چند سالی می شود که مقامات سعودی از لزوم دستیابی به سلاح هسته ای و انجام فعالیت های اتمی سخن می گویند اما این اظهارات از زمان آغاز دور جدید مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای ۱+۵ که به توافق هسته ای ـ برجام ـ منجر شد رنگ و بوی جدی تری به خود گرفتند.
نکته عجیب اما در این میان آن است که هیچ کشور و یا نهاد بین المللی از جمله آژانس بین المللی انرژی اتمی واکنشی به این اظهارات نشان نداده و مقامات آمریکایی نیز فقط به دادن هشدارهای زبانی اکتفا نموده اند.
تاریخچه هسته ای عربستان
از اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی گزارش های متعددی در رسانه های غربی به چاپ رسیده اند که از تلاش عربستان سعودی برای دستیابی به سلاح هسته ای خبر می دهند. ثروت نفتی عظیم این کشور در کنار روابط گسترده و رو به رشد آن با پاکستان و چین از یکسو و ترس از برنامه هسته ای ایران و ضعف استراتژیک عربستان از سوی دیگر از دلایل اصلی روی آوردن ریاض به پیشبرد یک برنامه هسته ای مخفی ذکر شده است.
اولین زمزمه ها درباره حرکت عربستان به سمت دستیابی به سلاح هسته ای با فرار «محمد خیلوی» دیپلمات سابق عربستانی در سازمان ملل، در سال ۱۹۹۴ به آمریکا شنیده شد. خیلوی با انتشار اسنادی اعلام کرد که عربستان از سال ۱۹۷۵ و به دنبال شکست اعراب در جنگ ۶ روزه با اسرائیل در سال ۱۳۶۷، برنامه ای تحقیقاتی را برای ساخت بمب هسته ای و مقابله با اسرائیل آغاز کرده است.
به گفته خیلوی برنامه هسته ای مذکور تحت مدیریت و نظارت شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز آل سعود، وزیر دفاع وقت و برادر ملک فهد، شکل گرفت و در مرکز تحقیقات هسته ای الخرج واقع در مجتمع نظامی السلیل به اجرا درآمد. طبق این برنامه متخصصان هسته ای خارجی برای کار بروی تهیه کتابخانه ای در زمینه دانش هسته ای و برنامه های تسلیحات هسته ای کشورهای دیگر استخدام شدند و کارشناسان سعودی ماه ها در تأسیسات ساخت سلاح هسته ای پاکستان و عراق آموزش دیدند.
بنا به اظهارات خیلوی، عربستان در دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ کمک های مالی بسیاری به برنامه های ساخت بمب هسته ای پاکستان و عراق نمود به این امید که آنها پس از ساخت تسلیحات هسته ای آن را در اختیار ریاض هم قرار دهند یا چتر هسته ای خود را بر سر عربستان نیز بگسترانند.
البته مقامات سعودی مدارک خیلوی را جعلی خواندند و سخنان او را تکذیب کردند. در بحث های کارشناسی نیز افشاگری های خیلوی معتبر دانسته نمی شود و ادعاهای او تاکنون ثابت نشده است و منابع آزاد دیگری برای تایید اظهاراتش وجود ندارد.
عربستان یکی از امضاکنندگان معاهده منع گسترش هسته ای (NPT) و پروتکل الحاقی است. البته عربستان این کار را داوطلبانه انجام نداد و درواقع مجبور به امضای ان پی تی و پروتکل الحاقی شد.
مقامات سعودی تا مدت ها اعلام می کردند که ممکن است روزی معاهده فوق را بپذیرند اما در سال ۱۹۸۸ به دنبال فشار شدید آمریکا مجبور به امضای معاهده شدند.
اگرچه ریاض شریک استراتژیک قدیمی آمریکا به حساب می آمد و در طول جنگ سرد در کنار آن بود اما خرید مخفیانه موشک میان برد S ۲ CSS- از چین فرصت مناسبی در اختیار مقامات واشنگتن قرار داد تا سران سعودی را به خاطر بی خبر گذاشتن آمریکا از چنین معامله ای تحت فشار قرار دهند.
تکرار رویاهای هسته ای
شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس پیشین سازمان اطلاعات عربستان چندی قبل در اقدامی کم‌سابقه به همراه یک مقام بلندپایه پیشین رژیم اسرائیل در نشستی در مرکز مطالعات خاور نزدیک در واشنگتن شرکت کرد و در این نشست مدعی شد که اگر ایران توافق هسته‌ای را نقض کند، دستیابی به سلاح هسته‌ای یکی از گزینه‌های ریاض خواهد بود.
