کلیه، مواد اضافه ای چون نمک های معدنی و سایر مواد زائد محلول و نامحلول را از خون پاکسازی می کند. کلیه همچنین در تولید ادرار و دفع نیتروژن اضافه از بدن نقش دارد. سنگ کلیه وقتی به وجود می آید که ادرار از برخی مواد معدنی اشباع شود. مثلاً در صورت مصرف فراوان شکر با چای، کریستال های نامحلول به یکدیگر متصل می شوند و سنگ کلیه روز به روز بزرگتر می شود. این سنگ ها در هر قسمت از دستگاه دفع ادرار ممکن است تشکیل شوند.
اگر این سنگ ها کوچک باشند به صورت نامحسوس دفع می شوند. اما گاهی بزرگ می شوند و دارای لبه های تیزی می شوند و با عبور از دستگاه دفع ادرار، ایجاد درد و خونریزی می کنند. در مواردی که این سنگ ها به طور خود به خود دفع نمی شوند به تجهیزات پزشکی مخصوص یا عمل جراحی نیاز است.
برای بیشتر افراد سنگ کلیه مانند قاصدک در چمن است که ممکن است آن را دفع کنند، اما سال آینده ممکن است بازگردد. بهترین حالت برای سنگ کلیه درمان پیشگیرانه است. برای پزشک اهمیت دارد که بداند جنس سنگ کلیه چیست زیرا درمان متفاوت می باشد و درمان شامل ترکیب دارو و تغییر رژیم غذایی می باشد.
80 درصد سنگ های کلیوی از کلسیم و سایر مواد معدنی تشکیل شده است و عموماً ترکیب کلسیم و اگزالات می باشد. و رژیم های غذایی مخصوصی برای پیشگیری از این سنگ ها تجویز می شوند. رژیمی که برای درمان سنگ کلیه کلسیمی توصیه می شود، برای فردی که نه در یائسگی، حاملگی، شیردهی و یا زیر 25 سال است؛ مناسب می باشد. در زیر توصیه هایی کلی برای افرادی که از سنگ کلیه رنج می برند ارائه می شود.
دریافت مایعات را افزایش دهید
مهمترین درمان برای افراد مبتلا به تمامی سنگ های کلیوی توصیه به مصرف آب است. زیرا باعث رقیق شدن ادرار می شود و از تشکیل سنگ کلیه پیشگیری می کند. بیماران باید به اندازه ای آب بنوشند، تا بتوانند 2 لیتر ادرار یا بیشتر در طی روز دفع کنند. برای این هدف می توانید هر ساعت (در زمان بیداری) 1 لیوان مایعات و یک لیوان قبل از خواب بنوشید. سعی کنید حداقل نیمی از مایعات مصرفی حتماً آب باشد. برای افراد ورزشکار، افرادی که در مناطق گرمسیری زندگی می کنند و یا در فصول گرم سال میزان بیشتری مایعات لازم است.
سنگ کلیه کلسیمی را چگونه باید مدیریت کرد؟
کلسیمی که از طریق رژیم غذایی دریافت می شود، برای عملکردهای مختلف بدن استفاده و مقدار اضافه آن از طریق کلیه ها دفع می گردد. بیشترین کلسیم رژیم غذایی از شیر و لبنیات (ماست و پنیر) حاصل می شود. کلسیم این مواد به راحتی جذب می شوند. سایر مواد غذایی مانند سبزیجات برگ سبز هم سرشار از کلسیم هستند اما به دلیل دارا بودن ماده ای به نام اگزالات که مانع جذب کلسیم است، این سبزیجات کمتر از لبنیات کلسیم قابلیت جذب دارند. داروها ممکن است کلسیمشان در شکل قابل جذب یا غیر قابل جذب باشد. اما بدن بیشتر از مقداری که نیاز دارد کلسیم جذب نمی کند. در شرایطی ممکن است کلسیم بیشتری جذب شود یا به کلیه ها فرستاده شود. افزایش دفع کلسیم در ادرار با عنوان هایپرکلسیوریا شناخته می شود. در برخی از موارد این عارضه، پیشگیری از تولید سنگ به وسیله کاهش مصرف کلسیم در رژیم غذایی ممکن است.
