نخستین بار، سال ۱۳۹۰ بود که گیاه مهاجم «سنبل آبی» (از غلافیان بومی مناطق گرمسیری و زیر گرمسیری امریکای جنوبی به خصوص حوضه آمازون که در آب‌های شیرین زندگی می‌کند) در مساحت یک هکتار در استان گیلان شناسایی شد.
گسترش سریع و غیر قابل مهار این مهاجم آبی که در روزهای سرد سال هر ۱۰ تا ۱۵ روز به دو تا سه برابر حجم اولیه و در روزهای گرم سال هر هفت تا هشت روز یکبار به حجم مورد نظر می‌رسد، باعث شد تا امروز با گذشت چهار سال از شناسایی اولیه، مساحت ۶۰۰ هکتاری از منابع آبی استان را فرا گیرد.
رشد سریع و مقاومت بالای این گیاه در برابر عوامل از بین برنده همچون سموم شیمیایی و همچنین تکثیر آسان آن به دست جوامع محلی (خرید و فروش به دلیل ظاهر بسیار زیبا و فریبنده‌ای که دارد) سبب شده تا بخش وسیعی از تالاب عینک در شهر رشت، تالاب انزلی و رودخانه بهمبر به سمت سیادرویشان در صومعه سرا و رودخانه روستای چکوور در همین شهرستان میزبان مهمان ناخوانده‌ای به نام «سنبل آبی» باشند.
گسترش در سراسر کشور
این گیاه با برگ‌های گسترده، ضخیم، براق و تخم مرغی شکل ۱۰ تا ۲۰ سانتی متری که به اندازه یک متر در ارتفاع بالاتر از سطح آب رشد می‌کند، دارای ریشه‌های ارغوانی سیاه آزاد و ساقه راست است که ۸ تا ۱۵ گل جذاب را بر روی خود دارد و به دلیل رشد سریع در محیط‌های و مصرف مقادیر زیادی از اکسیژن آب، یکی از خطرناک‌ترین گونه‌های گیاهان آبزی است که در جهان شناخته شده و در عرض مدت کوتاهی قادر خواهد بود تا اکوسیستم منطقه را نابود کند.
سادگی انتشار و گسترش این گیاه (وجود تنها یک ساقه از این گیاه کافی است تا در عرض کمتر از دو هفته به دو برابر حجم اولیه برسد) یکی از مهمترین ویژگی‌های «سنبل آبی» است که باعث شده در گستره وسیعی از منابع آبی استان رشد پیدا کند. همچنین گل‌های زیبا و فریبنده آن سبب شده تا مردم از آن به عنوان گیاه زینتی استفاده کنند و به راحتی در سطح شهرها خرید و فروش شود در حالی که خطر گسترش آن به حدی است که در حال حاضر حضور این گیاه در منابع آبی استان‌های خوزستان، گلستان، مازندران و بوشهر نیز مشاهده شده و پهنه های آبی در این استان ها را نیز تهدید می‌کند.
ضرورت مقابله با سنبل آبی
یکی از فعالان حوزه محیط زیست در گیلان با بیان اینکه سنبل آبی امروز به یکی از چالش‌های مهم منابع آبی استان به ویژه تالاب عینک در محدوده شهر رشت در آنده می‌گوید: متاسفانه رشد سریع این گیاه مهاجم در پهنه‌های آبی و سرعت یافتن رشد آن در روزهای گرم‌تر سال باعث انتشار در پهنه‌های آبی استان می‌شود که برای جلوگیری از این روند باید اقدامات مقابله‌ای مؤثر انجام گیرد.
پیمان بازدیدی که مقابله با این مهاجم برزیلی را یکی از چالش‌های موجود در مسائل زیست محیطی گیلان عنوان می‌کند، می‌افزاید: در صورت تداوم رشد این گیاه، تا دو سال آینده تالابی به نام عینک وجود نخواهد داشت.
وی اقدامات مؤثر و هماهنگ مردم و مسئولان را از ضروریات مقابله با این گیاه دانسته و تصریح می‌کند: بدون شک اقدامات مقطعی و یک جانبه از طرف مردم یا مسئولان، راه به جایی نخواهد برد و مقابله با این گیاه، بسیج همگانی را می‌طلبد.
