اسـتان لرسـتان دارای حدود دو میلیون هکتار منابع طبیعی اسـت که از ایـن مقـدار ۶۵۰ هـزار هکتـار به صورت اراضـی مرتعـی و ۸۸۵ هزار هکتـار جنگـل اسـت.
۲۵ درصد تنوع زیستی کشور در لرستان وجود دارد و از می‌ان‌هشت هزار گونه گیاهی ایران، هزار و ۷۰۰ گونه گیاهی آن در رویشگاه‌های بومی لرستان وجود دارد که بخش عمده‌ای از این‌گونه‌ها، دارویی هستند.
در عرصه‌های منابع طبیعی لرستان، ۴۰۰ گونه گیاه دارویی به صورت خودرو رشد می‌کند که از این تعداد ۱۷۰ گونه قابلیت کشت و تولید اقتصادی دارد اما برداشت غیراصولی و بی‌رویه گیاهان خوراکی و دارویی پیش از زمان گل‌دهی توسط سودجویان به منظور قاچاق و فروش در سایر استان‌هاسبب تخریب منابع طبیعی و درخطر انقراض قرار گرفتن این‌گونه‌ها شده است.
یکی از گونه‌های گیاهی کمیاب و ارزشمندی که به شدت از برداشت غیراصولی و بی‌رویه، آسیب‌دیده و در معرض انقراض قرارگرفته، گیاه «موسیر» است؛ موسیر گیاهی مرتعی است که با برداشت پیاز آن، کل پایه گیاه از بین می‌رود.
به اعتقاد کار‌شناسان، کشت زراعی گیاهان دارویی در مناطق مستعد جهت مصارف خوراکی و دارویی می‌تواند یکی از راهکارهای کاهش برداشت غیرقانونی و پیشگیری از انقراض نسل این‌گونه ارزشمند باشد به همین دلیل جهاد کشاورزی لرستان آمادگی دارد به متقاضیان کشت و پرورش گیاهان دارویی پرمصرف مثل موسیر، کنگر، مرزه و آویشن که ممکن است در طبیعت ریشه‌کن شوند تسهیلات اعطا کند.
توجه خاص قاچاقچیان به گیاه موسیر
رضا درویشوند، یکی از کشاورزان و باغداران لرستانی در گفت‌وگو با خبرنگار سینا اظهارداشت: به خاطر کار باغداری و کشاورزی خود، معمولاً تعداد زیادی از روزهای هفته را در طبیعت می‌گذرانم که همواره شاهد برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی و خوراکی توسط مردم هستم.
وی افزود: در این فصل سال، معمولاً گیاه موسیر بیش از هرگونه دیگری برداشت می‌شود درحالی‌که باید در فصل پاییز که رویش کامل این گیاه و بذرپاشی آن انجام می‌شود، به برداشت آن اقدام کنند و این کار آن‌ها گناهی نابخشودنی است زیرا گیاه را به معنای واقعی ریشه‌کن می‌کنند.
درویشوند، عنوان کرد: کاش این برداشت بی‌رویه فقط برای موسیر بود، اما سایر گیاهان دارویی و خوراکی مانند ریواس، قارچ، سیر کوهی، پونه، بادام‌کوهی، مرزه، آویشن نیز از برداشت بی‌رویه در امان نیستند.
وی بیان کرد: نباید مردم بومی را مقصر اصلی برداشت‌های بی‌رویه و غیراصولی گیاهان دارویی و خوراکی دانست زیرا بار‌ها مشاهده کرده‌ایم که افرادی از خارج استان به این کار اقدام کرده‌اند و متأسفانه هیچ نظارتی از جانب مسئولان نیز وجود ندارد.
درویشوند خاطرنشان کرد: من به خاطر شغل دومم که رانندگی است بار‌ها با افرادی برخورد داشته‌ام که با ماشین‌های باری صد‌ها کیلو گیاه دارویی را با خود به شهر‌ها و استان‌های مجاور حمل کرده‌اند ولی هیچ نهادی با آن‌ها برخورد نکرده است.
امکانات کم دستگاه‌های متولی در حفاظت
بهروز بهاروند، مدیر باغبانی جهاد کشاورزی لرستان در گفت‌وگو خبرنگار سینا اظهارداشت: امروز همه کشورهای دنیا به اهمیت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی پی برده‌اند و آن‌ها را در سطح وسیعی مورداستفاده قرار می‌دهند.
وی لرستان را یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور ازنظر تنوع گونه‌ای گیاهان دارویی دانست و افزود: متأسفانه چند سالی است که در استان، افراد سودجو به قاچاق و برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی از عرصه‌های منابع طبیعی لرستان دست‌زده‌اند.
بهاروند با اشاره به در حال انقراض بودن بسیاری از گیاهان دارویی نادر و منحصربه‌فرد استان لرستان، عنوان کرد: منابع طبیعی لرستان به جولانگاه قاچاقچیان گیاهان دارویی تبدیل‌شده و اداره کل منابع طبیعی لرستان نیز امکانات لازم را برای حفاظت و قرق این عرصه‌های طبیعی در اختیار ندارد.
وی بابیان اینکه برای حفاظت و پوشش تمام منابع طبیعی خرم‌آباد، فقط یک قرق‌بان در نظر گرفته‌شده، بیان کرد: در کشورهای پیشرفته، مسئولیت حفاظت از هر هکتار عرصه طبیعی به یک قرق‌بان سپرده‌شده درحالی‌که در کشور ما به ازای هر ۵۰ هزار هکتار، یک قرق‌بان در نظر گرفته می‌شود.
