آستریا سنتر(محلی که قرار بود بیانیه پایانی آنجا قرائت شود) روشن شد و خبرنگارانی که رو به روی هتل محل مذاکرات مستقر بودند اکنون بیش از پیش زمزمه می کردند که خبر آمد خبری در راه است...
نیمه شب 23 تیر ماه 1394، زمانی که همگان مطمئن بودند دیگر ضرب الاجلی درکار نخواهد بود و بیانیه پایانی یا توافق منعکس خواهد شد و یا هیچ، آستریا سنتر بعد از ظهر آن روز شاهد قرائت بیانیه ای تاریخی شد.
برای درک مطالبه جمهوری اسلامی ایران از مذاکرات هسته ای شاید نیاز به هیچ تخصص، حرفه، شم سیاسی و مذاکراتی نباشد بلکه تنها نیاز است در این مرز و بوم زندگی کرده و خود را از آن بدانید، در کنار مردم نشست و برخاست کنید آن وقت متوجه خواهید شد مطالبه ایران چیز عجیب و غریبی نیست، برداشته شدن تحریم های ظالمانه حق هر بشری است که در کشورمان زندگی می کند بنابراین هرکس که حتی در ان زمان مذاکرات هسته ای و مباحث دیپلماتیک را هم پیگیری نمی کرد روز قرائت بیانیه و پایان مذاکرات انتظار داشت، بشنود که تمامی تحریم ها برداشته شده است.
سرانجام آقای وزیر خارجه پشت تریبون آمد و از تصمیمی تاریخ ساز سخن گفت، "هیچ کس تصور نمی کرد که این کار آسانی باشد. تصمیمات تاریخ ساز هرگز آسان نیستند. ولی به رغم همه فراز و فرودهای این مذاکرات و تمدیدهای مکرر، امید و اراده، ما را قادر ساخت تا بر همه لحظات دشوار فائق آییم. ما همواره واقف بوده ایم که در قبال نسل حاضر و نسل های آینده مسئولیت داریم."
وزیرخارجه سخن از مسئولیت و محدودیت بلند مدت به میان اورد حالی که نمی دانست تنها با گذشت یک سال از ان روز طرف غربی آنچنان بدعهدی کرد خواهد کرد که بار مسئولیت تک تک کلمات همان بیانیه ساده که برای تنظیمش هیات هایی از چند کشور برای چند شب نخوابیدند چگونه سنگینی خواهد کرد.
رئیس دستگاه دیپلماسی وقتی به پاراگراف هشتم قرائت بیانیه رسید اظهار داشت:" برجام دربرگیرنده برنامهی بلندمدت ایران مشتمل بر محدودیت های توافق شده در مورد برنامه هسته ای ایران بوده، و لغو جامع همه تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد و نیز تحریم های چندجانبه و یکجانبه مرتبط با برنامه هسته ای ایران، شامل گام هایی برای دسترسی در زمینه های تجارت، فن آوری، تامین مالی و انرژی، را موجب خواهد شد.
این توافق فرصت های جدیدی را خواهد گشود و گامی است رو به جلو برای پایان دادن به بحرانی که بیش از 10 سال به طول انجامیده است."
اما امروز بدعهدی آمریکایی ها به گونه ای است که دیگر کسی این توافق را با پیشوند "خوب" نمی خواند.
البته باید بگوییم بر مبنای متن توافق، قدرت های جهانی برنامه هسته ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت شناخته و اعمال حقوق هسته ای ملت ایران را در چارچوب معاهدات بین المللی محترم می‌شمارند و هیچکدام از تاسیسات هسته ای ایران تعطیل نشد.
اما هنوز یک ساعت از قرائت بیانیه و کف زدن های خبرنگاران نگذشته بود که باراک اوباما هم پشت تریبون آمد و از توافق نو رسیده صحبت کرد.
- ما تحریم‌های مربوط به حقوق بشر را حفظ خواهیم کرد.
-این توافق به حل شدن تمامی موضوعات با ایران نمی‌انجامد.
-ما امنیت اسرائیل را افزایش دادیم.
-دو سوم از سانتریفیوژهای ایران ذخیره می شوند وتحت نظارت بین المللی قرار خواهند گرفت.
-ایران 98% اورانیومش را کنارخواهند گذاشت.
-بدون این توافق ما سناریویی برای همراهی دنیا با خود نداشتیم.
-اگر ایران تعهدات خود را نقض کند کلیه تحریم‌ها بازخواهد گشت.
-ایران قبل از رفع تحریم‌ها باید قدم هایی بردارد.
- در راستای منافع امنیت ملی در استفاده از زور تردید نخواهم کرد.
دسترسی 24 ساعته به سایت‌های هسته‌ای ایران وجود خواهد داشت.