اگر پزشک رژیم محدود از کلسیم را توصیه نموده است. توصیه می شود کلسیم در حد متعادلی نه خیلی کم نه خیلی زیاد مصرف شود. زیرا بدن برای عملکرد طبیعی خود به مقدار مشخصی از کلسیم نیاز دارد. مردان 800 میلی گرم و زنان قبل از یائسگی 1000 میلی گرم و بعد از یائسگی 1200 میلی گرم در روز به کلسیم نیاز دارند.
اگر نوع سنگ کلیه شما از نوع کلسیمی باشد، و باید رژیم محدود از کلسیم را رعایت کنید؛ در رابطه با مصرف مکمل ها (بالأخص مکمل های حاوی کلسیم) با پزشک خود مشورت کنید.
اگر سنگ کلیه اگزالاتی دارید، از اگزالات در رژیم غذایی اجتناب کنید
اگزالات، بیشتر در مواد غذایی گیاهی وجود دارد. در روده کلسیم با اگزالات متصل می شود و باعث کاهش جذب اگزالات می شود. اگر کلسیم کافی در رژیم وجود نداشته باشد. اگزالات بیشتری از طریق روده ها جذب بدن می شود و امکان تشکیل سنگ های اگزالاتی در کلیه افزایش می یابد. در چنین مواقعی پزشک شما توصیه می کند که مصرف مواد غذایی حاوی اگزالات را کاهش و کلسیم مصرفی را افزایش دهید. اگزالات در رژیم غذایی نباید بیش از 50 میلی گرم باشد. برای رسیدن به این هدف باید مواد غذایی حاوی اگزالات متوسط و بالا محدود شوند. 8 ماده غذایی حاوی اگزالات زیاد که باید از آن ها اجتناب شود، در زیر می آید: ریواس، اسفناج، توت فرنگی، شکلات، سبوس گندم، آجیل، چغندر و چای.
شکر، سدیم و پروتئین حیوانی را محدود نمایید
مصرف مقادیر زیادی از شکر، سدیم و پروتئین حیوانی باعث افزایش سنگ های کلسیم اگزالاتی و کلسیمی می شود. البته شکر طبیعی در غذا نگرانی ندارد. افرادی که دارای هر نوعی از سنگ های کلیوی هستند باید از غذاهای آماده حاوی شکر مانند انواع شیرینی ها، کیک، کلوچه، شکلات، آبنبات، ژله، دسرهای آماده، نوشابه ها، نوشیدنی های آماده، آبمیوه های مصنوعی و ... اجتناب کنند.
کاهش مصرف سدیم، باعث کاهش دفع کلسیم از کلیه ها می شود. سدیم مصرفی باید ما بین 2300 تا 3500 میلی گرم در روز باشد. در نتیجه لازم است که مصرف غذاهای آماده حاوی سدیم مانند انواع کنسروها، ترشی جات، شوریجات، خیار شور، سوسیس و کالباس، ناگت، غذاهای بسته بندی آماده، غذاهای فست فودی، رستورانی و ... اجتناب شود.
پروتئین حیوانی زیاد مانند انواع گوشت ها (مرغ، ماهی، گوساله، گوسفند و ...)، تخم مرغ و .... در رژیم غذایی باعث دفع مواد معدنی از کلیه ها و افزایش احتمال تشکیل سنگ کلیه می شود.
مکمل ویتامین C استفاده نکنید
وقتی ویتامین C مصرف می شود، در بدن تبدیل به اگزالات می شود و تشکیل سنگ های اگزالاتی شدت می یابد. اگر سنگ کلیه دارید، مکمل ویتامین C استفاده ننمایید.
