شهرستان تفت ییلاقی‌ترین منطقه استان یزد محسوب می‌شود که به دلیل بهره‌مندی از طبیعت ویژه و آب و هوای مناسب، در کنار دارا بودن مناطق دیدنی و تفرجگاهی همواره پذیرای مسافران و گردشگران بسیاری است و با شروع فصل بهار و گرم شدن تدریجی هوای استان یزد، بسیاری از ساکنان این استان ترجیح می‌دهند آخر هفته خود را در یکی از روستاها و تفرجگاه‌های طبیعی این شهرستان بگذرانند.
ناگفته پیداست که بهره‌مندی شهروندان و گردشگران از طبیعت ناب تفت تا زمانی پایدار و لذت‌بخش خواهد بود که با آسیب‌های انسانی به خطر نیفتد. اما در سال‌های اخیر عارضه‌ای به نام «عرضه و مصرف قلیان» در این طبیعت ییلاقی رشد و شیوع گسترده‌ای داشته که اگرچه این مهمان نامبارک مختص به تفت نیست و دربسیاری از شهرها در حال شیوع است، اما می‌تواند تاثیرات و تبعات ناگواری برای گردشگری و طبیعت‌گردی این شهرستان داشته باشد.
بفرمایید قلیان!
از سمت یزد که راهی ده بالا، طزرجان، سانیج و... بشوید، حتماً در بین مسیر، مغازه‌هایی را می‌بینید که به عرضه قلیان و متعلقات آن از جمله زغال و تنباکو مشغول هستند؛ از این گذشته، هر جای این منطقه که برای لذت بردن از آب و هوای پاک و طبیعت سرسبز مستقر شوید تا ساعاتی از دود و دم شهر راحت باشید، بعید است در همسایگی خود شهروندانی را نبینید که قلیان خود را چاق نکرده باشند و چند نفری در بلعیدن دود و آتش از یکدیگر سبقت نگیرند!
جدای از مضرات شدید جسمی و بیماری‌های متعددی که قلیان به همراه می‌آورد، که حتی گفته می‌شود مصرف آن از سیگار هم خطرناک‌تر است، عوارض اجتماعی این پدیده هم دست کمی از مضرات جسمی آن ندارد. از جمله این عوارض می‌توان به تغییر چهره یک منطقه طبیعی و گردشگری به محلی دنج برای استعمال قلیان اشاره کرد که به صورت جدی اثرات بسیار تخریب کننده‌ای برای وجهه و برند گردشگری منطقه‌ای مانند تفت به دنبال دارد.
تهدید بزرگ در انتظار برند گردشگری تفت
یکی از فعالان عرصه گردشگری استان در این‌باره معتقد است: «بدترین نتیجه مصرف گسترده قلیان در تفرجگاه‌های تفت این است که به مرور زمان ویژگی تفرجگاهی و زیست محیطی خاص این منطقه از بین رفته و به مکانی مخصوص صرف قلیان شهره می‌شود و ارزشی که طبیعت آن دارد، رنگ می‌بازد.»
لیلا سعادت‌خواه می‌گوید:«ما همیشه به دوستان خود در تورهای گردشگری و همچنین به گردشگران توصیه می‌کنیم که فقط به شهر یزد به عنوان مقصد گردشگری توجه نکنند و از ظرفیت خوب شهرستان‌ها هم بهره‌مند شوند که مسلماً تفت یکی از پیشنهادهای ما به گردشگران است. اما اگر با همین روال، مناطق ییلاقی و طبیعی این شهرستان به پاتوق‌هایی برای استعمال قلیان تبدیل شود، تصور ذهنی مردم از آنجا متفاوت خواهد شد.»
وی درباره تغییر چهره این مقصد گردشگری و تفریحی هشدار می‌دهد که «در صورتی که بِرند ییلاق تفت تغییر چهره بدهد و به محل دنجی برای قلیان کشیدن شناخته شود، خانواده‌ها و بسیاری از گردشگرانی که تمایل به قلیان ندارند، این مقصد را حذف می‌کنند.»
این کارشناس گردشگری در خصوص راه حل خروج شهرستان تفت از این معضل فرهنگی به جدیت نهادهای قانونی در برخورد با عرضه‌کنندگان و مصرف‌کنندگان قلیان در این مناطق اشاره کرده و می‌گوید: «باید محدودیت‌های قانونی به وجود بیاید. اگرچه کار فرهنگی هم لازم است، اما هم یک پروسه زمان‌بر است و هم در حال حاضر در حد شعار باقی مانده است. بنا بر این در کنار برنامه‌های فرهنگی، محدودیت‌های جدی قانونی توسط سازمان‌های مسئول مانند مرکز بهداشت یا سازمان میراث فرهنگی ضروری است.»