اعطای تسهیلات برای زراعت گیاهان دارویی
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی لرستان بابیان اینکه بیشترین برداشت‌های غیرمجاز گیاهان دارویی مربوط به سه گیاه پرمصرف موسیر، آویشن و مرزه است، خاطرنشان کرد: برخی از کارخانه‌های تولید ماست موسیر در کشور، موسیر موردنیاز خود را به‌صورت غیرمجاز از عرصه‌های منابع طبیعی لرستان برداشت می‌کنند.
وی بیان کرد: جهاد کشاورزی لرستان آمادگی دارد به متقاضیان کشت و پرورش گیاهان دارویی پرمصرف مثل کنگر، موسیر، مرزه و آویشن، که بیم آن می‌رود در طبیعت ریشه‌کن شود تسهیلات اعطا کند.
بهاروند، گفت: باید فرهنگ‌سازی لازم صورت بگیرد تا مردم برداشت بی‌رویه و غیرمجاز را از منابع‌طبعی کاری زشت تلقی کنند از طرفی نحوه برداشت و استفاده بهینه را نیز باید به آن‌ها آموزش داد، به‌طور مثال، برای برداشت موسیر باید توجه شود که به طور حتم نیمی از غده‌های آن در زمین بماند و از ریشه‌کن کردن گیاه خودداری شود تا بتواند در فصل رویش بعدی نیز رشد کند.
وی افزود: مردم ما باید منابع طبیعی را ثروت ملی بدانند و در حراست از آن بکوشند و تا زمانی که این فرهنگ‌سازی انجام می‌شود، دولت باید با اقدامات بازدارنده، روند برداشت گیاهان دارویی از عرصه‌های طبیعی را محدود کند.
کشت گیاهان دارویی، راهکار مقابله با انقراض
مدیر زراعت جهاد کشاورزی لرستان بیان کرد: اگر گیاهان دارویی در سطح وسیع توسط مردم کشت شود و بازارچه‌های مربوط به فروش این گیاهان نیز راه‌اندازی شود، به طور حتم مورد استقبال قرار می‌گیرد و دیگر نیازی نیست که مردم یک روز کامل را در مراتع و ارتفاعات استان بگذرانند تا گیاه دارویی جمع کنند و بدین ترتیب از تخریب منابع طبیعی نیز جلوگیری می‌شود.
شیرزاد نجفی، مدیرکل منابع طبیعی لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار سینا در لرستان، اظهار داشت: هرگونه برداشت گیاهان دارویی بدون هماهنگی با منابع طبیعی جرم است و با متخلفان به شدت برخورد شده، به محاکم قضایی معرفی می‌شوند.
وی بابیان اینکه متأسفانه بسیاری از گیاهان دارویی لرستان ازجمله «موسیر» به برخی از نقاط کشور قاچاق می‌شود، افزود: طی ۱۵ روز پنج هزار کیلوگرم موسیر که از مراتع استان برداشت‌شده بود، توسط یگان‌های حفاظت منابع طبیعی لرستان توقیف شد.
نجفی با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی در رابطه با برداشت گیاهان دارویی توسط جوامع محلی، بیان کرد: آموزش‌های لازم در رابطه با نحوه برداشت اصولی و به‌اندازه گیاهان دارویی به دهیاران ارائه‌شده است.
تعهد کشت هزار هکتار گیاه دارویی
وی خاطرنشان کرد: در سال ۹۲، کشت گیاهان دارویی در ۴۰ هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی لرستان انجام شد، این سطح زیر کشت در سال ۹۴ به ۷۵ هکتار افزایش پیدا کرد و امسال میزان تعهد منابع طبیعی لرستان برای کاشت گیاهان دارویی، ۱۰۰۰ هکتار است.
مدیرکل منابع طبیعی لرستان گفت: تسهیلات کم‌بهره در اختیار متقاضیان کشت و پرورش گیاهان دارویی قرار می‌گیرد تا هم منجر به درآمدزایی مردم شود و هم از انقراض گیاهان دارویی جلوگیری شود.
وی افزود: تا پیش‌ازاین معمولاً کشت گیاهان دارویی در عرصه‌های منابع طبیعی، توسط پیمانکاران انجام می‌شد اما امروز این کار به مردم واگذارشده و خوشبختانه مورد استقبال چشمگیری نیز قرارگرفته است.
خرید تضمینی گیاهان دارویی از کشاورزان
نجفی، تصریح کرد: منابع طبیعی لرستان خرید تضمینی گیاهان دارویی تولیدشده توسط مردم را بر عهده دارد، به‌طوری‌که هم‌اکنون هر کیلوگرم موسیر به قیمت ۱۵ هزار تومان از مردم خریداری می‌شود.
به گزارش خبرنگار سینا، امید است مسئولین با توجه به ظرفیت‌های استان مخصوصاً در بخش کشاورزی و گیاهان دارویی و با توجه به عمق برداشت غیراصولی و بی‌رویه، این گونه‌های گیاهی کمیاب جلوی برداشت و تخریب منابع طبیعی را بگیرند و با نگاه ویژه‌ای مانع از درخطر انقراض قرار گرفتن این‌گونه‌ها توسط سودجویان شوند.