به گزارش «سی‌ان‌ان» شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس پیشین سازمان اطلاعات عربستان طی نشست با یکی از مقامات سابق اسرائیل در شهر واشنگتن گفت: «اگر ایران به‌سوی بمب (هسته‌ای) گام بردارد «تمام گزینه‌ها» روی میز خواهد بود «از جمله در اختیار گرفتن سلاح‌های هسته‌ای، برای مقابله با هر آنچه نهایتا از جانب ایران برخیزد.» با این حال الفیصل بار دیگر تاکید کرد که خاورمیانه باید «عاری از سلاح‌های کشتار جمعی» باشد. اظهاراتی که پیشتر از سوی بن‌فیصل و دیگر مقامات عربستان سعودی از جمله محمد‌بن‌نواف، سفیر سعودی در بریتانیا مطرح شده بود.
ترکی فیصل در یک مناظره که از سوی موسسه «واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» تنظیم شده بود با «یاکوف عمیدرور» مشاور سابق بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی دیدار کرد. این چندمین ملاقات مقامات ریاض ـ تل‌آویو پس از دیدار «أنور عشقی» عضو شورای مشورتی سعودی با «دوری گلد» مدیرکل وزارت خارجه رژیم صهیونیستی در سال گذشته است.
شاهزاده سعودی در این دیدار با بیان اینکه روابط راهبردی با ایالات‌متحده از دیدگاه عربستان همچنان برقرار خواهد بود، از ضرورت بازاندیشی درباره آن سخن گفت و ابراز کرد: «نیاز است تا این روابط ارزیابی دوباره و بازتنظیم شوند.»
مشابه این اظهارات را پیشتر بندر بن‌سلطان، رئیس سابق استخبارات عربستان به زبان آورد که پس از مدتی به‌دلیل عدم توفیق در پیشبرد پرونده سوریه از مقام خود کنار گذاشته شد.
براساس این گزارش، الفیصل در جریان این دیدار که در واشنگتن انجام شد از تمایل عربستان سعودی برای همکاری‌های گسترده با رژیم صهیونیستی سخن گفت؛ به شرطی که دو طرف بتوانند اختلافات دیرپای خود را که دهه‌هاست بر سر مساله فلسطین باقی است، حل کنند.
از روسیه تا اسرائیل به دنبال شریک هسته ای
اما سران رژیم سعودی برای دست یابی به سلاح هسته ای فقط به سخن پراکنی اکتفا نکرده و به دنبال یافتن شریک هسته ای نیز بوده اند و در این راه با روسیه، پاکستان، کره جنوبی و رژیم صهیونیستی مذاکراتی داشته اند.
برای مثال «محمد بن سلمان» وزیر دفاع و جانشین ولیعهد این رژیم در سفر به روسیه با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری این کشور در سن‌پترزبورگ دیدار و با وی درخصوص تحکیم روابط میان دو کشور و آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی بحث و گفتگو کرد. پوتین و محمد بن سلمان در حاشیه این همایش توافق‌نامه‌های همکاری نظامی و توافق‌نامه‌هایی را در زمینه استفاده از انرژی هسته‌ای امضا کردند.
از سوی دیگر گزارش های رسمی در سال های گذشته حاکی از آن بود که عربستان سعودی اقدام به امضای توافق نامه ای با کره جنوبی کرده که به موجب آن سئول تاسیسات هسته ای به ارزش ۵۲ میلیارد دلار برای عربستان خواهد ساخت.
به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن، دیپلمات های غربی در این باره گفتند که ایالات متحده امریکا از انجام این توافق به هیچ وجه خشنود نیست و بر این اعتقادند که ممکن است این توافق تاثیرات منفی بر مذاکرات جاری غرب با ایران بر سر برنامه هسته ای اش بگذارد.
واشنگتن از این نگران است که توافق ریاض با سئول رقابت تسلیحات هسته ای را در منطقه کلید بزند. منابع کره ای اعلام کردند که این توافق شامل غنی سازی اورانیوم و استخراج پلوتونیوم خواهد شد و می توان از تفاله های آن برای تولید بمب استفاده کرد.
به گفته این منابع تفاهمی که میان عربستان با کره جنوبی حاصل شده شامل طرحی برای ساخت دو تاسیسات هسته ای در اراضی عربستان به ارزش ۵۲ میلیارد دلار ظرف دو دهه آینده خواهد شد.
پیش از حصول توافق هسته ای میان ایران و کشورهای ۱+۵ نیز روزنامه «وال استریت ژورنال» در گزارشی با عنوان «عربستان در اندیشه سلاح هسته‌ای برای به حاشیه راندن ایران است»، نوشت همزمان با آنکه توافق برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران نزدیک می‌شود، رقبای منطقه ای ایران احساس آسیب پذیری می‌کنند.