برخورد قانونی! مساله‌ای که چند سالی است در موضوع مقابله با گسترش مصرف قلیان در دستور کار نهادهای مسئول قرار گرفته اما نتایج آن کمک چندانی به کاهش مصرف این ماده دخانی خطرناک نکرده است.
دست تنهای شبکه بهداشت تفت در برخورد با قلیان
برای آگاهی از برنامه‌ها و اقدامات مسئولان شهرستان تفت در برخورد با این پدیده با دکتر حسن پور، مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان تفت گفتگو می کنیم.
حسن پور به اقدامات مجموعه تحت امر خود با عرضه قلیان در شهرستان و البته عدم همراهی سایر نهادها اشاره کرده و می گوید: «مضرات و مشکلات قلیان بر کسی پوشیده نیست و طبق قانون، استعمال قلیان در اماکن عمومی ممنوع است. در بحث برخورد با این مساله ما وظایف قانونی خودمان را انجام می‌دهیم، اما سایر دستگاه‌ها خیلی با ما همکاری نمی‌کنند و این موضوعی نیست که تنها ما مسئول برخورد با آن باشیم.»
وی چند نمونه از برخوردهای شبکه بهداشت با معضل قلیان‌کشی را توضیح داده و اضافه می کند: «تبلیغ و عرضه قلیان ممنوع است و ما مستنداتی که در شهرستان بود را به تعزیرات دادیم و برخورد کردیم و برای متخلفان پرونده قضایی هم تشکیل شد. در بحث عرضه هم مواردی بود که منجر به برخورد قانونی و جمع‌آوری قلیان شد.»
حسن پور معتقد است شبکه بهداشت شهرستان تفت، هم به وظایف خود واقف است و هم در راستای عمل به وظایف و برخورد با عرضه و مصرف قلیان در اماکن عمومی و تفرجگاه‌ها قدم برداشته است، اما از سایر مراکز و ارگان‌هایی که باید شبکه بهداشت را در این راه همراهی کنند گله کرده و می‌گوید: «برخی ارگان‌ها که مجوز می‌دهند. مراکزی هم که وظیفه برخورد قانونی دارند تاکنون با ما همکاری لازم را نداشته‌اند و امید ما به همراهی و همکاری آنهاست.»
وی به جلسه اخیری که در مرکز استان با موضوع برخورد با عرضه و مصرف قلیان و دخانیات تشکیل شده اشاره کرده و می‌افزاید: «صحبت‌های جدیدی در این باره انجام شد و اقدامات تازه‌ای در این راستا تعریف شده که به زودی انجام خواهد شد.»
گردشگری پایدار تفت در گرو اراده محکم مسئولان
از صحبت‌های مدیر شبکه بهداشت شهرستان تفت چنین بر می‌آید که مسئولان تا حدودی به معضلی که تهدید کننده برند گردشگری این شهرستان است، آگاه هستند، اما اراده محکمی برای برخورد با مساله در شهرستان وجود ندارد. در حالی که جلوی سیل را باید از سرچشمه گرفت و بدیهی است که اگر به مرور زمان تفرجگاه‌ها و طبیعت بکر تفت به قلیان‌خانه تبدیل شود، مقابله با آن و بازگرداندن مجدد اعتبار گردشگری این منطقه کار بسیار سخت و طاقت‌فرسایی خواهد بود.
شاید اگر با نگاه «گردشگری پایدار» به این معضل بنگریم، اهمیت موضوع شفاف‌تر و پررنگ‌تر گردد. چرا که ماهیت پایداری گردشگری مستلزم محیط‌های طبیعی، فرهنگی و انسانی است و اگر یکی از این عوامل محیطی خدشه‌دار شود، نمی‌توان امیدی به پایدار بودن گردشگری یک منطقه داشت. تحقق گردشگری پایدار، یک فرایند مداوم است و نیاز به نظارت پیوسته اثرات و در صورت لزوم، انجام اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی برای محفوظ ماندن منطقه مورد نظر از گزند بدشهرتی و بی‌اعتباری فرهنگی دارد.
تصور مردم و گردشگران از شهرستان تفت، طبیعتی زیبا و دلنشین با آب و هوای پاک و دلچسب است. اما با روالی که برخی از شهروندان در پیش گرفته‌اند که گویا تفریح بدون دود قلیان برای آنها معنا ندارد و تفرجگاه‌ها را آکنده به دود مشمئز کننده قلیان‌های خود می‌کنند، بسیاری از کسانی که علاقه‌ای به تفریح سالم دارند از سفر به تفت سرسبز منصرف خواهند شد.
اگرچه توصیه اول همیشه به مردم است که برای سلامتی خود هم که شده سراغ قلیان و قلیان کشی نروند، اما این باعث نمی‌شود که وظیفه مسئولان شهرستان در جلوگیری از شیوع بیش از پیش قلیان‌کشی و رفع تهدید برند گردشگری منطقه فراموش شود.