هر قانونی در کنگره که مانع توافق شود، وتو خواهد شد.
-برداشتن تحریم ها بعد از اجرای تعهدات اصلی از سوی ایران یعنی فرستادن سوخت به خارج ودرآوردن قلب رآکتور اراک صورت خواهد گرفت .
-تحریم تسلیحاتی برای 5سال می ماند.
ایران تا 15 سال رآکتور آب سنگین نخواهد ساخت.
-در توافق تمامی خط قرمزهای ما رعایت شده است.
-آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه دسترسی به هرجایی را در هر زمان در ایران خواهد داشت.
- ایران هیچ تاسیاست آب سنگینی نخواهد داشت و سوخت نیروگاه‌های خود را در 15 سال آینده خارج خواهد کرد.
به این ترتیب اولین زنگ هشدار "بدعهدی" در پسابرجام نواخته شد اوباما با این اظهارات، راه را برای فضا سازی رسانه ای باز کرد و نشان داد که شبهه و تناقض های زیادی وجود دارد که باید تیم مذاکره کننده با شفافیت آن را برای نظام و مردم باز کنند.
جان کری نیز دومین زنگ هشدار را نواخت و در همان برهه به میان خبرنگاران آمد و اظهار داشت:
- آمریکا به تعهدات خود در زمینه امنیت اسرائیل و کشورهای حوزه خلیج فارس پایبند است.
- توافق بر مبنای تعهدات نخواهد بود، بلکه بر مبنای مدارک و شواهد خواهد بود، بازرس‌ها حتی به تاسیسات ساخت سانتریفوژها نیز دسترسی خواهند داشت.
- توافق کردیم که تمام فعالیت‌های غنی‌سازی فردو متوقف شود.
- ما توافق کردیم که تنها در نطنز اورانیوم غنی سازی شود، سوخت مصرف شده در رآکتور اراک تا آخر عمر آن به خارج فرستاده میشود و ایران تا 15 سال آینده رآکتور آب سنگین دیگری نمی سازد.
- بازرس‌ها حتی به تاسیسات ساخت سانتریفوژها نیز دسترسی خواهند داشت
- ما حاضر به پذیرش هر توافقی نیستیم و تنها یک توافق خوب را می پذیریم.
و در نهایت وزیر امورخارجه به میان خبرنگاران امد و اظهار داشت:
- ما تمام جزییات را توافق کردیم و تقریبا نقطه مبهمی نیست و براساس جدول زمان بندی متناظر، کارها پیش خواهد رفت.
- در روز اجرای توافق تمام کشورها مقررات لغو تحریم ها را امضا می کنند.
- نطنز میتواند با حدود 45 هزار سانتریفیوژ ای ار 8 پاسخگوی نیاز ما باشد.
- شورای امنیت ظرف 10 سال بدون هیچ شرطی رسیدگی به موضوع هسته‌ای ایران را خاتمه خواهد داد و پرونده ایران بسته خواهد شد.
- بعد از اجرایی شدن توافق، تحریم اقتصادی وجود نخواهد داشت و همه دارایی‌های ایران آزاد خواهد شد.
- براساس توافقی که صورت گرفته سازوکاری در نظر گرفته شده اگر این کشورها نقض عهد کنند ایران میتواند به سرعت به برنامه خود بازگردد.
اما پس از 23 تیر ماه برجام میهمان 60 روزه در کنگره آمریکا شد که با وجود سرو صداهای زیاد و مخالفت ها نهایتا در کنگره به تصویب رسید.
با شکست سناتورهای جمهوریخواه در سومین تلاش‌شان برای متوقف کردن توافق هسته‌ای و سپری شدن ضرب‌الاجل 17 سپتامبر (26 شهریور) بدون اعلام مخالفت کنگره آمریکا، دولت این کشور رسما پروسه اجرای «برجام» را آغاز کرد.
(پنجشنبه 17 سپتامبر) فرصت قانونی کنگره آمریکا برای بررسی توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 بدون اعلام نظر خاصی به پایان رسید.
با سپری شدن ضرب‌الاجل 26 شهریور، باراک اوباما برای مقابله با جمهورخواهان دیگر به استفاده از حق وتوی خود نیز نیاز پیدا نکرد و به همین دلیل پروسه اجرای «برجام» در آمریکا رسما کلید خورد.
در نخستین گام اجرای توافق هسته‌ای، جان کری، وزیر خارجه آمریکا، "استیون مال" را به عنوان «هماهنگ‌کننده اصلی و مسئول اجرای برنامه جامع اقدام مشترک» منصوب کرد.
اما تا اجرایی شدن برجام و اتفاقات خوبی که به کرات طرفین از آن صحبت می کردند همچنان راه زیادی باقیمانده بود.
