در این نوشتار کوشیده‌ایم تا به اختصار، موضوع «اضطراب»، آن هم از نوع فضای مجازی، را مورد بررسی قرار دهیم.
در زبان فارسی، «اضطراب» با واژه‌هایی همچون «پریشان حالی»، «لرزیدن»، «آشفتگی» و «بی تابی» معنا شده است؛ عباراتی که هر کدامشان با خود انرژی منفی را به خواننده فرهنگ لغت منتقل می‌کند و نشان می‌دهد که «دلشوره داشتن» چه تبعاتی را با خود به همراه دارد.
اما کارشناسان مسایل علمی در بررسی موضوع «اضطراب»، 3 عامل ذیل را به عنوان مهمترین عوامل این بیماری اعلام کرده‌اند:
الف) عوامل زیست شناختی و جسمانی
ب) عوامل محیطی و اجتماعی
پ) عوامل ژنتیکی و ارثی
آنان همچنین، انواع مختلفی از اختلالات «اضطراب» را شناسایی و معرفی نموده‌اند که مهمترین آنها عبارتند از: «اختلال هراس و ترس»، «اختلال وسواس جبری»، «اختلال تنش‌زای پس از رویداد»، «اختلال اضطراب اجتماعی»، «فوبیا» و «اختلال اضطراب فراگیر».
این کارشناسان برای «اضطراب» علایم و نشانه های عمومی را برشمرده‌اند که چنانچه هر فردی، یک یا چند علامت از موارد ذیل را برای مدت نسبتا طولانی در خود مشاهده کرد، باید ابتلا به این نوع از اختلال را محتمل بداند:
- احساس هراس، ترس و تشویش
- افکار وسواسی غیرقابل کنترل
- به یادآوری مکرر تجربیات ناراحت کننده
- کابوس‌های شبانه
- احساس ناتوانی
- رفتارهای تشریفاتی، مانند شستن مکرر دست
- دست‌های (پاها) سرد و یا عرق کرده
- تنگی نفس
- تپش قلب
- ناتوانی در آرام بودن و لرزش
- خشکی دهان
- بی حسی و یا سوزن سوزن شدن دست‌ها و یا پاها
- تهوع
- تنش عضلانی
- سرگیجه
- تنفس عمیق و سریع
- احساس خستگی یا ضعف
تا اینجای نوشته، تلاش شد که خواننده با معنا، انواع و علایم «اضطراب» یا همان «دلشوره» آشنایی سریع و مختصری پیدا کند و حال، به هدف اصلی این نوشتار، یعنی «اضطراب یا دلشوره مجازی» می‌پردازیم.
علی اکبر ارجمندنیا، روانشناس، معتقد است: «گذراندن وقت به مدت طولانی و مدت‌ها خیره شدن به صفحه مانیتور در فضای مجازی در لپ تاپ، تبلت و وسایل اینچنینی می تواند باعث اضطراب، دلشوره، زودرنجی، کلافگی، مشکلات گوارشی و از این قبیل مشکلات برای فرد خواهد شد».
این، اما تنها عقیده این کارشناس ایرانی درباره «اضطراب مجازی» نیست، بلکه سازمان «فیوچر ورک سنتر» (Future Work Centre) مستقر در لندن، هم طی پژوهشی که به عمل آورد و نتایج آن را در اختیار رسانه‌ها قرار داد، به موضوع «اضطراب مجازی» دست یافت و همین جمع‌بندی موجب شد تا از عموم فعالان در فضای مجازی و اینترنت درخواست کند: با خاموش کردن برنامه «میل» روی تلفن همراه، از میزان اضطراب خود در داخل و خارج از محل کار بکاهند».
اما دیگر متخصصانی که در این باره دست به تحقیقات متنوعی زده‌اند، نیز دیدگاه‌های نزدیک به موارد فوق را اعلام نموده‌اند؛ به عنوان مثال در یکی از پژوهش‌های به عمل آمده اعلام شده است: اضطراب به 3 دوره اضطراب طبیعی، اضطراب صنعتی و اضطراب دیجیتالی تقسیم می‌شود. این پژوهش درباره «اضطراب دیجیتالی» تصریح می‌کند: «اضطراب دیجیتالی» اضطرابی است که ناشی از ظهور صنعت ارتباطات همزمان و انفجار اطلاعات و مواجهه با انبوهی از دانستنی‌ها و ندانستنی‌هاست که انسان را گرفتار ناتوانی در مدیریت ارتباط و بی تعادلی هم در حوزه ارتباطات درون فردی و هم در حوزه ارتباطات بین فردی می‌کند و جهان بیرونی و عینی انسان را تشکیل می‌دهد.