این روزنامه آمریکایی می‌نویسد: توافق هسته ای که واشنگتن و دیگر قدرت‌های جهانی امیدوارند با ایران به آن برسند، محدودیتی ۱۰ ساله بر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی اعمال می‌کند. برای برخی رقبای منطقه‌ای ایران، این امر همچنین ضرب‌الاجلی برای تولید تسلیحات هسته‌ای خودشان محسوب می‌شود و در عربستان سعودی درخواست‌های عمومی گسترده‌ای برای تطبیق با تلاش هسته‌ای ایران شنیده می‌شود.
عربستانی ها از چند سال قبل به منظور تاثیر گذاری بر پرونده هسته ای ایران همواره تکرار کرده اند که در صورت عدم محدود کردن برنامه هسته ای ایران آنها به دنبال ساخت و یا خرید سلاح هسته ای خواهند رفت. در همین حال، یک روزنامه صهیونیستی در مقاله‌ای نوشت: اسرائیل باید راهکار خود را تغییر دهد و به جای فشار وارد کردن برای اعمال تحریم علیه ایران، تهدید کند که سلاح اتمی در اختیار حکومت سعودی قرار خواهد داد.
هاآرتص در آن زمان نوشت: اگر ایران مقررات توافق خود با کشورهای ابرقدرت را نقض کرده و تصمیم به دستیابی به تسلیحات هسته ای بگیرد، اسرائیل باید بر خلاف خط مشی رایج خود واکنش نشان دهد. اسرائیل نباید به تهدید خود مبنی بر انجام حمله کم تاثیر به برنامه هسته ای ایران ادامه دهد بلکه باید هشدار دهد که ایران را تحت فشار قرار خواهد داد و اجازه نخواهد داد تا در خلیج فارس ایران تسلیحات هسته ای را در انحصار خود بگیرد و به عربستان در دستیابی به سلاح هسته ای کمک خواهد کرد.
دم خروس و قسم پاکستانی ها
«رابرت اینهورن» مسئول سابق در وزارت امور خارجه امریکا که سابقه کار با دو رئیس جمهوری بیل کلینتون و باراک اوباما را داشته است در این باره می گوید: «در اتاق های بسته عربستانی ها می گویند که قطعا کمک هسته ای از پاکستان خواهند خواست.»
این دیپلمات امریکایی که در مذاکرات هسته ای با ایران شرکت داشته است در ادامه همچنین می گوید: «تا کنون هیچ سندی که ثابت کند پاکستانی ها پاسخ مثبت به درخواست عربستانی ها داده اند، مشاهده نکرده ام.»
مسئولان امریکایی می گویند که دونالد رامسفلد، وزیر دفاع اسبق امریکا درباره این که آیا پاکستان به درخواست هسته ای عربستانی ها پاسخ داده است یا خیر گفته است که «نبود سندی در این زمینه ضرورتا به این معنا نیست که واقعا پاکستان پاسخ مثبت به تقاضای کمک عربستان نداده است.»
یک مقام پاکستانی که در سفارت پاکستان در واشنگتن کار می کند و نخواست نامش فاش شود در این باره می گوید: «طبیعی است که عربستان که خود را حاکم و نماینده رهبری اهل تسنن می داند و فکر می کند که باید برای سرنوشت آنها کاری کند به فکر رویارویی با هجوم شیعیان ایرانی در منطقه باشد.»
این در حالی است که حسین حقانی، سفیر سابق پاکستان در واشنگتن و کارمند حال حاضر مرکز مطالعات هودسون در امریکا در این باره می گوید: «من ترجیح می دهم که بررسی بیشتری در روابط مصر با ریاض و اسلام آباد شود. عربستان و پاکستان به یکدیگر به چشم همکاری موثر می نگرند.»
در سال ۱۹۹۹ امیر سلطان بن عبدالعزیز، وزیر دفاع وقت عربستان از پاکستان دیدن کرد و از تاسیسات سانتریفیوژ مخصوص غنی سازی اورانیوم در کاهو در نزدیکی اسلام آباد بازدید کرد و از نزدیک چگونگی ساخت سلاح هسته ای را دید.
در این میان گفته می شود علاوه بر انتقال سلاح هسته ای از پاکستان به عربستان، پاکستان به دنبال ارسال موشک های بالستیک که قابلیت حمل کلاهک های هسته ای و توانایی هدف قرار دادن مناطق مهم ایران را دارد به عربستان است. با وجود این که عربستان می گوید این قدر توانایی نظامی بالا دارد که نیازی به سامانه های موشکی از کشورهای خارجی نداشته باشد.
برخی گزارش ها حاکی از آن است که عربستان در سال ۲۰۰۷ اقدام به نوسازی ناوگان موشکی «سی اس اس ۲» چینی با سامانه های موشکی «سی اس اس ۵»کرد. این سامانه ها توانایی حمل کلاهک های هسته ای را دارند. گفته می شود عربستان تحت فشار امریکایی ها مجبور شد کلاهک های این موشک ها را از چین دریافت نکند.
