ناباروری یکی از مشکلاتی است که این روزها بیش از سه میلیون زوج ایرانی با آن دسته و پنجه نرم می‌کنند و بنیان برخی از خانواده ها به همین علت با تهدید مواجه می شود. این در حالی است که یکی از راه های درمان ناباروری استفاده از رحم اجاره ای است که به دو صورت انجام می شود.
در روش اول که به آن لقاح مصنوعی می گویند، نطفه مرد و تخمک زن خودش را در خارج از رحم بارور و به دلیل عدم توانایی زن در بارداری، آن را به رحم زن دیگری تزریق می کنند.
در روش دوم نطفه مرد را در رحم غیر همسرش تزریق کرده و از تخمک زن دیگری استفاده می کنند تا وی از این طریق صاحب فرزند شود.
آنچه که در روش های معمول پزشکی برای اهداء جنین یا گامت مورد استفاده قرار می گیرد، همان روش اول لقاح مصنوعی است که قانون آن در ۲۹ تیرماه سال ۱۳۸۲ طی 5 ماده در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و در هشتم مرداد ۱۳۸۳ به تایید شورای نگهبان و آیین‌نامه آن در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۳ به تصویب هیأت دولت رسیده و مجوز پرورش کودک حاصل از سلول مادر و پدر شرعی در رحم فرد دیگر، در قبال دریافت اجرت صادر شد.
پاره ای از استفتائات مراجع عظام تقلید در خصوص این نوع از لقاح مصنوعی را در ادامه می خوانید:
آیت الله خامنه ای:
الف ـ آیا لقاح آزمایشگاهی در صورتی که اسپرم و تخمک از زن و شوهر شرعی باشد، جایز است؟ ب ـ بر فرض جواز، آیا جایز است این کار توسط پزشکان اجنبی صورت بگیرد؟ و آیا فرزندی که از این طریق به دنیا میآید ملحق به زن و شوهری است که صاحب اسپرم و تخمک هستند؟ ج ـ بر فرض که عمل مذکور فی‌نفسه جایز نباشد، آیا موردی که نجات زندگی زناشویی متوقف بر آن باشد، از حکم عدم جواز استثنا می‌شود؟
ج: الف ـ عمل مذکور فی نفسه اشکال ندارد ولی واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود. ب ـ کودکی که از این طریق متولد می‌شود ملحق به زن و شوهری است که صاحب اسپرم و تخمک هستند. ج ـ گفته شد که عمل مذکور فی‌نفسه جایز است.
آیت الله سیستانی:
پرسش: لقاح مصنوعی از زن و مرد شرعی و گذاردن آن در رحم زن دیگر برای باردار شدن چیست؟
پاسخ: فی حد نفسه اشکال ندارد.
آیت الله سبحانی:
هرگاه اسپرم زوج با تخمک زوجه تلقیح شود اما پرورش جنین در رحم اجاره اى قرار گیرد، حکم فرزند چیست؟
فرزند یاد شده از آن زوج و زوجه است که از اسپرم و تخمک آنها متولد شده است ولى نسبت به صاحب رحم اجاره اى احتیاط شود یعنى این فرزند احتیاطاً نمى تواند با صاحب رحم و فرزندان او ازدواج کند.
شوهرو همسر اسپرم و تخمک دارند ولى رحم قابلیت نگهدارى جنین را ندارد ولذا اسپرم را با تخمک در بیرون تلقیح مى کند و در رحم اجنبیه (رحم اجاره اى) قرار مى دهند اگر این کار با مقدمات حلال صورت گیرد جایز است؟ و آیا فرزند با این سه نفر(صاحب اسپرم، صاحب تخمک، صاحب رحم) محرم است؟
در صورتى که صاحب رحم اجاره اى شوهر نداشته باشد صاحب اسپرم وى را در مدت نگهدارى جنین عقد موقت کند و فرزندِ صاحب اسپرم و تخمک مى باشد و نسبت به صاحبِ رحم باید احتیاط کرد.
آیت الله مکارم شیرازی:
تلقیح اسپرم و تخمک زن و شوهر شرعى در خارج از بدن و جایگزینى آن در رحم همان زن چه حکمى دارد؟ آیا کودک حاصل حلال زاده است؟
این کار ذاتاً اشکالى ندارد; ولى چون معمولاً مستلزم نظر و لمس حرام است، تنها در صورت ضرورت جایز مى باشد. (منظور از ضرورت این است که مثلاً اگر این کار انجام نشود زندگى زناشویى آن مرد و زن مختل، و یا زن گرفتار بیمارى مى شود). و در هر حال فرزند مذکور حلال زاده است.
آیت الله صافی گلپایگانی:
چنانچه ملازم با حرام از قبیل لمس و نظر نباشد فی نفسه مانعی ندارد.
اما روش دیگر برای بارورسازی زوج های نابارور تزریق اسپرم مرد به رحم زنی غیر از همسرش است که در حکم شرعی این مورد بین فقها اختلاف نظر وجود دارد. برخی از مراجع نقلید به طور صریح این کار را مجاز ندانسته اند و برخی هم برای آن شروطی قائل شده اند که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
آیت الله خامنه ای:
گاهی بعضی از زوجها به علت عدم تخمک گذاری در زن که وجود آن برای عمل لقاح ضروری است، مجبور به جدایی شده و یا به علت عدم امکان درمان بیماری و بچهدار نشدن، با مشکلات زناشویی و روحی مواجه میشوند، آیا در این صورت جایز است که به روش علمی از تخمکگذاری زن دیگری برای انجام عمل لقاح با نطفه شوهر در خارج از رحم استفاده شود و سپس نطفه لقاح یافته به رحم آن زن منتقل گردد؟
گفته شد که عمل مذکور فی‌نفسه جایز است.
آیت الله سبحانی:
خانمى، تخمک براى بچه دار شدن ندارد، لذا اسپرم شوهرش را با تخمک زن دیگرى بارور مى کنند و در رحم این خانم قرار مى دهند اگر این کار با مقدمات حلال صورت گیرد جایز است؟
هرگاه زنى که اسپرم شوهر با تخمک او تلقیح شده، زن شرعى او باشد و در این صورت تخمک تلقیح شده را در رحم زن اول قرار دهند اشکال ندارد و فرزندى که متولد مى شود براى زن صاحب رحم محرم خواهد بود چون فرزند شوهرش است و اما اگر آن زن زوجه شرعى نباشد چنین تلقیحى جایز نیست.
آیت الله سیستانی:
پرسش: آیا قرار دادن نطفه مرد اجنبی در رحم زن اجنبیه فی نفسه جایز است ؟ آیا این عمل شبیه به زنا نیست ؟
پاسخ: جایز نیست ولی حکم زنا را ندارد.
آیت الله مکارم شیرازی:
خانمى بر اثر تزریق آمپول، از مرد بیگانه‌اى حامله شده، (و به اصطلاح رحم خود را اجاره داده،) و پس از وضع حمل، فرزند را به صاحب نطفه مى‌دهد. حکم این مسأله چیست؟ و فرزند ملحق به کیست؟ و از نظر ارث، چگونه است؟
جواب: تزریق نطفه مرد اجنبى به زن اجنبى حرام است. و بچّه‌اى که از ترکیب این دو نطفه متولّد مى‌شود، حکم فرزند نامشروع دارد. ولى اگر نطفه مردى را با نطفه همسر شرعى‌اش در خارج رحم ترکیب کنند، و در رحم زن دیگرى پرورش یابد، فرزند مشروع و متعلّق به صاحبان نطفه است. ولى این کار جز در موارد ضرورت، اشکال دارد.