پژوهشگری که به دیدگاه فوق نایل آمده است، در ادامه می‌گوید: جهان مجازی درون خود، انسان را با فضاهای جدیدی مواجه کرده است که برای بعضی قابل فهم است و برای بخش عظیمی، جمعیت جهان منشاء گمگشتگی، غربت، تنهایی، تضاد و سردرگمی است. علاوه بر این، عدم انطباق جهان مجازی با جهان واقعی زمینه ساز اضطراب‌های جدیدی است که در گذشته تجربه نشده است.
پر واضح است که آنچه امروزه به عنوان خدمات دنیای ارتباطات به افراد نشان داده می‌شود، فقط یک روی سکه است و روی دیگر آن، صدمات و خساراتی است که چنانچه نسبت به آنها اطلاع رسانی دقیق و به موقع انجام نشود، می‌تواند نسل کنونی را درگیر اختلالات جسمی و روانی متعدد و ناشناخته‌ای کند که تا یافتن راه‌های درمان آنها، زمان زیادی باید سپری شود.
بنابراین، همانگونه که افراد معتاد به مواد مخدر و سایر موارد نزدیک به آن، در نهایت نوعی از «اضطراب» را به استعمال کننده خود هدیه می‌کنند، فضای مجازی و دنیای پیچیده اینترنت و شبکه‌های اجتماعی متنوع آن نیز این آمادگی را دارند تا از کاربران دایمی و شبانه روزی یا همان «معتادان اینترنتی» را با «اضطراب مجازی» استقبال نمایند. این قبیل افراد، به مرور از زندگی واقعی و روزمره خانوادگی، اجتماعی و شغلی خود دور می‌شوند و وابستگی آنها به اینترنت روز به روز افزایش می‌یابد. اگر از این «مخدر مجازی» استفاده نکنند، دچار افسردگی و «اضطراب» می‌شوند؛ دقیقا مانند معتادان به مواد مخدر!
از سوی دیگر، نوع استفاده غیرعلمی و آماتور آنها از فضای مجازی نیز می‌تواند اضطراب‌های خاص این دنیای غیرواقعی را برای آنان به ارمغان آورد؛ اضطراب‌هایی از جنس «اضطراب لو رفتن»، «اضطراب فریب خوردن»، «اضطراب ناشی از نا امنی موجود در فضای مجازی»، «اضطراب در صحیح بودن اطلاعاتی که کسب کرده‌اند» و... .
این «اضطراب» حتی در بین کودکان و نوجوانان نیز افزایش یافته است و بازی‌های آنلاین نیز در تزریق این اضطراب در فکر و روح کودک موثر بوده‌اند. هیجان منفی و اضطراب سبب بروز مشکلات روحی و رفتاری در کودک و نوجوان می‌شود.
علاوه بر این‌ها، محتوای خشونت آمیز در این فضا، ارتباط با جنس مخالف و تلاش برای دیده شدن از جمله عوامل تشدید اضطرابی است که فضای مجازی پدید آورنده آن محسوب می‌شود.
حال، به سطور ابتدایی این نوشتار بازگردید و مجددا علایم ابتلا به اضطراب را مورد بازخوانی قرار دهید؛ اگر هر کدام از این علایم مدتی است شما را آزار می‌دهند، سریعا به فکر مداوای صحیح و اصولی آن باشید و بدانید که نتوانسته‌اید از فضای مجازی، به نحو احسن و قابل قبول استفاده نمایید.
لازم به ذکر است که یک راه سریع درمان این نوع از اضطراب، روان درمانی است که متخصصان آن معتقدند: طی این درمان شما می‌توانید فعالیت‌هایی که به دلیل اضطراب رها کرده‌اید، را دوباره شروع کنید تا آرام آرام اضطراب شما شروع به بهبود نماید.