در همین زمینه وزیر خارجه سابق پاکستان در واکنش به انتشار اخباری مبنی‌بر احتمال فروش دانش هسته‌ای به عربستان، محتوای این گزارش‌ها را «بی‌اساس و دروغ» خواند. حنا ربانی کهر می‌گوید که کشورش دانش بومی هسته‌ای خود را در ازای پول به عربستان سعودی نخواهد داد.
تهدیدهای بی تاثیر آمریکا
در واکنش به اخبار همکاری های هسته ای پاکستان با عربستان، «جان کری» وزیر خارجه آمریکا تأکید کرد عربستان نمی‌تواند برای حفظ توازن قدرت با ایران، سلاح هسته‌ای بخرد در غیر این‌صورت، همان اتفاق‌هایی که برای ایران رخ داد را تجربه خواهد کرد.
کری که در مصاحبه با «ولف بلیتزر» مجری شبکه خبری «سی‌ان‌ان» درباره توافق هسته‌ای و مبادله زندانیان بین آمریکا و ایران صحبت می‌کرد، در پاسخ به این پرسش که «آیا امکان دارد عربستان برای حفظ توان قوا در مقابل ایران از پاکستان بمب بخرد؟» گفت: «شما نمی‌توانید همین طوری بمب بخرید و آن را به داخل منتقل کنید.»
مجری به تمکن مالی عربستان سعودی برای خرید سلاح اتمی اشاره کرد، که جان کری در پاسخ گفت: «عواقب و تنبیه‌های بسیار متنوع برای دست زدن به چنین اقدامی وجود دارد.»
وزیر خارجه آمریکا تصریح کرد: «منظورم این است که پیامدهای بسیاری به دنبال خواهد داشت. مطمئن هستم که مقام‌های عربستان سعودی می‌دانند چنین اقدامی برای آنها امنیت به ارمغان نخواهد آورد؛ زیرا هر آنچه که ایران با آن مواجه شد، آنها نیز با آن روبه‌رو خواهند شد در خصوص پیمان منع تکثیر سلاح‌های هسته‌ای، بازرسی‌ها و دیگر اقدامات.»
پیش از کری «باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا نیز، از پاکستان خواسته است که به عربستان سعودی سلاح هسته‌ای ندهد.
در همین رابطه کاخ سفید رسماً از دولت پاکستان درخواست کرده تا از تحویل تسلیحات هسته‌ای به عربستان سعودی جلوگیری کند.
این همه سند و سکوت
مطالب درج شده در سطرهای بالا تنها بخشی کوچک از گزارش رسانه های غربی و صهیونیستی در مورد همکاری های هسته ای عربستان با کشورهای دیگر و رژیم صهیونیستی است اما در کمال تعجب تا کنون هیچ نهاد بین المللی از جمله آژانس بین المللی انرژی اتمی که مسئول اصلی رسیدگی به فعالیت های هسته ای کشورهای مختلف است تا کنون اقدامی را در جهت روشن شدن این موضوع انجام نداه اند.
این وضعیت در حالی است که عربستان عضو آژانس بوده و معاهده ان پی تی را نیز پذیرفته و این بدان معناست که آژانس و بازرسان آن می توانند همان رفتاری را که با ایران در سال های گذشته داشتند با عربستان نیز داشته باشند اما متاسفانه تا این لحظه به تعهدات خود در این زمینه عمل نکرده اند.
بر اساس پیمان ان پی تی هر دولت فاقد تسلیحات هسته‌ای در این پیمان متعهد می‌شود هیچگونه سلاح هسته‌ای یا ابزارهای انفجار هسته‌ای و اعمال کنترل مستقیم یا غیرمستقیم بر چنین سلاح‌ها یا ابزارهایی را از هر منبع انتقال دهنده یا به هر نحو دیگری، دریافت نکند؛ به ساخت یا تلاش برای دستیابی به سلاح‌ها یا ابزارهای انفجار هسته‌ای مبادرت نورزد و در پی کمک برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای یا ابزارهای انفجار هسته‌ای نباشد یا چنین کمک‌هایی را دریافت نکند.
حال باید دید در قبال چنین تعهدات سنگینی آژانس در برابر تخطی عربستان چه رویکردی را در پیش می گیرد؟ آیا لابی های گسترده و منابع پولی عظیم آل سعود موجب ادامه سکوت در این رابطه می شود یا آنکه نوک تیز شمشیر آژانس و کشورهای نگران تسلیحات هسته ای با عربستان همانگونه خواهد بود که در سال های گذشته و با بهانه های واهی با ایران انجام شد.