گسترش سنبل آبی در گیلان و درگیر شدن بخش وسیعی از تالاب عینک سبب شد تا کمیسیون بهداشت و محیط زیست شورای شهر رشت نیز در صدو هشتاد و پنجمین جلسه خود، راه‌های مقابله با این گیاه را در دستور کار خود قرار دهد.
رئیس کمیسیون بهداشت و محیط زیست شورای شهر رشت در خصوص ضرورت مقابله با این گیاه به خبرنگار مهر می‌گوید: بنابر اظهار نظر کارشناسان، مرگ منابع آبی استان در صورت گسترش این گیاه حتمی خواهد بود و همین امر کافی است تا ضرورت مقابله با آن بیش از پیش احساس شود.
فاطمه شیرزاد با بیان اینکه دغدغه داشتن برای محیط زیست به تنهایی راه حل مشکلات زیست محیطی نیست تاکید می‌کند: برای حل معضلات زیست محیطی از قبیل زباله، آلودگی رودخانه‌ها و سنبل آبی باید اقدامات عملگرایانه داشت در غیر این صورت کاری از پیش نمی‌رود.
وی همچنین هماهنگی بین دستگاه‌های مرتبط با مسائل زیست محیطی را ضروری دانسته و تصریح می‌کند: تلاش یک یا دو دستگاه اجرایی برای مقابله با پدیده‌ای همچون سنبل آبی کافی نبوده و نیاز است تا همه مسئولان استانی و شهری برای جلوگیری از تخریب منابع آبی استان توسط این گیاه مهاجم همکاری کنند.
شیطان سبز در کمین منابع آبی کشور
هرچند شاید مسئولان استان در سال ۹۰ فکر این را نمی‌کردند که مساحت مورد هجوم واقع شده توسط «سنبل آبی» در گیلان، تنها در عرض چهار سال به ۶۰ برابر مساحت شناسایی شده اولیه برسد اما این واقعیت مهم و تلخ وجود دارد که در صورت توجه نکردن به گسترش این پدیده شوم، باید منتظر از بین رفتن منابع آب شیرین کشور طی سال‌های آینده بود کما اینکه تجربه کشورهایی که سال‌ها است با این گیاه موسوم به «شیطان سبز» در گیر هستند، موید این هشدار است.
بیژن یعقوبی یکی از کارشناسان موسسه تحقیقاتی برنج در گیلان است که در صد و هشتاد و پنجمین جلسه از کمیسیون بهداشت و محیط زیست شورای شهر رشت، آمار تکان دهنده‌ای از تهدیدات منابع آبی دنیا توسط «سنبل آبی» ارائه کرد.
وی در این جلسه عنوان کرد: فائو این گیاه را یکی از مهمترین عوامل تخریب کشاورزی دانسته است.
یعقوبی با بیان اینکه ۵۶ کشور دنیا با این مهاجم روبرو هستند از اتلاف هفت تا ۱۰ میلیارد مترمکعبی آب در رودخانه نیل در طول یک سال خبر داده و گفت: کشوری مثل چین برای مبارزه با این گیاه تاکنون یک میلیارد دلار هزینه کرده است.
حرکت کند مسئولان برای جلوگیری از رشد سریع «سنبل آبی»
هرچند به گفته عباس عاشوری کارشناس بخش محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان بودجه‌ای ۶۵۰ میلیون تومانی برای مبارزه با «سنبل آبی» در استان اختصاص داده شده و بر اساس آخرین تصمیم گیری‌ها، دستور اکید استانداری به فرمانداری‌های۱۶ گانه استان در راستای جلوگیری شدید از خرید و فروش این گیاه مهاجم در سطح شهرها صادر و ابلاغ شده اما، آنچه پیداست، نبود آگاهی از خطرات ناشی از گسترش این مهاجم برزیلی در منایع آبی باعث شده تا همچنین سرعت مسئولان استانی برای مقابله با این گیاه در مقایسه با رشد سریع سنبل آبی بسیار کند بوده و در صورت مقابله نشدن با این پدیده، دیری نخواهد پایید که تمامی پهنه‌های آبی کشور در گیر این مهمان ناخوانده شوند
