15 خردادمجموعه وقایعی است که در پی بازداشت امام خمینی (ره) در انتقاد به لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید منجر به تظاهرات در تهران و قم علیه دولت اسدالله علم شد. تظاهرات به زد و خورد بین مأموران شهربانی و تظاهرکنندگان تغییر یافت. برخی تحلیلگران و نیز آیت الله روح الله خمینی و هوادارانش قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ را به عنوان نقطه عطف در آغاز انقلاب اسلامی می‌شمارند . شاه در پوشش تصویب این لوایح اهداف متفاوتی را دنبال می‌کرد. او می‌خواست علاوه بر سنجش میزان حساسیت علما و توان مذهبی مردم، روحانیت و جریان مذهبی را در یک زورآزمایی کنار بزند تا مجبور به محافظه کاری در برابر آن‌ها نباشد. طرح های انقلاب سفید، با مخالفت هایی از سوی جبهه ملی و همچنین محافل مذهبی، روبرو شد. در فاصله کمتر از یک دهه پس از کودتای 28 مرداد 1332، روابط شاه و روحانیون مسالمت‌آمیز بود ولی اتخاذ این طرح ها و همچنین به رسمیت شناختن دولت اسرائیل توسط حکومت وقت بر این دوره کوتاه از روابط حسنه شاه و علما مهر پایان گذاشت.15خرداد مبدأ انقلاب اسلامی مردم ایران بود. ریشه ها و علل این قیام ، ارتباط نزدیکی با برنامه ها و سیاست های حکومت پهلوی داشت.
در همین خصوص نظر برخی از نمایندگان استان در خصوص 15 خرداد را جویا شدیم که در ذیل می خوانیم.
حسینعلی شهریاری نماینده مردم زاهدان با بیان اینکه نهضت امام و انقلاب اسلامی در همه‌ی ابعاد خود وامدار نهضت امام حسین (ع) و فرهنگ عاشوراست گفت: مردم در ۱۵ خرداد در سال ۴۲ در برابر رژیم ستمشاهی با شجاعت و هوشیاری ایستادند و توانستند جان خود را برای دفاع از نهضت اسلامی نثار کنند.
وی ادامه داد: قیام 15 خرداد به رهبری مدبرانه و حکیمانه امام خمینی (ره) با صدای رسای مردم شکل گرفت و نقطه عطف انقلاب گردید و امروز سایر کشورهای مظلوم با الگو قرار دادن ایران اسلامی ، با استبداد مبارزه می کنند تا به آرمان های خود برای رسیدن به عدالت اجتماعی نزدیک گردند .
وی در ادامه افزود : ازجمله پیامدهای قیام 15 خرداد 1342 رشد و گسترش چشمگیر و فزاینده مبارزه روحانیون، علما و اسلامگرایان تحت رهبری امام خمینی علیه رژیم شاه بود. آنان الارغم اعمال فشارها و سرکوبگری‌های تمام ناشدنی نیروهای امنیتی و انتظامی کماکان در صف مخالفت با رژیم پهلوی ،پایدارتر از سابق برآمدند. که حاصل نهایی آن سقوط قطعی رژیم پهلوی و بنیان یافتن نظمی نوین در عرصه سیاسی، اجتماعی ایران زمین بود.
علیم یار محمدی نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی گفت: سال 68 بود که امام (ره) دار فانی را وداع گفتند آن زمان بنده در تهران بودم کل مملکت شاهد صحنه های عاشورایی بود ایران یکپارچه سیاه پوش شده بود وداع امام هم همچون تمام زندگی و حرکات ایشان پیام داشت.
وی ادامه داد: باید برای نسل بعد همچنان از امام بگوییم تا میدا پیام زندگی ایشان فراموش شود.
یار محمدی در خصوص 15 خرداد نیز افزود: 15 خرداد ماه نیز شاهد حرکات و عزاداری عظیم مردم در خیابان ها بودیم حضور مردم را از نزدیک مشاهده می کردیم حرکات مردم ایران سراسر پیام برای مردم جهان است.
نماینده مردم ایرانشهر در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه رحلت امام صحنه ای فراموش نشدنی در تاریخ ملت است، گفت: بزرگداشت مراسم امام راحل در حقیقت بازسازی صحنه های خاطره انگیز روز ارتحال ایشان است.
محمد نعیم امینی فرد اظهار داشت: بزرگداشت مراسم رحلت امام راحل در حقیقت بازسازی و نمایش صحنه های خاطره انگیز روز ارتحال امام (ره) است.
وی گفت: گرچه این روز برای مردم ایران یک روز بسیار تلخ و توأم با غم و اندوه بود اما صحنه های با شکوه حضور در اقامه نماز، تشییع و تدفین امام صحنه های فراموش نشدنی در تاریخ ملت ما است.
نماینده مردم ایرانشهر در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در سال رحلت امام خمینی(ره) دانشجوی پزشکی سال چهارم دانشگاه شهید بهشتی تهران بوده است، افزود: یادم می آید صبح که برای پیگیری امورات بیماران به بیمارستان امام خمینی تهران رفتم خیابان ها قلقله شده بود و مردم با شنیدن خبر رحلت امام واکنش های عاطفی مختلفی نشان می دادند؛ غم و اندوه در چهره ها نمایان بود و برخی باور نمی کردند امام به دیار حق شتافته است.
وی با بیان اینکه امام خمینی در جمهوری اسلامی ایران نقش بارز و بیداری داشتند، گفت: ایشان مصداق بارز یک عالم بی نظیر بودند چرا که با گذشت بیش از 2 دهه از ارتحال ملکوتی ایشان، هنوز هم یادشان در ذهن مردم و جوانان با طراوت مانده است.
امینی فرد در خصوص اینکه در زمان قیام 15 خرداد بنده به سنی نبودم که خاطره ای داشته باشم، تصریح کرد: قیام پانزده خرداد که نقطه عطفی در جهت اسلامی کردن مردم بود که مردم ایران در آن زمان با تحرکات و خیزش هایی که انجام داده بودند تا کنون بدین شکل در صحنه نیامده بودند که در خیابان مطالبات خود را مطرح کنند اما 15 خرداد اوجی بود که بعد از آن خط و خطوط سرنگونی بطور کامل مشخص شد.
محمد باسط درازهی نماینده مردم سراوان با بیان اینکه قیام 15 خرداد نقطه عطف انقلاب های اسلامی در جهان است گفت: مردم ورامین با پوشیدن کفن در حمایت از امام(ره) قیام کردند و با این کار باعث شروع قیام همگانی مردم شد و منجر به پیروزی انقلاب اسلامی ایران شد.
وی خاطرنشان کرد: بنا به فرموده امام خمینی(ره) همیشه باید این روز گرامی داشته شود و عزای عمومی شود.
نماینده مردم سراوان افزود: بیداری اسلامی امروز در جهان اسلامی نشأت گرفته از قیام تاریخی ۱۵ خرداد سال ۴۲ است و باید با همه توان و ظرفیت ارزش های این قیام حفظ گردد.
