ره می‌کنند ولی ساختار پیچیده قلعه، تسخیر آن را دشوار می‌کند، چرا که در طراحی آن، اصول دفاعی به خوبی پیش بینی شده بود.
مغول‌ها به تصور این که آب و آذوقه‌ی ساکنان دژ به زودی تمام خواهد شد، آن را محاصره کردند. غافل از این که مهرازان (معماران) و سازندگان این شاهکار نظامی، حتی برای زمان محاصره هم پیش بینی کرده‌اند و در کویر خشک و بی آب و در چنین دشت وسیعی، دژ را در جایی ساخته‌‌اند که سطح زمین با سفره‌های آب زیرزمینی، کمترین فاصله را دارد. به گونه ای که ساکنان دژ با کندن کمتر از ۵ متر زمین به آب می‌رسند. سربازان داخل قلعه در هنگام محاصره، از تونل‌‌های مخفی که از داخل به خارج کنده شده بود، شبانه به دشمن شبیخون می‌زدند و شماری از آنان را از پای در می‌آوردند و به داخل دژ باز می‌گشتند.
این قلعه پس از حمله‌ی مغولان بازسازی شده تا به عنوان دژی برای مقابله با نفوذ و حمله‌ی دشمن از راه کویر استفاده شود. از شواهد تاریخی بر می‌آید که استحکامات این برج به خوبی در این مدت در برابر حملاتی که از نواحی مرکزی ایران آغاز شده، مقاومت کند.
به خاطر استحکامات این قلعه، در طول تاریخ بارها از سوی حاکمان و راهزنان مورد استفاده قرار گرفته است. آخرین بار حسین کاشی، یاغی معروف کاشانی و از شورشیان اواخر دوره‌ی قاجار آن را به عنوان مخفی گاه برگزیده و بازسازی کرده است. هنوز هم آثار گلوله‌های توپ به جا مانده از درگیری نیروهای دولتی و شورشیان بر دیوارهای قلعه نمایان است.
ویژگی‌های قلعه کرشاهی
قلعه کرشاهی یا گهر شاهی که در اصطلاح محلی به «قلعه کر» نامور است، بیشتر کاربرد تدافعی داشته است. این قلعه در فاصله ۳۰ کیلومتری ابوزیدآباد و در نزدیکی کوه یخاب قرار دارد. این دژ در زمینی به مساحت تقریبی ۴ هزار و ۲۰۰ متر مربع بنا شده است و خندق اطراف آن ۸۰۰ متر مربع را به اشغال خود در می‌آورد. شالوده‌ی این بنا در زمان پیش از اسلام ساخته شده و آن چه اکنون از آن به جا مانده، اکثرا مربوط به دوره‌ی قاجار است.
دور تا دور قلعه دو دیوار محکم کشیده شده و برجهای دیده بانی که تیراندازان در آن مستقر می‌شدند کمی متمایل به بیرون ساخته شده بود تا به تمام محوطه پیرامون دید داشته باشند. ضمن این که میان دیوار دوم و دیوار اصلی قلعه، خندق و کانالی به دهانه‌ی ۵ متر کنده شده که اگر دشمن از دیوار اول و دوم می‌گذشت، در خندق زمین گیر می‌شد و فرصتی برای تیراندازان قلعه به وجود می‌آمد تا آنان را از پای درآورند. همچنین قلعه، ۳ دیوار داشته که دیوار اصلی بلندتر از بقیه بوده که باقیمانده دیوار اول در ضلع خاوری هنوز پابرجاست.
زمین‌هایی که این قلعه در آن واقع است، خاصیت آب‌زایی دارد و می‌تواند حتی در ماه‌های گرم سال، اطراف آن را با آب احاطه کند. علاوه بر این به خاطر جنس خاک، ضخامت کم پوسته‌ی زمین و نزدیکی به سفره‌ی آب زیرزمینی، حوض بزرگ میانی قلعه همیشه مرطوب و یا پرآب است.
قلعه کرشاهی با توجه به تک بنا بودن در دل کویر و دسترسی به عنصر اصلی حیات یعنی آب و همچنین معماری به طور کامل بومی با استفاده از خاک محیط اطراف و سبک ساختمانی و تدافعی منحصر به فرد و همچنین وضعیت اقلیمی ییلاقی و خنک آن محیطی مناسب برای اسکان گردشگران بوده و شایسته مرمت، حفاظت و همچنین احیای دوباره است.
تسلیم در برابر بی مهری مسئولان
این بنا که در مقابل حمله‌ی مغولان و توپخانه‌ی ارتش رضاخانی مقاومت کرده بود، اکنون در مقابل بی مهری و بی توجهی مسئولان سر تسلیم فرود آورده و در معرض تخریب کلی است. بخش عظیمی از ابنیه‌ی داخلی این دژ پیشتر بر اثر صدمات سودجویان و غارتگران میراث فرهنگی، تخریب شده بود. اخیرا نیز بر اثر بارندگی‌های اواخر فروردین ماه، یکی از ۵ برج نگهبانی آن فروریخته است.
فروریختن یکی از پنج برج نگهبانی دژ کرشاهی در اثر بارندگی های اخیر- عکس از کانال تلگرام روستای حسین آباد
این قلعه علاوه بر این که می‌تواند به عنوان یکی از عناصر هویت مردم کویری شهرستان معرفی شود، قابلیت ویژه ای در جذب گردشگر از سراسر جهان دارد. از این رو با توجه به ویژگی‌های خاص و منحصر به فرد آن، بازسازی دژ کرشاهی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که در اسرع وقت باید در دستور کار مسئولان قرار گیرد.
